ریسک جنگ ترکیه در شمال سوریه

دیپلماسی ایرانی: آغاز حمله ترکیه به شمال سوریه پیش از آن که یک نبرد ترکی – کردی باشد که ترکیه می گوید برای دفع تهدیدهای امنیتی از خود آغاز کرده است، می تواند ابعاد دیگری نیز داشته باشد. ابعادی که چه بسا باید آن را در معادلات فرامنطقه ای دنبال کرد و آن را در چارچوب های دیگر دید.

هنوز برای کسی روشن نیست که در مکالمه تلفنی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه چه گذشته است که بعد از آن رئیس جمهوری امریکا دستور به عقب نشینی نیروهای امریکایی از شمال سوریه داد و ارتش ترکیه بلافاصله عملیات خود را آغاز کرد. اما به نظر می رسد در این تماس تلفنی دو طرف به یکدیگر تضمین هایی داده اند. اما این چه تضمین هایی است که هنوز یک هفته نگذشته، روابط دو کشور را وارد تنش کرده است؟! 

البته رفتارهای دوگانه دولت امریکا چیز جدیدی نیست. کاخ سفید از یک طرف دستور به عقب نشینی نیروهای خود از سوریه داد و به ترکیه چراغ سبز نشان داد تا عملیات خود را در شمال سوریه آغاز کند اما بعدا اعلام کرد بابت این حمله ترکیه را تحریم می کند و روز سه شنبه فهرستی از تحریم های خود را اعلام کرد. مگر جنگ معنایی غیر از آنچه ارتش ترکیه انجام می دهد دارد که واشنگتن ترکیه را تحریم کرده است؟! در هیچ جا هم خبری منتشر نشده که نشان دهد ترکیه رفتاری نابخشودنی انجام داده که مستحق تحریم باشد؟! البته قصد نویسنده این یادداشت این نیست که به نقد جنگ ترکیه در سوریه بپردازد و قضاوت کند که دولت ترکیه آیا حق این نبرد را دارد یا خیر یا کیفیت این جنگ چگونه است. هدف از این یادداشت چیز دیگری است. کسانی که از عملیات نظامی ارتش ترکیه انتقاد می کنند دلایل خود را دارند که برای همه روشن است و کسانی که از آن حمایت می کنند نیز دلایل روشنی دارند. در این جا مساله این نیست؛ مساله این است که ایالات متحده چرا به این شکل دوگانه رفتار می کند؟! این صحیح است که در طول ریاست جمهوری دونالد ترامپ ما شاهد رفتارهای دوگانه و مواضع ضد و نقیض او در اکثر پرونده های جهانی بوده ایم، اما به نظر می رسد در این مورد خاص قضیه کمی متفاوت از ناهماهنگی در درون کاخ سفید باشد.

در خبرها آمده است که در پی حمله ارتش ترکیه، تروریست های داعشی از زندان ها فرار کرده اند و در یک مورد دست کم 895 زندانی داعشی از زندانی که تحت کنترل کردها بوده، فرار کرده اند.  در خبر دیگری که روز سه شنبه 23 مهر منتشر شد، آمده است که خانواده های عناصر گروه تروریستی داعش چادرها در اردوگاه پناهندگان عین عیسی در شمال سوریه را آتش زده اند.

این اتفاقات در حالی روی می دهد که ارتش امریکا به دستور رئیس جمهوری این کشور خاک سوریه را ترک کرده اند یا در حال ترک آن هستند. مارک اسپر، وزیر دفاع ایالات متحده امریکا در مصاحبه با شبکه CBS اعلام کرد واشنگتن برای خارج کردن تقریبا یک هزار نیروی امریکایی از شمال سوریه آماده می شود.

واقعیت این است که پایان دادن به کار داعش را جمهوری اسلامی ایران و متحدانش انجام دادند نه ایالات متحده امریکا. داعش در عراق و سوریه با فرماندهی ایران و روسیه شکست خورد و الا ارتش امریکا دائما می گفت شکست دادن داعش به این زودی ها اتفاق نخواهد افتاد. داعش از عراق پاکسازی و در سوریه به شدت محدود شد، اما امریکا که برای جنگ با آن ائتلاف تشکیل داده بود از این شکست بهره ای نبرد و به آنچه می خواست نرسید. شکست داعش همچنین باعث سرخوردگی قدرت هایی شد که از اقدامات ایذایی آن بهره برداری می کردند و روی نقشه های بعدی آن حساب کرده بودند. در حالی که شکست آن به معنایی، شکست پروژه کشورهایی نیز محسوب می شود که قصد استفاده از داعش برای پیشبرد اهداف خود را داشتند.

گفته می شود ارتش ترکیه قصد دارد از عناصر داعش در مبارزه با گروه های مسلح کردی استفاده کند. چه این حرف صحیح باشد چه نباشد، دادن آزادی عمل به داعشی ها به معنای شعله ور کردن دوباره آتش در شمال سوریه است. آتشی که اگر مدیریت نشود می تواند دامنه آن خیلی سریع به جاهای دیگر کشیده شود. 

ترکیه در آغاز نبرد در شمال سوریه دست به خطر زد. اگر عملیات ترکیه در شمال سوریه به خوبی پیش نرود و دچار فرسایش شود، و امریکا تحریم هایی را علیه ترکیه وضع کند که اقتصاد آن را به چالش بکشد، جنگی فرسایشی در می گیرد که به سود هیچ کس نیست و قبل از همه بار این جنگ به دوش دولت ترکیه خواهد افتاد که همین الآن هم با چالش های جدی اقتصادی دست و پنجه نرم می کند. در این صورت ممکن است فاجعه ای در شمال سوریه رخ دهد که به نوعی تکرار سناریوی کوزوو باشد و آنگاه همه از امریکا بخواهند در سوریه دخالت کند. در آن صورت امریکا نقشه خود را به اراده خود پیش می برد و کاری به منافع کشورهای دیگر نخواهد داشت.