زلزله سیاسی در انتخابات تونس

نویسنده: اکبر قاسمی، سفیر پیشین در اوکراین و رئیس اسبق دفتر حفاظت ایران در مصر

دیپلماسی ایرانی: ساختار سیاسی در اولین انقلاب جریان «بیداری اسلامی» در تونس به علت زیرساخت‌هایی چون بیش از 70درصد باسوادی جامعه تونس و تاثیر و تاثر آن از جامعه و فرهنگ اروپایی و تجددخواهی، تنها حاکمیتی بود که از دو جریان نظامیان خودکامه و پادشاهی سلطنت‌خواه جهان عرب جان سالم به در برد و موفق شد فرآیند ملت-دولت‌سازی را براساس نظام صندوق‌های آرا به‌طور دموکراتیک و شفاف ثبت و تاریخی کند؛ اتفاقی که در 22 کشور عربی امری نسبتا نادر به حساب می‌آید. شگفتی‌ها در انتخابات جدید تونس چیست؟

1- در انتخابات ریاست‌جمهوری تونس در سال 2014، 63درصد واجدین شرایط شرکت کردند و السیسی از جریان ندای تونس، کرسی ریاست‌جمهوری را به دست آورد اما در انتخابات اخیر 45درصد واجدین شرایط بیشتر شرکت نکردند. تنزل 18درصدی آرا با عنایت به افزایش یک‌ونیم میلیون جمعیت واجدین شرایط، بیانگر یک نه به وضع موجود و پیروی از رویکرد پوپولیسیم‌گرایی جهانی در تونس قلمداد می‌شود.

2- دو حزب بزرگ جنبش النهضه-غنوشی نماینده اسلام‌گراها و همچنین حزب نماینده ناسیونالیست‌ها و دموکرات‌ها یعنی ندای تونس، کاملا از دایره رقابت خارج شدند و نمره مردودی از افکار عمومی تونس گرفتند.

3- جنبش النهضه یعنی جنبش اخوان اصلاح شده و پیوند خورده با اسلام سیاسی با رویکرد مدنی و بدون تطبیق شریعت در شؤونات حکومت که به‌طور رسمی کاندیدای آن ظاهرا براساس مصلحت رهبری حزب و عدم تکرار تجربه تلخ اخوان در مصر، فقط در انتخابات به‌صورت شخصی نماینده آن یعنی عبدالفتاح مورو شرکت کرد. این نماینده براساس آخرین آرای شمارش شده در رتبه سومین قرار گرفت و عملا از دایره رقابت خارج شد.

4- قیس سعید، استاد دانشگاه علوم سیاسی و حقوق، شخصیت مستقل حرافی است که در ایجاد گفتمان صادقانه با طیف‌های اکثریت مردم به‌ویژه جوانان توانست به نحوی بسیار جذاب ارتباط برقرار کند. او که رتبه اول را با 18درصد رای واجدین به دست آورده به همراه کاندیدای دیگری که آن هم شخصیت مستقل و عجیبی است به نام نبیل قروی، به دور دوم انتخابات راه یافتند.

5- سونامی دیگری که اتفاق افتاد این بود که نبیل قروی، تاجر و خیری که به جرم پولشویی در زندان افتاده است از پشت میله‌های زندان رتبه دوم پیروزی را کسب کرده که با 15درصد آرای واجدین شرایط، توانسته افکار مردم را از طریق فعالیت چهار ساله خود و با جاذبه‌های یک موسسه خیریه و کانال تلویزیونی به سمت خود جلب و جذب کند. هرچند سرنوشت او را برای شرکت در انتخابات مرحله دوم باید دادگاه تعیین کند.

6- دو کاندیدای «جریان اسلامی» در رتبه سوم و «ندای تونس» در رتبه چهارم قرار گرفتند. دلیل شکست هر دو جریان دارای تشکیلات و حزب ریشه‌دار را باید در افکارعمومی به دلیل تشتت در آرا و عوارض اصطکاکات دوقطبی شدن جامعه جست‌وجو کرد که باعث اصلی این امر شده است. این اتفاق را می‌توان باعث عبرت احزاب برای شناخت دقیق ضعف‌های خود و قضاوت صحیح خود ارزیابی کرد.

7- ناامیدی شدید مردم از جریان ناکارآمدی احزاب دموکرات و تجددگرا و عدم تحقق خواست‌های مردم توسط شخصیت‌های حزبی و برقراری طیف‌های جدید جامعه جوانان با چهره جدید موجب شکل‌گیری شگفتی جدید در ساختار سیاسی تونس شده است.

8- جریان النهضه که پیام باطنی مردم تونس را قبل از برگزاری انتخابات دریافت کرد و درصدد نبض‌سنجی به‌طور غیرمستقیم و از طریق کاندیدای معروف خود، عبدالفتاح مورو به عنوان کاندیدای شخصی بود، نتوانست در دور دوم کاندیداها قرار گیرد مگر اینکه دادگاه صلاحیت کاندیدای دوم، یعنی نبیل قروی را برای شرکت در انتخابات دور دوم مردود اعلام و او را از دایره رقابت خارج کند. در این صورت عبدالفتاح مورو فرصت لازم برای شرکت با رقیب محبوب مردم، قیس سعید را خواهد داشت.

9- سرنوشت مرحله دوم انتخابات تونس هنوز در هاله ابهام است، چراکه احتمال تبانی دو حزب بزرگ اسلام‌گرا و ندای تونس برای خارج کردن شخصیت پوپولیستی چون قیس سعید یا تبرئه نبیل قروی توسط دادگاه و امکان مشارکت در دور دوم انتخابات وجود دارد. باتوجه به موج تخلفات موسسه خیریه نبیل قروی و استفاده او از ظرفیت شبکه تلویزیونی خود و حضور در اکثر روستاها و به‌ویژه در مناطق قبیله‌ای، او می‌تواند آرای مردم را کسب کند.

10- تجربه دومین انتخابات ریاست‌جمهوری یک شگفتی کامل با نه بزرگ به احزاب قدرتمند و ایجاد یک طیف جدیدی از دولتمردانی است که موفقیت‌شان، متکی بر زبان گفتمانی با مردم و عقل سیاسی و گفتار صادقانه با آنها و ارایه طرح‌های مردم باور بدون تجربه عملی حزبی است که درنهایت سرخوردگی شدید از تحزب‌گرایی با سابقه 60 سال در سه طیف و خانواده‌های ریشه‌دار بن علی و السبسی و غنوشی اسلام‌گری اصلاح‌گرا را آشکار می‌کند./اعتماد