پروژه ای برای دسترسی ایران به سواحل مدیترانه

نویسنده: عدنان ابو زید

دیپلماسی ایرانی: در حالی که ایالات متحده رژیم تحریمی علیه ایران اعمال می کند، ایران نیز از طریق برنامه هایی برای ساخت خطوط ریلی که می تواند در نهایت برای دور زدن تحریم های آمریکا نیز به کار رود، نفوذ خود را در عراق افزایش می دهد.

شرکت دولتی خط آهن جمهوری اسلامی 12 نوامبر جزئیاتی را درباره پروژه خود برای ساخت خط آهنی از شهر مرزی شلمچه به بندر بصره در جنوب شرقی عراق ارائه کرد. مازیار یزدانی، معاون زیرساخت ها و امور فنی شرکت خطوط ریلی ایران گفت که بخش شلمچه تا بصره در این پروژه تنها 30 کیلومتر از خط آهن جدید است و هزینه ای حدود 52000 دلار ساخته خواهد شد. با این خط آهن جدید، خطوط ریلی گسترش خواهند یافت تا عراق را به شهر بندری لاذقیه در سوریه در حاشیه دریای مدیترانه متصل کنند.

ایده این طرح سال ها پیش مطرح شده بود و در نهایت در ماه آگوست ایران و سوریه تمایل خود را به ساخت راه آهنی که دو کشور را از طریق عراق به یکدیگر متصل کند، ابراز داشتند. این اقدام تلاشی برای مقابله با تحریم های غرب علیه ایران و همچنین افزایش همکاری های اقتصادی صورت می گیرد.

به گفته منابع ایرانی، این خط آهن بخشی از توافق بازسازی سوریه است که علاوه بر مزایای تجاری و اقتصادی برای ایران، فرصتی برای مشارکت در بخش حمل و نقل و رونق دادن به گردشگری مذهبی بین ایران، عراق و سوریه به شمار می رود. احزاب مخالف سوریه این پروژه را رد کرده و گفته اند که ساخت این خط آهن نفوذ ایران را افزایش می دهد و خدمات لجستیک لازم برای حضور این کشور در عراق و سوریه را فراهم می آورد.

اولین خط آهن سریع السیر در عراق که بغداد را به بصره متصل می کند، در سال 1967 شروع به کار کرد. گرچه جنگ به راه آهن آسیب رساند، اما عراق عملیات خود را پس از حمله ایالات متحده در سال 2003 از سر گرفت. عامر الجبیری، مدیر مطبوعاتی وزارت حمل و نقل عراق به المانیتور گفت: «عراق هر پروژه ای که حمل و نقل فرامرزی را بهبود ببخشد، ارج می نهد چراکه اقتصاد را ارتقاء می دهند و سفر شهروندان را به دیگر کشورها تسهیل می کند. خط آهنی که ایران، سوریه و عراق را به یکدیگر متصل می کند، دسترسی عراق را به بنادر مدیترانه و بنادر ایران فراهم می آورد.»

یکی از انگیزه های ایران در پیشبرد این پروژه، فرصت ساخت بنادر در سواحل سوریه است. با این حال، اسرائیل بر این باور است که چنین بنادری انتقال تسلیحات از ایران به سوریه را تسهیل خواهند کرد.

علی حمود، وزیر حمل و نقل سوریه در ماه آوریل با تاکید مجدد بر اهمیت حمل و نقل زمینی بین سوریه و عراق، در ایمیلی به المانیتور گفت: «این خط آهن بخشی از برنامه بازسازی زیرساخت های کشور است که در جنگ ویران شده اند و 1800 کیلومتر از راه آهن سوریه را شامل می شود که بخش اعظم آن به سمت کشورهای همسایه گسترانده شده است. سهم سوریه در این پروژه ساخت خط آهن 32 کیلومتری است و عراق باقی آن را خواهد ساخت. چنین اقدامی جا به جایی افراد و کالاها بین ایران، عراق و سوریه را تسهیل می کند.» این وزارتخانه شایعات درباره تاثیر این راه آهن بر افزایش نفوذ ایران در حوزه مدیترانه را رد کرد و گفت: «این خط آهن بخشی از پروژه گسترده تر ایجاد خطوط ارتباطی با شبکه های آسیای میانه است که آنها نیز به خطوط ریلی چین و روسیه وصل هستند.» حمود در ادامه این ایمیل به نقش سوریه در جاده ابریشم جدید یا همان ابتکارعمل کمربند و جاده چین اشاره کرد.

سلام سمیسم، کارشناس اقتصادی و مشاور اتحادیه بانک های خصوصی عراق، به ابعاد سیاسی این پروژه خطوط ریلی که در خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران و کاهش ارزش ریال ریشه دارد، اشاره کرد. انتظار می رود که این پروژه برای ایران دسترسی اقتصادی و تجاری به سوریه فراهم آورد و به توسعه گردشگری مذهبی کمک کند. سمیسم افزود: «این مساله درست است به این دلیل که اماکن مذهبی زیادی در این سه کشور وجود دارد.» او همچنین به این مساله اشاره کرد که تحریم های ایالات متحده به درآمدهای اقتصادی این پروژه آسیب می زند.

خطوط ریلی بین سه کشور که جنگ و فعالیت گروه های مسلح به فعالیت های تجاری بین آنها آسیب رسانده است، تا زمانی می تواند منافع اقتصادی داشته باشد که با موانع سیاسی مواجه نشود. احتمال بروز چالش های گسترده برای این پروژه از سوی دیگر مهره ها در منطقه از جمله اسرائیل که نگران دسترسی ایران به سواحل مدیترانه است، وجود دارد. این در حالی است که ایران و سوریه 29 آگوست آشکارا از یک توافق نظامی با هدف تقویت زیرساخت های امنیتی سوریه خبر دادند که آمریکا و متحدانش با آن مخالف هستند.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34