هوشیاری در روابط تهران و بغداد

دیپلماسی ایرانی: تهران و بغداد هشیارانه به حفظ و تنظیم روابط خود در شرایط جدید مشغولند. این درحالی است که برخی گمانه‌ها تا پیش از این به بروز برخی تغییرات در روابط نهادینه شده ایران و عراق اشاره داشتند؛ به ویژه در پی انتخابات پارلمانی عراق و استقرار نظامیان امریکایی در پایگاه عین الاسد این احتمال قوت گرفت که ممکن است نگاه بغداد به تهران مانند گذشته نباشد. 

صراحت «برهم صالح»، رئیس جمهوری و «عادل عبدالمهدی»، نخست وزیر عراق در حفظ حریم کشور متبوع خود در منازعه میان ایران و امریکا تا حدود زیادی آب پاکی را روی دست‌های امریکا، اسرائیل، عربستان و امارات متحده عربی ریخت. مقام‌های طراز اول عراق اعلام کرده‌اند که کشورشان شریک آنان علیه تهران نخواهد بود. مهم‌تر اینکه مخالفت 68 سناتور امریکایی در برابر 28 رأی موافق با خروج نظامیان امریکایی از سوریه و استقرار آنان در پایگاه نظامی «عین الاسد» در استان کردنشین الانبار، تأثیر کم‌رنگ کننده‌ای از تهدید حضور نظامی امریکا در نزدیکی مرزهای ایران داشته است. این وضع با تردید رهبران اقلیم کردستان عراق در حمایت از سیاست‌های دولت ترامپ برای واشنگتن و متحدان منطقه‌ای آن ناامید کننده‌تر می‌نماید. دلیل روشنی برای بی‌انگیزگی کردهای عراقی در همسویی با سیاست‌های ضد ایرانی واشنگتن وجود دارد. دیرزمانی از خالی کردن پشت کردهای سوریه از سوی امریکا نمی‌گذرد. گواینکه هنوز رهبران اقلیم کردستان فراموش نکرده‌اند که علی‌رغم تصورات آنان، واشنگتن از نتیجه رفراندوم استقلال این اقلیم از تمامیت عراق حمایت نکرد. البته گلایه رهبران اقلیم از ایران نیز در این‌باره باقی است ولی آنان هشیار‌تر از آن هستند که مصالح فوری امنیتی ـ اقتصادی خود را با همسایه نزدیک خود هزینه دشمنی امریکا، اسرائیل، عربستان و امارات کنند. 

مقاومت رهبران عراق اعم از رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیر، رهبران اقلیم کردستان، فراکسیون‌های مجلس از جمله ریاست فراکسیون اصلاح و سازندگی و البنا، دو فراکسیون اصلی مجلس و شیوخ قبایل در برابر خواست امریکا در دوری از ایران، اگر یک پیروزی دیپلماتیک برای تهران نباشد، فرصت مغتنمی است که از آن می‌تواند در خدمت به حفظ فضای تنفسی خود در برابر حلقه تنگ شده سیاست‌های تحریمی امریکا و متحدانش بهره‌گیری کند. هوشمندی تهران در گسترش روابط صمیمانه با همه طرف‌های عراقی و ایجاد برخی اصلاحات در شکل روابط خود با این کشور، نتایج فوری را در پی داشته است. سفر «محمد جواد ظریف» به عراق و دیدار با همه شخصیت‌های وابسته به جریان های سیاسی ـ مذهبی حامل پیام روشنی به رهبران و بالتبع آن مردم این کشور بود؛ اینکه تهران تنها در حوزه امنیتی ـ نظامی طرف مشارکت و ارتباط با بغداد نیست بلکه چهره نرم و دیپلماتیک تهران، بیشترین نمایه نزد مردم عراق است که در بستر آن همکاری‌های امنیتی، همپوشاننده روابط نزدیک فرهنگی و اقتصادی است. سفر دوباره «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری به عراق که قرار است در نیمه دوم اسفند انجام شود، به تأکید تهران بر حفظ هشیارانه روابط صمیمانه با بغداد اشاره دارد. در این میان مقام‌های عراقی نیز کوشیده‌اند ضمن حفظ موازنه ظریف ـ و تا حد زیادی شکننده ـ روابط با ایران از یک‌سو و امریکا و دیگر کشورهای عرب منطقه از سوی دیگر، خطر چالش با خواست مخالفان ایران را پذیرفته و همچنان به روابط صمیمانه خود با تهران ادامه دهند. تسویه بدهی‌های عراق به ایران در زمینه فروش برق و گاز، ایجاد فرصت برای سرمایه گذاران ایرانی در عراق و نیز حفظ رتبه نخست روابط تجاری با ایران در وضع حاضر، علایم امیدبخشی از ماندگاری روابط دو کشور است. یکی از محورهای اصلی دستور کار سفر آینده عادل عبدالمهدی به واشنگتن، روابط با ایران خواهد بود. همچنین بروز سیاست دولت عراق در قبال ایران در اجلاس امنیتی ورشو که 24 و 25 بهمن جاری برگزار می‌شود، تصویر روشن‌تری از آینده روابط دوجانبه ایران و عراق را نمایش خواهد داد. با این حال آنچه اکنون روشن است اینکه تهران و بغداد هشیارانه روابط خود را مدیریت می‌کنند. / ابتکار