نبرد سرنوشت ساز ماه آینده آرژانتین برای آزادی جزایر مالویناس

نویسنده: مرتضی پارسی مود، کارشناس ارشد مسائل نظامی

دیپلماسی ایرانی: با نزدیک شدن به سال روز آغاز جنگ آرژانتین با بریتانیا در سال1982 بر سر جزایر مالویناس که بعد از 74 روز با شکست آرژانتین پایان یافت و گذشت 38 سال از آن روزها باز صدای جنگ در منطقه شنیده می شود. در ابتدا نگاهی کوتاه به ریشه بحران فالکلند خواهیم داشت. 

جزایر فالکلند (مالویناس) در زبان انگلیسی (Falkland Islands) و در زبان اسپانیایی مالویناس (Islas Malvinas) مجمع‌الجزایری در آمریکای جنوبی است که در اقیانوس اطلس جنوبی قرار گرفته، و مرکز آن شهر "استانلی" است. جزایر فالکلند (مالویناس) در برگیرنده دو جزیره بزرگ و مهم فالکلند شرقی و فالکلند غربی و نزدیک به ۷۷۶ جزیره کوچک است، که روی‌هم‌ رفته ۱۲,۱۷۳ کیلومتر مربع پهناوری دارند و در فاصله ۴۸۳ کیلومتری کرانه‌های شرقی آرژانتین قرار گرفته‌اند. 

نزدیک دو قرن از مناقشه انگلستان و آرژانتین بر سر جزایر فالکلند (مالویناس) می گذرد. به طور دقیق تر این مناقشه به سال 1820 میلادی باز می گردد. انگلیس در رابطه با جزایر فالکلند (مالویناس)، ادعا می کند که یک دریانورد بریتانیایی برای اولین بار در سال 1592 میلادی آنجا را شناسایی و تقریباً یک قرن بعد در سال 1690 میلادی اولین انگلیسی بر جزایر مزبور گام نهاده است. مطابق این ادعا اولین استقرار فرانسوی‌ها در مالویناس نیز تا سال 1764 محقق نشده است. این کشور مستعمره فالکلند (مالویناس) را دو سال بعد به اسپانیا واگذار می کند و از آن زمان به بعد مورد اختلاف میان انگلیس و اسپانیا و سپس بین انگلیس و آرژانتین بوده است. طبق برداشت انگلیس، « جان استرانگ» ناخدای انگلیسی اولین کسی بود که در سال 1690 میلادی بر این جزایر خالی از سکنه قدم گذاشت و آنجا را به افتخار « ویسکانت فالکلند» رئیس خود، «فالکلند» نامگذاری کرد. اما آرژانتین ادعا می‌کند در زمان استقلال این کشور از اسپانیا، جزایر فالکلند (مالویناس) به این کشور تعلق گرفته است. « ماریو پاچو اودونل» مورخ آرژانتینی در تشریح علل تاریخی حاکمیت آرژانتین بر جزایر «مالویناس» معتقد است: پس از انقلاب ماه می سال 1810میلادی، موضوع استقلال آرژانتین مطرح شد؛ در آن زمان جزایر « مالویناس» در اشغال اسپانیا بودند و در زمان انتقال حاکمیت، این جزایر به صورت خودکار به قسمتی از این کشور آمریکای جنوبی تبدیل شدند. در آن زمان جزایر « مالویناس» از لحاظ سیاسی تحت حاکمیت دولت آرژانتین قرار گرفت و این کشور نیز از جزایر مذکور به عنوان محلی برای نگهداری مجرمان خطرناک استفاده می‌کرد. در 2 ژانویه 1833میلادی، ناو جنگی انگلیسی تحت عنوان « کلیو» وارد مرز آبی جزایر « مالویناس» شد. فرمانده این ناو جنگی با ارسال پیامی به رئیس‌جمهور وقت آرژانتین اعلام کرد که به نام پادشاه انگلستان برای تصرف مالکیت جزایر مذکور به منطقه آمده است. دولت وقت آرژانتین تلاش کرد در مقابل این تهاجم ایستادگی کند، اما به علت غلبه نیروهای نظامی انگلیس بر نیروهای آرژانتینی از لحاظ تعداد، ارتش این کشور آمریکای جنوبی تسلیم شد. 

در سال 1966 آرژانتین و انگلیس برای حل این مناقشه مذاکراتی آغاز کردند که این مذاکرات تا قبل از جنگ فالکلند (مالویناس) تداوم یافت. جنگ فالکلند در روز دوم آوریل سال 1982 میلادی و با حمله نیروهای آرژانتین به نیروهای انگلیسی مستقر در این جزیره آغاز شد و بیش از دو ماه ادامه یافت. نیروهای آرژانتین در مدت کوتاهی موفق شدند جزایر فالکلند (مالویناس) را به تصرف خود در آورند، ولی پس از گذشت دو ماه و اعزام چندین کشتی جنگی و زیردریایی اتمی انگلیسی به منطقه، نیروهای آرژانتین مجبور شدند در 14 ژوئن همان سال، فالکلند (مالویناس) را تخلیه کنند، هر چند که بر حاکمیت خود بر این جزایر همچنان تاکید دارند انگلستان که همواره خود را به عنوان یکی از قوای اصلی در برابر شوروی معرفی کرده بود با جنگ فالکلند ضعف های خود را نشان داد زیرا شکست آرژانتین به خاطر نبود امکانات بود و نیروی دریایی سلطنتی به هیچ وجه در حد قوای دریایی شرق نیست. هیچ کس گمان نمى کرد سومین نیروى دریایى جهان که زمانى نه چندان دور قدرت اول و مالک نیمى از جهان بود چنین ضربات خرد کننده اى از تعدادی خلبان ارتش جهان سومى آرژانتین تحمل کند. رسانه هاى غرب اگرچه پیروزی انگلیسی را بزرگ جلوه دادند و چنین وانمود کردند که آرژانتین در این نبرد حریف بسیار ضعیفى بوده است. 

مى توان در نهایتا تیجه گرفت که جنگ فالکلند حقیقت تلخى را براى انگلیس مشخص کرد. این کشوردیگر نمى تواند بدون برادر بزرگتر خود (آمریکا) در جنگى شرکت کند چرا که نه قادر به پوشش هوایى مناسب براى ناوهاى خود است و نه آنکه مى تواند در مقیاس وسیع اقدام به جابه جایى نیرو و تجهیزات کند و ناوهاى کوچک هواپیمابر انگلیسى نیز نمى توانند پشتیبان خوبی باشند. 

انگلستان بعد از جنگ جهانی دوم دیگر آن امپراطوری سابق نبود و جنگ فالکلند مهر شکست دیگری برای این کشور بود. موفقیت نیروهای انگلیسی در این جنگ تقویت موضع حزب محافظه کار این کشور تحت رهبری مارگارت تاچر را باعث شد و یک سال بعد وی توانست بار دیگر در انتخابات پارلمانی انگلیس پیروز شود. پس از پایان درگیری‌های نظامی، روابط دیپلماتیک دو کشور تا اواخر سال 1989 همچنان قطع بود؛ ولی از اوایل دهه 1990 گفت وگوها میان دو کشور آغاز و مقرر شد اختلافات موجود از طرق سیاسی و بر اساس خواست ساکنان جزیره حل و فصل شود. 

علی ‌رغم بهبود روابط دو کشور در دهه های اخیر، منازعه بر سر این جزایر همچنان ادامه دارد و به مناسبت‌های مختلف باعث تشدید تنش سیاسی میان دو کشور می شود که برخی از این تحولات عبارتند از: اعطای امتیاز شهروندی انگلیس به کلیه ساکنان جزایر فالکلند (مالویناس) از سال 1993 تصویب قانونی در پارلمان آرژانتین مبنی بر مالکیت این کشور بر جزایر فالکلند (مالویناس). کشف حوزه نفتی با ارزش در آب‌های شمالی مالویناس و صدور مجوز اکتشاف نفت از سوی دولت انگلیس به شرکت‌های نفتی در آب‌های ساحلی جزایر فالکلند (مالویناس) در سال 2010 و آغاز عملیات اکتشاف و حفاری از سوی شرکت‌های نفتی انگلیسی یکی دیگر از اقدامات تحریک‌آمیز مقامات انگلیس، سفر شاهزاده ویلیام نوه ملکه بریتانیا به فالکلند (مالویناس) بود. هر چند وزارت دفاع انگلیس هدف از این سفر را دوره آموزش معمولی خلبانی نوه ملکه عنوان کرده، ولی این اقدام موجب خشم مقامات آرژانتین و مردم این کشور شده است. وزارت امورخارجه آرژانتین در واکنش به این سفر گفت: جای تأسف دارد که انگلیس یکی از اعضای خانواده سلطنتی را با لباس جنگی به مالویناس اعزام می کند. 

کارشناسان معتقدند که هدف اصلی انگلیس از اشغال جزایر مالویناس کنترل این تنگه است که یکی از پنج تنگه راهبردی جهان محسوب می شود. انگلیس با تکیه بر حاکمیت خود بر جزایر مالویناس مدعی بخش بزرگی از قطب جنوب و شیلات این منطقه شده است. وجود منابع نفت و گاز در بخش‌هایی از آب های ساحلی آن، به موقعیت استراتژیک این جزایر افزوده است و دست یافتن به منابع سرشار انرژی این منطقه باعث شده تا انگلستان به این سلطه باقیمانده از دوران استعمار کهن ادامه دهد. 

براساس نتایج تحقیقات زمین شناسان، حوزه نفتی واقع در اعماق آب های شمال جزایر فالکلند (مالویناس) حدود 60 میلیارد بشکه نفت خام ذخیره دارد. با توجه به افزایش نسبی قیمت نفت خام طی سالهای اخیر، کاهش برداشت نفت انگلیس از ذخایر دریای شمال و عدم کاهش متوسط مصرف سوخت‌های فسیلی در انگلیس به واسطه استفاده از منابع انرژی قابل جایگزین، دولت این کشور بیش از پیش درصدد تداوم حاکمیت خویش بر این سرزمین است. 

در چند روز گذشته با استفاده از تصاویر ماهواره ای شاهد تحرکات بسیار در نیروهای دریایی و هوایی ارتش آرژانتین بوده ایم، طی چند هفته قبل نیز تعداد پروازهای شناسایی ارتش این کشور بر فراز جزایر افزایش چشم گیری داشته است که از آغاز مرحله جدید بحران میان لندن و بوئنوس آیرس خبر می دهد. 

با گذشته بیش از 38سال از آخرین جنگ بر سر این جزایر که توسط نظامیان انگلیسی دوباره اشغال شده است آیا ماه آینده ما شاهد عملیات ارتش آرژانتین برای آزادسازی این بخش از سرزمین خود خواهیم بود؟ در شرایطی که حاکمان لندن بعد از خروج پرحاشیه از اتحادیه اروپا با بحران های اقتصادی و سیاسی درگیر هستند و این روزها نیز با شیوع ویروس کرونا در بدترین شرایط بعد از جنگ جهانی دوم قرار دارند، آیا نیروهای ارتش سلطنتی بریتانیا در این بحران می توانند همزمان در دو جبهه حضور داشته باشند و پیروز بشوند؟ ارتش آرژانتین بعد از پایان جنگ معروف فالکلند درسال1982 تا امروز از ارتش کشوری جهان سومی به یکی از بیست قدرت نظامی جهان تبدیل شده است و فرمانده هان نظامی امروز این کشورکه در آن روزهای سربازانی جوانان بودند، در حال حاضر از تجربیات آن شکست درس های زیادی یاد گرفته اند، در صورت که باز همان اشتباهات را تکرار نکنند در صورت بروز جنگ پیروزی نهایی از آن نیروهای ارتش آرژانتین خواهد بود. با توجه فاصله بیش از12هزار کیلومتری لندن تا جزایر مورد مناقشه در صورت آغاز جنگ جدید تا رسیدن اولین نیروهای کمکی نیروهای ارتش آرژانتین حداقل 3هفته زمان برای تثبیت موقعیت خود در جزایر آزاد شده خواهند داشت. امروز نیروهای هوایی ارتش آرژانتین از جنگنده های مدرن غربی و شرقی بهره می برند که در صورت بکار گیری مناسب بدون شک اشغالگران بریتانیای را شکست خواهند داد، همان طور که در جنگ سال 1982 فقط با داشتن چند موشک ضدکشتی اگزوسه توانستند مدرنترین رزم ناو شفیلد را غرق کنند، شاید ماه آینده پایان اشغال جزایر مالویناس باشد.