افزایش نرخ بنزین، تورم تحریمی را آن چنان تشدید نمی کند

گفت و گو عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – بعد از افزایش نرخ بنزین حواشی زیادی، هم در سطح جامعه و هم در  ساختار سیاسی و حتی امنیتی کشور شکل گرفت که تا کنون ادامه دارد. از آن سو برخی نگرانی های مردم از بابت اجرای سهمیه بندی بنزین، آن هم در شرایط تحریمی کنونی هم سوالات بسیاری را در ذهن افکار عمومی شکل داده است. دیپلماسی ایرانی برای بررسی بیشتر ابعاد طرح افزایش نرخ بنزین، گفت و گویی را با حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده مجلس شورای اسلامی صورت داده است که در ادامه از نظر خواهید گذارند: 

 در سایه افزایش بی رویه مصرف سوخت در کشور و در کنار آن محدویت تولید بنزین در داخل، علیرغم برخی ادعاها در خصوص خودکفایی تولید در رابطه با این محصول، پررنگ تر شدن معضل قاچاق سوخت، تبعات مرگبار زیست محیطی مصرف بالای بنزین و تاثیرات مخرب آن بر سلامتی جامعه و نیز وجود محدویت های تحریمی، عملیاتی شدن طرح سهمیه بندی بنزین که به باور عده ای یک جراحی اجتناب ناپذیر اقتصادی در شرایط کنونی است، باید صورت می گرفت. اما در مقابل عده ای معتقدند که چون کشور در شرایط تحریمی قرار دارد و بیش از یک سال و نیم است که مشکلات و فشارهای معیشتی بر مردم حاکم شده، نباید این طرح در این برهه زمانی و به این صورت اجرایی می شد، ارزیابی شما در این رابطه چیست؟

پیرو نکاتی که شما اشاره کردید و دلایل دیگر که بحث و بررسی آن، زمان مفصلی را می طلبد، یقینا مسئله سهمیه بندی بنزین باید انجام می شد؛ این یک واقعیت است. اما نکته مهم آنجاست که این طرح، هم از نظر برهه زمانی و هم از نظر نحوه اجرا، میزان بنزین سهمیه ای و قیمت بنزین آزاد دارای ایرادات و مشکلات جدی است که متاسفانه سبب شده تا چالش ها و حواشی برای کشور در چند روز اخیر به وجود آید. اینها نشان از آن دارد که دولت پیش از این زمینه ها، بسترها و زیرساخت های عملیاتی کردن چنین طرح و برنامه بزرگی را که به زعم شما یک جراحی اقتصادی است، فراهم نکرده بود. حتی من معتقدم هنوز هم با گذشت چند روز از اجرایی شدن سهمیه بندی بنزین زیر ساخت های آن در کل کشور فراهم نشده است. در کنار این نقایص یکی دیگر از مشکلات و ایرادات جدی وارده به نحوه عملکرد دولت در اجرای آزاد سازی نرخ بنزین عدم اطلاع رسانی به افکار عمومی پیش از اجرای طرح بود که موجب شد تا ابعاد مختلف این طرح برای مردم تبیین و تشریح شده نباشد. به هر حال اجرای این طرح که تاثیر مستقیمی بر  زندگی و معیشت مردم و جامعه، آن هم در شرایط تحریمی و تورمی کنونی دارد، باید از قبل برای افکار عمومی روشن می شد؛ زمینه چینی لازم برای پذیرش و هضم آن صورت می گرفت. مهمتر از آن باید اعتماد سازی لازم برای رفع نگرانی از بابت اجرای سهمیه بندی بنزین در دستور کار می بود، اما با تاسف همین عدم تبیین لازم در این رابطه یک شُک و غافلگیری را در میان جامعه و ملت شکل داد که در نهایت برخی واکنش های احساسی و آنی را به دنبال داشت. لذا باید اذعان کرد که دولت در اجرای سمهیه بندی بنزین ناشیانه عمل کرده است. در این راستا من معتقدم که دولت آقای روحانی باید بر همان منوالی که دولت نهم برای اجرایی کردن هدفمندسازی یارانه ها عمل کرده بود، پیش می رفت تا تبعات و آثار سهمیه بندی بنزین کمتر می شد و به حداقل ممکن می رسید. 

با این تفاسیر و فارغ از برخی حواشی صورت گرفته آثار و تبعات اجرای سهمیه بندی بنزین، آن هم با این شیوه اجراء که مورد نقد شما است، بر جامعه به خصوص از لحاظ اقتصادی و معیشتی چه خواهد بود؛ آیا نگرانی ها مردم در شرایط تحریمی به حق است؟

در پاسخ به این سوال باید عنوان کرد که بخشی از نگرانی های جامعه یقینا به نحوه عملکرد دولت در سهمیه بندی بنزین باز می گردد. به خصوص دولتی که با معضل عدم اعتماد از سوی جامعه مواجه است. همان گونه که اشاره کردید نگرانی های مردم و ملت شریف ایران در شرایط تحریمی کنونی که چالش های معیشتی ایجاد کرده است در رابطه با آثار سمهیه بندی بنزین می تواند به حق باشد. چون به هر حال و لاجرم افزایش نرخ بنزین باعث گرانی برخی کالاها و خدمات در آینده خواهد شد. از این رو لازم و واجب است که دولت به مردم پاسخ دهد چرا در این برهه زمانی و در این شرایط دست به اجرای سهمیه بندی بنزین با این قیمت زده است؟! مسئولین اقتصادی دولت چرا بدون آمادگی کار را شروع کردند؟! 

به چالش های معیشتی ناشی از تحریم ها، به خصوص گرانی کالاها و خدمات اشاره داشتید. آیا اجرای این طرح، آن هم در چنین شرایطی می تواند آثار تورمی پررنگ تری را به جامعه تزریق کند. چون طبق گفته آقای نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور پس از اجرایی شدن سهمیه بندی بنزین و اختصاص درآمد حاصل از آن به حساب خانوارها در هر ماه دولت سه نوبت واریز نقدی خواهد داشت،؛ آیا تزریق این میزان از نقدینگی گرانی بیشتری را موجب نخواهد شد؟

اگر چه در پاسخ به سوالات قبلی شما به نحوه عملکرد دولت در اجرای سهمیه بندی بنزین  و برخی نگرانی های مردم اشاره کردم، اما این را هم باید عنوان کرد که با وجود ترزیق نقدینگی حاصل از درآمد سهمیه بندی بنزین به حساب خانوارها از آن سو دولت و وزارت نفت چند برابر این پول هم به واسطه افزایش نرخ بنزین از جیب مردم بر خواهد داشت. لذا آثار تورمی تزریق نقدینگی دولت به این واسطه، آن گونه که برخی انتظار دارند، وجود ندارد. البته پیشتر هم عرض کردم باید انتظار برخی گرانی ها را داشت.

پیرو انتقادات شما به دولت در رابطه با شیوه اجرای سهمیه بندی بنزین، برخی از نمایندگان مجلس شواری اسلامی نیز به واسطه آن چه عدم اطلاع قبلی از این طرح عنوان کرده اند و نیز به دلیل نحوه اجرای غلط سهمیه بندی سوخت و زمان بندی نادرست برای عملیاتی شدن افزایش نرخ بنزین یا استعفا کرده اند یا در تلاشند که آقایان روحانی و لاریجانی را به عنوان رئیس جمهور و رئیس مجلس استیضاح کنند. البته در این میان به واسطه نزدیک بودن انتخابات مجلس  برخی این تحرکات نمایندگان را واکنش های پوپولیستی و پررنگ کردن نفوذ خود در میان مردم برای انتخابات بعدی قلمداد می کنند. تحلیل شما از این تصمیمات هم صنفی هایتان چیست؟
 
اولا باید گفت که نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در این برهه حساس و خطیر چیزی جز دغدغه مردم نداشته و ندارند. لذا نمی توان این واکنش ها را پوپولیستی و صرفا برای جذب آراء قلمداد کرد و آن را هم به همه نمایندگان مجلس تعمیم داد. با این وجود من این واکنش ها و تصمیمات اندک نمایندگان محترم را خطا می دانم. چون نباید در این شرایط حساس، مشکلات را بیشتر کرد و به چالش ها دامن زد که یک بحران به وجود آید. علیرغم آن که من هم به نحوه اجرای طرح و عدم هماهنگی با نمایندگان مجلس گلایه مندم و مطالبه نمایندگان را هم در این خصوص به حق می دانم. چرا که آقای لاریجانی، نه تنها از جانب خود، بلکه از جانب کل نمایندگان و بدون مشورت با آنها در این امر با دولت همکاری داشته است. ولی باز هم در کل نباید با برخی رفتارها باعث خوشحالی دشمنان این آب و خاک شد. البته من این اعتقاد را هم دارم که برخی نمایندگان در شرایط کنونی که مردم اعتمادی به دولت ندارند و با این نحوه عملکرد آقای روحانی در سهمیه بندی بنزین، میزان بیشتری از مخالفت ها، اعتراضات و خشم عمومی را نسبت به خود شکل داده است، برای فاصله گیری از دولت، خروج از مجلس را کلید زده اند تا میان این نمایندگان با مردم در آستانه انتخابات فاصله ای شکل نگیرد.  

اما با توجه به حمایت صریح مقام معظم رهبری از تصمیم سران سه قوه نسبت به افزایش نرخ بنزین آیا این رفتار، تصمیم و تحرکات نمایندگان مجلس در استعفا و یا استیضاح روحانی و لاریحانی به نوعی مخالفت نمایندگان با رهبری محسوب نمی شود؟

خیر. من چنین برداشتی ندارم. چون تلاش نمایندگان برای استیضاح رئیس مجلس و رئیس دولت لزوما مخالفت با مقام معظم رهبری تفسیر نمی شود. البته رهبری در سخنان خود عنوان کردند که از تصمیم سران سه قوه حمایت می کنند. یعنی با این حمایت ایشان از یک سو خواستند که تصمیم سران سه قوه شکسته و نقض نشود و در سوی دیگر هم این افرد و دیگر مسئولین هم پای تصمیم خود بمانند و قدری هم فکر شده تر عمل کنند. اما این مسئله ارتباطی به آن ندارد که نمایندگان بخواهند در سایه عملکرد غلط رئیس مجلس و آقای روحانی از آنها سوال و یا آنها استیضاح کنند. 

از اعتراضات مردمی در چند روز اخیر یاد شد. در این راستا برخی معتقدند در سایه تحولات چند هفته اخیر در عراق و لبنان دست هایی برای کشاندن این آشوب ها به ایران مطرح است. اما در دیگر سو عده ای هم بر این باورند که پیش از در نظر گرفتن تلاش برخی دشمنان، باید سهم تصمیمات اشتباه مسئولین در ایجاد اعتراضات مردمی اخیر مورد بررسی قرار گیرد. شما کدام تحلیل را درست می دانید؟

اگر چه نمی توان از تلاش ها و برنامه ریزی های دشمنان قسم خورده این آب و خاک برای به آشوب کشاندن ایران چشم پوشید، اما همان گونه که گفتید باید به سهم اشتباهات عناصر داخلی و تصمیمات غلط مسئولین در شکل گیری برخی حواشی هم پرداخت. اتفاقا زمانی که این نقد را به آقای روحانی و دولت وارد می دانیم که چرا این برهه حساس زمانی را برای عملیاتی کردن افزایش نرخ بنزین انتخاب کرده، ناظر بر این واقعیت نیز است که با وجود برخی تلاش ها برای به آشوب کشاندن عراق و لبنان به عنوان دو متحد راهبردی ایران در منطقه غرب آسیا و در ادامه تحت الشعاع قرار دادن روابط جمهوری اسلامی ایران با این کشورها، چرا باید در این شرایط دست به سهمیه بندی بنزین، آن هم با این شیوه ناشیانه بزنیم. چون هر عقل سلیمی می داند این طرح با این شیوه اجرا حساسیت ها و اعتراضاتی را به دنبال خواهد داشت. لذا علاوه بر تمامی انتقادات وارده باید آقای روحانی به این سوال مهم نیز پاسخ دهند که چرا در این شرایط که دشمنان ایران سربلند به دنبال به آشوب کشاندن کشور هستند، باید به دست خود بستر را برای این هدف دشمنان خود فراهم کنیم؟!