صربستان میان دو اتحادیه؛ اتحادیه اوراسیایی یا اتحادیه اروپا؟
در حالی که از سفر دو روزه پوتین به صربستان بیش از چند روز نمی‌گذرد، بلگراد برای چهارمین هفته متوالی شاهد تظاهرات مردمی علیه حکومت «الکساندر ووجیچ» رئیس جمهور این کشور است.
معترضان که گفته می‌شود در حدود ده هزار نفر هستند، خواستار مقابله با فساد دولتند. اگر چه ووجیچ، هزاران نفر از طرفداران خود را برای استقبال از ولادیمیر پوتین پنجشنبه گذشته به خیابان های ولگراد آورده بود، اما به نظر می‌رسد این سکه روی دیگری نیز دارد.
مرد شماره یک کرملین در حالی عازم پایتخت صربستان شد که برخی رسانه‌های غربی هدف اصلی وی را جذب پرستیژ بیشتر می‌دانستند. صربستان که دو سوم نفت و گاز خود را از روسیه وارد می‌کند از یک سو عزم پیوستن به اتحادیه اروپا را دارد و از سوی دیگر با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی همکاری می‌کند. شاید به همین خاطر مورد توجه پوتین است و از همین رو رئیس جمهور روسیه در صدر هیاتی عالی رتبه و با اسکورت موتورهای اوروس وارد بلگراد شد تا با همتای خود ۲۶ قرارداد به ارزش صدها میلیون یورو امضا کند.
پروفسور «ناتالیا یرومینا» دانشیار دانشگاه ایالتی سنت پترزبورگ و مشاور مدیرعامل موسسه مطالعاتی بالتیک در گفتگو با یورونیوز فارسی در پاسخ به این سوال که چرا پوتین نخستین سفر خود در سال ۲۰۱۹ را به صربستان اختصاص داد می‌گوید باید به این موضوع توجه داشته باشیم که منطقه بالکان به طور سنتی مورد توجه روسیه بوده و جایگاه مهمی در سیاست خارجی این کشور دارد.
پروفسور «ناتالیا یرومینا» دانشیار دانشگاه ایالتی سنت پترزبورگ و مشاور مدیرعامل موسسه مطالعاتی بالتیک
این استاد دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ همچنین به جایگاه بالکان در سیاست خارجی ایالات متحده اشاره کرد و افزود که آمریکا در برهه‌ای برای نابودی یکی از متحدین روسیه، یعنی یوگسلاوی تلاش کرد؛ اگر چه با این اقدام موقعیت اقتصادی اروپای غربی را تحت تاثیر قرار داد چرا که آوارگان زیادی را به سوی این منطقه سرازیر کرد. یرومینا در ادامه تاکید کرد که با توجه به افزایش حضور ناتو در منطقه و تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه، صربستان اهمیت دو چندانی نسبت به گذشته برای روسیه دارد و سفر پوتین به این کشور در ماه ژانویه نشان دهنده همین موضوع است.
این استاد دانشگاه ایالتی سنت پترزبورگ در مورد این که برخی رسانه‌های غربی مدعی شده بودند که پوتین با سفر خود به صربستان به دنبال افزایش پرستیژ خود در حوزه بین‌الملل است، تاکید کرد: «باید توجه داشته باشیم که رئیس جمهور روسیه بدون این سفر نیز از جایگاه پایدار و رتبه بسیار بالایی در صربستان برخوردار است، اگرچه این بازدیدها بر تقویت آن موثر است.»
وی در ادامه تصریح کرد که در عین حال این سفر و دیدار سران دو دولت در شرایط کنونی بسیار مهم است، اما نباید هدف آن را افزایش اعتبار برای روسیه دانست و چنین تفسیر کرد. یرومینا افزود که این دیدار نشان دهنده موضع پایدار روسیه در منطقه بالکان و اروپاست، به ویژه آن که موضوع احداث خط لوله گاز به اروپا برای اکثر کشورهای این اتحادیه بسیار حائز اهمیت است.
این عضو موسسه مطالعات بالتیک در ادامه افزود که پوتین همچنین در این سفر از همه گروه‌ها دعوت کرد تا در مسیر گفتگو اهداف خود را پیگیری کنند و فشار بر صربستان از طریق ناتو و یا اتحادیه اروپا را غیر قابل فهم دانست و خاطرنشان کرد که این رفتارها به وضوح واکنش مردم را به دنبال خواهد داشت.
پروفسور «ماریا لاگوتنا» استاد دانشگاه ایالتی سنت پترزبورگ و مدیر مرکز تحقیقاتی یورونورد نیز در گفتگو با یورونیوز فارسی در پاسخ به این سوال که همزمان با ورود پوتین به بلگراد بر روی برخی دیوارها نوشته شده بود که «کوزوو برای صربستان است و کریمه برای روسیه»؛ آیا در این دیوارنوشته به نوعی یک پاردوکس وجود ندارد، چرا که روسیه کریمه را به خاک خود ضمیمه کرد، در حالی که صربستان به دنبال بازپس گیری کوزوو است، تاکید کرد که «من هیچ دوگانگی در این موضوع نمی‌بینم. کوزوو بخشی از دولت صربستان از قرن دوازه تا اواسط قرن پانزدهم میلادی بود. سپس با آغاز قرن بیستم قسمتی از صربستان و یوگسلاوی به شمار می‌آمد. کریمه نیز از انتهای قرن هجدهم به عنوان قسمتی از امپراطوری روسیه در اتحاد جماهیر شوروی به شمار می‌آمد و در حال حاضر روسیه جانشین شوروی است. از این رو باید توجه داشت که برای هر دو کشور این قلمرو از اهمیت تاریخی مهمی برخوردار است.»
این استاد دانشگاه ایالتی سنت پترزبورگ می‌گوید تناقض آنجایی است که سال ۱۹۹۲ را نقطه آغازین تاریخ کریمه در نظر بگیریم، یعنی زمانی که جمهوری خودمختار کریمه بخشی از اوکراین مستقل شد؛ اما از سوی دیگر سال ۱۷۸۳ یعنی زمانی که کریمه بخشی از خاک روسیه بود را نادیده بگیریم.
لاگونتا در تبیین نتایج سفر پوتین به صربستان گفت که این دیدار قرار بود در نوامبر ۲۰۱۸ صورت بگیرد ولی به تعویق افتاد و پنجشنبه گذشته انجام شد، دیداری که اگر چه دستاورد خوبی داشت، اما نتایج آن در سطح مورد نظر تحقق پیدا نکرد. در واقع این یک دیدار نمادین از سوی ولادیمیر ولادیمیرویچ با هدف تایید نگرش خاص روسیه به صربستان بود؛ بازدیدی کوتاه، اما روشن.
به اعتقاد مدیر مرکز تحقیقاتی یورونود، اگر چه امضای تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای اقتصادی بخشی از این سفر رسمی بود، اما نباید آن را موضوع خیلی مهمی بدانیم، چرا که همواره در سفر و دیدار روسای جمهور امری طبیعی به شمار می‌آید. موضوع مهم این بود که پوتین آمادگی خود برای گسترش مسیر خط لوله ترک استریم از مسیر صربستان را اعلام کرد، اما در این میان ارتش کوزوو را عاملی منفی برای این موضوع دانست.
پروفسور «ماریا لاگوتنا» استاد دانشگاه ایالتی سنت پترزبورگ و مدیر مرکز تحقیقاتی یورونورد
پروفسور لاگونتا در پایان به موضوع دو راهی صربستان میان اتحادیه اروپا و اتحادیه اقتصادی اوراسیایی اشاره کرد و گفت در جامعه این کشور، درصد قابل توجهی از مردم طرفدار روسیه به شمار می‌آیند. از سوی دیگر نباید این طور این موضوع را مطرح کنیم که یا این طرفی یا آن طرفی، بلکه روند ادغام منطقه‌ای امروز به گونه‌ای است که مشارکت همزمان دولت‌ها در قالب‌های مختلف را در سازه‌های منطقه‌ای گوناگون امکان‌پذیر می‌کند. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که روسیه هیچ مشکلی با پیوستن صربستان به اتحادیه اروپا با حفظ روابط خود با روسیه و دیگر کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیایی ندارد و ولادیمیر پوتین این موضوع را بارها اعلام کرده است.
آیا صربستان در مسیر اوکراین قرار خواهد گرفت؟
تلویزیون دولتی اوکراین ماه‌های منتهی به نوامبر ۲۰۱۳ را به تبلیغ‌های بازرگانی و مزایای پیوستن به اتحادیه اروپا اختصاص داده بود، اما یک‌باره ویکتور یاناکوویچ رئیس جمهور وقت این کشور طی مصاحبه‌ای روابط با روسیه را مثبت خواند و به امضای توافق‌نامه و افزایش همکاری‌های استراتژیک و اقتصادی با مسکو بر آمد. موضوعی که سبب شد رهبران احزاب سرزمین پدری، حزب «اودار» (ضربه) و حزب آزادی طی بیانیه‌هایی از مردم بخواهند نسبت به سیاست‌های دولت دست به اعتراض بزنند. جرقه‌ای که سبب شد بیش از ۵۰۰ هزار نفر به خیابان‌های کی‌یف بیایند تا بار دیگر این کشور هیجانات انقلاب نارنجی را در خیابان‌های خود به یاد آورد. جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا در همراهی با تظاهرات کنندگان گفت که واشنگتن در کنار معترضان می‌ماند.
حالا این بار خیابان‌های صربستان صحنه اعتراض‌های ضد دولتی است و شنبه این هفته حدود ده هزار نفر در خیابان‌های پایتخت خواستار برگزاری ایجاد فضای باز و انتخاباتی آزاد شدند. اکنون این پرسش وجود دارد که آیا دولت کنونی بلگراد می‌تواند دو راهی اتحادیه اروپا و اتحادیه اوراسیایی را به همگرایی نزدیک سازد و از مسیر خارج نشود؟/ احمد وخشیته، دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه دوستی ملل روسیه/یورونیوز
نظر شما :