سایه سنگین دیپلماسی بر حیات سیاسی نتانیاهو، دلیل جاسوسی از کاخ سفید

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریع دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – پنج شنبه گذشته نشریه پولیتیکو گزارشی را با این موضوع مطرح کرد که دولت ایالات متحده، ظرف دو سال گذشته به این نتیجه رسیده که به احتمال زیاد، اسرائیل در نصب دستگاه های جاسوسی بر روی تلفن های همراه در نزدیکی کاخ سفید و مکان ها مهم شهر واشنگتن دی. سی، دست داشته است. با وجود همکاری گسترده امینتی، تبادل پررنگ اطلاعاتی و هم پیمانی استراتژیک بین ایالات متحده و اسرائیل، به ویژه در دوره دونالد ترامپ، چه نیازی به جاسوسی صهیونیست ها از کاخ سفید وجود دارد؟ دیپلماسی ایرانی برای بررسی این مسئله به گفت و گو با محسن جلیلوند، کارشناس و پژوهشگر مسائل بین الملل نشسته است که در ادامه از نظر می گذرانید:

براساس اظهارات سه مقام بلند پایه آمریکا در سایت پولیتیکو، گزارش های حاصل از تحقیقات دستگاه امنیتی آمریکا نشان می‌دهد اسرائیل در تلفن های همراهی که در منطقه کاخ سفید وارد می شده اند، ابزار شنود کار گذاشته که هدف این شنودها کسب اطلاعات از برخی مقامات دولتی و به خصوص شخص ترامپ بوده است. اگر چه این اقدام با سکوت واشنگتن و تکذیب تل آویو مواجه شد، اما به واقع این سوال در ذهن شکل می گیرد که  با وجود همکاری گسترده امینتی، تبادل پررنگ اطلاعاتی و هم پیمانی استراتژیک بین ایالات متحده و اسرائیل، به ویژه در دوره دونالد ترامپ چه نیازی به جاسوسی صهیونیست ها از کاخ سفید وجود دارد؟ 

نکته بسیار مهمی که در این میان نباید فراموش کرد ناظر بر این واقعیت است که ما در تاریخ روابط اسرائیل و ایالات متحده آمریکا چندین بار شاهد این اقدام به جاسوسی تل آویو از سران و مقامات کاخ سفید بوده ایم. لذا این اقدام اخیر نمی تواند چیز جدیدی باشد. اما مطرح شدن جاسوسی اسرائیل در دوران زمامداری دولت نتانیاهو از دولت دونالد ترامپ در این مقطع حساس زمانی چند نکته جدی به همراه دارد؛ اول به واسطه اینکه چون بنیامین نتانیاهو تمام ظرفیت و پتانسیل دولت خود را به مسئله دیپلماسی و سیاست خارجی گره زده لذا تمام اتفاقات و تحولات جامعه جهانی و عرصه بین الملل، به خصوص درباره پرونده‌های حساسی چون ایران و برجام برایش سرنوشت ساز و حساس است، به ویژه آن که ایالات متحده آمریکا و دولت دونالد ترامپ با هرگونه حرکت خود در این رابطه (ایران و برجام) می تواند سرنوشت این پرونده را دچار تغییرات بنیادین کنند؛ تغییراتی که می تواند به سود و منفعت بنیامین نتانیاهو باشد و یا به ضرر و علیه منافع وی؛ بنابراین کسب اطلاعات خاص و ویژه‌ای که یقینا در برخی سطوح از جانب کاخ سفید به دلایل متعدد در اختیار نتانیاهو قرار نمی گیرد، می‌تواند به سمت و سود دهی حرکات، نقشه ها و برنامه های نخست وزیر اسرائیل در رابطه با ایران کمک شایانی کند. با این منطق احتمالا اسرائیل دست به جاسوسی از سران و مقامات کاخ سفید زده است
نکته مهم دیگر که نباید فراموش کرد که ناظر بر این واقعیت است که با وجود همکاری‌های گسترده امنیتی و اطلاعاتی میان اسرائیل و ایالات متحده آمریکا کسب برگ های برنده بیشتر می‌تواند موضع تل آویو را در برابر واشنگتن از موضع ضعف به موضع قدرت تغییر دهد. به هر حال هر کشوری به دنبال منافع خود است که کسب منابع اطلاعاتی و امنیتی بیشتر از دیگر کشورها، حتی بازیگران دوست و متحدین راهبردیشان می تواند دست برتر را در تحولات آن کشور کند. با این نگاه یقینا اسرائیل به دنبال کسب اطلاعات بیشتر از طریق جاسوسی از مقامات آمریکایی خواهد بود.  
از همه اینها مهمتر دلیل اقدام به جاسوسی اسرائیل از امریکا به وضعیت دولت دونالد ترامپ بازمی‌گردد. به هرحال در سه سال گذشته آن چه بیش از همه مشهود است این بوده که رئیس جهموری امریکا در اکثر تصمیمات خود، به خصوص در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی به شدت ناموفق عمل کرده است. علاوه بر آن ترامپ هیچ گونه ثباتی هم در تصمیم گیری ها، اقدامات و سیاست گذاری هایش ندارد، آن هم در حوزه حساس دولت بنیامین نتانیاهو (سیاست خارجی و دیپلماسی) که هرگونه بی ثباتی و تغییر تصمیمات دونالد ترامپ در آستانه انتخابات پارلمانی سرزمین‌های اشغالی برای نخست وزیر اسرائیل به شدت سرنوشت ساز است. از این رو نتانیاهو سعی می‌کند با جاسوسی از سران و مقامات کاخ سفید پیشاپیش از هرگونه اقدام و تصمیمی ضد منافع اسرائیل جلوگیری کند.

اما در کنار نکات شما می توان مسئله را هم از آن سو دید. یعنی این تحلیل را هم باید در نظر گرفت که شاید این گزارش نشریه پولیتیکو، آن هم در فاصله چند روز مانده به انتخابات پارلمانی سرزمین‌های اشغالی می تواند ترفندی از طرف دونالد ترامپ و کاخ سفید به منظور تحت الشعاع قرار دادن روابط تل آویو – واشنگتن باشد، به این معنا که ساختار سیاسی ایالات متحده آمریکا با اشراف بر شکست ها و ناکامی های بنیامین نتانیاهو و نیز آینده به شدت متزلزل او در برابر دیگر رقبای داخلی، حتی در صورت پیروزی و انتخاب مجدد نتانیاهو به عنوان نخست وزیر اسرائیل و همچنین سایه سنگین پرونده های فساد مالی و اداری خود و خانواده‌اش هر گونه همکاری، همراهی و همسویی با سیاست های بنیامین نتانیاهو در این شرایطی که ترامپ خود را مهیای انتخابات 2020 می کند، عملاً هیچ گونه منفعتی برای کاخ سفید در بر نخواهد داشت. لذا مطرح کردن جاسوسی اسرائیل از دولت آمریکا زمینه برای ایجاد گسل میان ترامپ و نتانیاهو را شکل خواهد داد؟

این سناریوی شما یک سناریوی بسیار پیچیده و در عین حال به نظر من دور از واقعیت است. به هر حال چنانی که شما هم به آن اشاره کردید دونالد ترامپ خود را مهیای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا می کند. با در نطظر داشتن این واقعیت که یکی از مهمترین عوامل شکست و یا پیروزی ترامپ در این انتخابات به میزان همکاری و رضایت صهیونیست ها از اقدامات و تصمیمات رئیس جمهور امریکا در قبال منافع اسرائیل بازمی‌گردد به نظر نمی رسد که ترامپ ریسک ایجاد گسل در روابط خود با اسرائیل را در دستور کار قرار دهد. چون به هر میزانی که رضایت صهیونیست‌ها از عملکرد دونالد ترامپ بالا باشد یقیناً شانس و احتمال او برای پیروزی در انتخابات پیش رو بیشتر خواهد شد. لذا بعید است که دونالد ترامپ خطر کاهش همکاری، همراهی و حمایت از دولت بنیامین نتانیاهو را در دستور کار قرار دهد. 

یعنی شما معتقدید که اکنون دونالد ترامپ به جای این که مناسبات راهبردی خود را با ساختار سیاسی صهیونیستی هماهنگ کند تمام برنامه ها و آینده خود را به فردی مانند بنیامین نتانیاهو گره زده است؟

من معتقدم که اساساً نگاه راهبردی ایالات متحده آمریکا و صهیونیست ها جدی تر از آن است که آن را در سطح یک فرد مانند دونالد ترامپ یا بنیامین نتانیاهو دید. چون مسئله جاسوسی که در دوره های مختلف مطرح شده است نتوانست روی این روابط استزاتژیک ایالات متحده آمریکا و اسرائیل اثرات سوئی داشته باشد. حتی در دوره های پیشین ما شاهد اعتراض روسای جهموری امریکا به اقدام به جاسوسی اسرائیل از آنان، بازداشت و حتی احکام سنگین برای جاسوسان اسرائیلی بودیم، ولی این بار دولت دونالد ترامپ عملاً همه این مسائل را رد کرده است و یک نوع سکوت سیاسی را در برابر این اقدام در پیش گرفته است. با در نظر داشتن این نکات اساسا مسئله فاصله گرفتن دونالد ترامپ از بنیامین نتانیاهو به واسطه مطرح کردن جاسوسی صهیونیست ها از مقامات کاخ سفید در دستور کار ترامپ نیست. 
از طرف دیگر این نکته را هم باید مدنظر قرار دهیم که اگرچه سیاست‌های راهبردی و همکاری های عمیق آمریکا و اسرائیل بسیار جدی تر از آن است که بتوان آن را در سطح یک فرد تقلیل داد، اما به نظر می‌رسد در این سه سال گذشته روابط نزدیک فردی میان نتانیاهو و دونالد ترامپ آنها را به یک سطح هماهنگی در قبال تحولات رسانده است. لذا هم نخست وزیر اسرائیل و هم دولت کنونی آمریکا سیاست‌های خود را بر پایه این هماهنگی تعریف کرده اند. حتی وعده های اخیر بنیامین نتانیاهو در خصوص الحاق بخش هایی از کرانه باختری رود اردن به سرزمین های اشغالی تنها با چراغ سبز و حمایت ایالات متحده آمریکا قابل اجراء است. یعنی نتانیاهو تنها با حمایت عملی دولت دونالد ترامپ مانند سه  سال گذشته می تواند در صورت پیروزی این وعده را محقق کند؛ وعده‌ای که واکنش های بسیار تندی را، هم در میان کشورهای عربی و اسلامی، هم در میان سازمان ها و نهادها و حتی کشورهای اروپایی به همراه داشته است. لذا نظام عملیاتی شدن این وعده فقط با همراهی و حمایت کاخ‌سفید از تل‌آویو در آینده میسر خواهد بود. با این وصف یقینا سطح و میزان همکاری های دو طرف در آینده هم بسیار پررنگ تر خواهد شد. در سایه این نکات می‌توان گفت که کاخ سفید به دنبال فاصله گرفتن از نتانیاهو به واسطه مطرح کردن اتهام جاسوسی و مسائلی از این دست نیست.
به عبارت دیگر اکنون، هم نتانیاهو دل به حمایت های گسترده و بی ریغ ترامپ با دادن امتیازاتی مانند انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس گرفته تا به رسمیت شناختن قدس اشغالی به عنوان پایتخت رسمی صهیونیست ها، به رسمیت شناختن قیمومیت رژیم صهیونیستی بر جولان اشغالی و نظایر آن بسته است و به موازاتش امید بسیاز زیادی به موفقیت سیاست فشار حداکثری آمریکا در رابطه با ایران و تلاش برای نابودی برجام دارد و هم کاخ سفید نیز نگاه جدی به حمایت و همراهی دولت بنیامین نتانیاهو برای برخی از طرح های خود مانند معامله قرن دارد. لذا هر نخست وزیری در اسرائیل به غیر از نتانیاهو روی کار آید می‌تواند یک خطر جدی در هماهنگی های شکل گرفته در سه سال گذشته را به وجود آورد. البته چنانی که پیشتر اشاره کردم در هر حال روابط راهبردی آمریکا و اسرائیل راهبردی تر از آن است که در سطح فرد تعیین شود، اما میزان هماهنگی افراد در دو طرف هم بر شدت و ضعف همکاری ها موثر است.