آنکارا قابل اعتماد نیست

بحرانِ میان ایران و امریکا، و ترکیه

۰۴ خرداد ۱۳۹۸ | ۱۷:۰۰ کد : ۱۹۸۳۶۹۴ نگاه ایرانی خاورمیانه
نویسنده خبر: صادق ملکی
صادق ملکی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: نفت و گاز و بزرگی جغرافیای ایران برای ترکیه، این میراث دار امپراتوری تجزیه شده عثمانی، اگر محل حسد نبوده، همیشه محل غبطه بوده است. از منظر ترکیه جنگ احتمالی میان ایران و آمریکا اگر موجب تجزیه ایران نشود، این پهنه جغرافیای قدرتمند را برای مدت ها از عرصه رقابت با این کشور دور خواهد کرد.
بحرانِ میان ایران و امریکا، و ترکیه

دیپلماسی ایرانی: مردی و نامردی، حق طلبی و وفاداری همچنان در زندگی اجتماعی و ارتباطات فردی ارزشمند بوده و به حیات انسانی معنا می بخشد. اما در عرصه سیاست حق طلبی و مردی و نامردی معنا نداشته و هرچه زمان می گذرد روابط کشورها بیشتر از اصل منافع پیروی کرده و تنها منافع منباء تصمیم گیری آنان می شود. شاید در گذشته می شد در روابط کشورها روی عنصر وفاداری تکیه کرد اما امروز دیگر سخن گفتن از وفاداری منطبق بر واقعیت های حاکم بر صحنه سیاست نیست. برای همه کشورها در انتخاب مواضع تنها چگونگی منافع اهمیت داشته و تامین آن در رویکردها عامل تعیین کننده در راهبردهای نهایی است.

در بحران میان ایران و امریکا در حالی که عمدتا به جنوب به عنوان کانون اصلی بحران تمرکز کرده اند، بسیاری از خطرات مترتب بر ایران از ناحیه همسایه شمال غربی غافل شده‌اند. ترکیه در بحران میان تهران و واشنگتن همسایه ای قابل اعتماد نیست. ترکیه در جنگ ایران و عراق از هر دو طرف متنفع شده و در بحران هسته ای نیز توانست اقتصاد خود را سر و سامان دهد. آنکارا  در بحران  ایران با امریکا چون می داند جنس بحران فعلی بسیار متفاوت از بحران های گذشته است، خود را برای آرزوهای دیرین آماده خواهد کرد. البته در میان همسایگان این موضوع تنها مختص به ترکیه نخواهد بود اما میزان خطرات و تأثیرگذاری متفاوت خواهد بود. 

نفت و گاز و بزرگی جغرافیای ایران برای ترکیه، این میراث دار امپراتوری تجزیه شده عثمانی، اگر محل حسد نبوده، همیشه محل غبطه بوده است. از منظر ترکیه جنگ احتمالی میان ایران و آمریکا اگر موجب تجزیه ایران نشود، این پهنه جغرافیای قدرتمند را برای مدت ها از عرصه رقابت با این کشور دور خواهد کرد. توجه داشته باشیم ترکیه با دیوارکشی در مرزهای خود با ایران مدت هاست که خود را برای احتمال جنگ واشنگتن علیه تهران آماده کرده است. لذا اگر بگوئیم جنگ میان ایران و امریکا آرزوی نهان ترکیه است چندان سخن بیراهی نخواهد بود. ترکیه در ظاهر مخالف تحریم و بحران جاری میان تهران و واشنگتن است اما این همان ظاهری است که با قطع واردات نفت، عملا در تحریم ها در کنار امریکا قرار گرفته تا به امریکا اعلام کند که در بحران میان تهران و واشنگتن نه در کنار ایران بلکه در کنار امریکا خواهد بود. در این رویکرد علاوه بر تاثیرگذاری ملاحظات راهبردی ترکیه در ارتباط با رقابت های ژئوپلتیکی با ایران، عضویت ترکیه در ناتو و وابستگی شدید اقتصادی این کشور به سرمایه امریکایی از دلایل این انتخاب بوده است.

در بحران میان ایران و امریکا عموما در بین همسایگان همراه با امریکا در تعرض احتمالی به ایران، به عربستان توجه می شود این در حالی است در صورت بحرانی شدن ایران خصوصا در صورت تعضیف حاکمیت مرکزی، ترکیه عامل خطری به اندازه سعودی برای ایران خواهد بود. ترکیه سال هاست در دیپلماسی پنهان خود روی پان ترکیسم سرمایه گذاری کرده و با جنگ احتمالی میان ایران و امریکا و پیش بینی شکست ایران از سوی این کشور، دیپلماسی پان ترکیسم خود را علنی کرده و در ارتباط با مناطق کردی نیز از زاویه مذهبی ورود خواهد کرد. 

توجه داشته باشیم در حمله امریکا به عراق رد همکاری ترکیه با امریکا توسط پارلمان این کشور بر خلاف آنچه در افکار عمومی مطرح است نه در مخالفت با جنگ، بلکه بخاطر عدم اجازه امریکا در همراهی نظامیان ترک در این عملیات بود. ترکیه چون تغییرات در هرم قدرت در عراق را به نفع ایران و شیعیان ارزیابی می کرد، بعد از عدم همراهی به سیاست های سلبی و مخرب در عراق روی آورد و حتی روی تجزیه عراق نیز تمرکز کرد. آنکارا با حمایت و پناه دادن به طارق الهاشمی و حمایت از داعش عامل اصلی سقوط موصل بود و سال ها مهمترین کشور تاثیرگذار در ایجاد ناامنی در عراق شد. آنکارا با توجیه اینکه اهل تسنن عرب و ترکمن ها برادران هم زبان و هم مذهب این کشور هستند علنا به دخالت در عراق پرداخت. ترکیه در سوریه نیز همین سیاست را با توجه به شرایط این کشور تعقیب کرده و امروز بخش هایی از خاک سوریه در اشغال این کشور است. ابعاد و چرایی جنگ نیابتی میان ایران و ترکیه را در سوریه و عراق درک کنیم و خود را به غفلت نزنیم.

خلاصه آنکه در جنگ احتمالی میان ایران و امریکا تنها از ناحیه جنوب کشور نگران نباشیم. ترکیه این همسایه قدرتمند، در شمال غربی کشور هم برای ایران کم خطر نخواهد بود. در کنار توجه ویژه به خطرات ناشی از ریاض، به خطرات ناشی از ترکیه برای ایران توجه داشته آن را درک راهبردی کرده و با درک این موضوع، برای آن تدبیر بیندیشیم. بدانیم اگر جنگ میان ایران و امریکا به تضعیف حاکمیت دولت مرکزی ایران انجامیده و کشور در موقعیت ضعیفی قرار بگیرد در کنار عربستان، ترکیه  نیز با طرح حمایت از هم زبانان و هم مذهبان در دخالت در ایران و سازماندهی گروه های وابسته به خود سعی خواهد کرد. توجه به حاشیه های بازی تراکتورسازی و ... نشان می دهد هسته هایی از این گروه ها هم اینک نیز فعال هستند. مد نظر داشته باشیم فرصت ها و تهدیدات در عرصه سیاست قابلیت جابجایی دارند. می توان  قبل از علنی شدن چهره واقعی ترکیه که برخی به آن اعتماد دارند با تغییر محیط بازی از تهدید امروز ایران از ناحیه امریکا فرصتی ساخته و آرزوها های ریاض یا آنکارا را بر باد داد.

صادق ملکی

نویسنده خبر

صادق ملکی، کارشناس، استراتژیست و تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی است.

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: ایران و ترکیه ایران و امریکا


( ۲۸ )

نظر شما :

پویا علامه ۰۵ خرداد ۱۳۹۸ | ۱۴:۰۶
اولین گام "تدبیر بیندیشیم" تصفیه وزارت خارجه کشور از همان "هسته‌ها و گروه‌های وابسته" به ترکیه است. این مطلب بنده را به آقای صادق ملکی برسانید.
رضا ۰۵ خرداد ۱۳۹۸ | ۱۵:۴۹
واقعیت اینست که ایران امروز بجز گروههای مصلح در برخی از کشورهای منطقه. چیزی بعنوان دوست یا همپیمان ندارد. نه روسها نه چینی ها. هیچکدام به دنبال حمایت از ایزان نیستند بلکه بدنبال حفظ مناقغ شان هستند. با مروری به جنگ های جهانی میتوانیم به یاد بیاریم چقدر سریع همپیمانان به دشمن تبدیل شدند. با رو کردن یک برگه برنده بعد از چهل سال و یک تغییر تاکتیکی در سیاست بین المللی میتوان همه دشمنان را بدون اینکه خونی از دماغ کسی بیاید کیش و مات کرد. از این انزوا بین المللی خارج شد و بعد از بدست آوردن یک اقتدار سیاسی افتصادی نظامی به وصول مطالبات اهداف و منافع پرداخت.
حسن ۰۵ خرداد ۱۳۹۸ | ۱۸:۴۳
متاسفانه اقایان قدرتمند ، مفاهیم دشمن ، رقیب و دوست اشتباه فهمیده شده است. شاید شرایط پر تنش کنونی برخی واقعیت ها را به ایشان بنمایاند ، مشابه همان قصیه اخوان المسلمین و محمد مرسی که تا پیش نیامد نفهمیدند سالها روی دیوار چه کسانی یادگاری می نوشته اند. لکن بیم ان است که دیگر هزینه های یادگیری و تجربه های ایشان دیگر در تحمل ملت و کشور ایران نباشد.
بنده خدا ۰۵ خرداد ۱۳۹۸ | ۱۹:۲۴
راه حل اسپانیایی تنها راه نجات ایران از دهان گرگهای گرسنه است، بدون خون آمدن از دماغ حتی یک تن. اما آیا روزگار ما، روزگار چیرگی خرد است؟! تردید داریم...
ir ۰۵ خرداد ۱۳۹۸ | ۲۰:۲۵
در تایید فرمایشات استاد ملکی، ایران باید علناً از آزادیخواهان پ ک ک حمایت کرده (مثل حوثی های یمن) و موشک دور برد و پهپاد در اختیار آنها بگذارد.
عبدالمجید ۰۵ خرداد ۱۳۹۸ | ۲۲:۳۳
اگر معتقدیم روابط کشورها بر اساس منافع است پس چرا حسد و غبطه و اینطور مفاهیم انتزاعی را مطرح می‌کنید؟ طبق معمول آیه یاّس می‌خوانید و بعد آدرس آمریکا می‌دهید. به نظر شما منافع ما این است که برای دوستی با آمریکا باید با همسایگان دشمنی کنیم؟ همان غلطی که خلیجی‌ها دارند می‌کنند؟ منافع ترکیه در ثبات جمهوری اسلامی است. خودشان بهتر می‌دانند. فعالیت‌های پان ترکیسم هم به خاطر نگرانی و موازنه با فعالیت علوی‌ها در ترکیه است. بهتر است برای تحلیل درست، فاکتورهای بیشتری را مطالعه کنیم.
حسن ۰۶ خرداد ۱۳۹۸ | ۱۰:۱۴
آقای ملکی مقاله شما از سر دلسوزی و میهن دوستی و احساس تعلق و مسئولیت به این کشور و مردم است وقتی کسانی هستند که متاسفانه به مناصبی هم دست یافته اند و احساس می کنند شهروند همه کشورهای اسلامی یا از ان بالاتر همه جهان! هستند و تعهدی به ایران و تمامیت آن ندارند چه باید کرد. همین چندی پیش بود که یکی گفت ایران و عراق فقط اسم است و وطن آن جایی است که اسلام هست.
سیدکاظم موسوی ۰۶ خرداد ۱۳۹۸ | ۱۴:۲۶
برخی وقتها به ذهنم می رسد که نیروهایی در داخل از روی عمد و با نقشه هماهنگ با دوستانشان در خارج و تازه آن هم به نام انقلابی گری ، جمهور اسلامی را به سمت تعریف ارمان های فراتر از توان ان منجمله دخالت بیش از حد لزوم در مسایل اعراب و اسراییل و درگیری با رژیم اسراییل و به تبع ان درگیری و جنگ با امریکا می کشانند تا منافع برخی کشورهای همسایه را تامین کنند. ایا من توهم توطئه دارم یا این مسئله قابل بررسی است؟