از غزه تا بیت المقدس تا تهران

جوئل بینین

دیپلماسی ایرانی: تظاهرات بزرگ بازگشت که از 30 مارس 2018 آغاز شده بود و تا ژوئن ادامه داشت، حرکتی پرطرفدار در بسیج کردن مردم نوار غزه بود که مردان و زنان جوانی که وابستگی حزبی نداشتند آغازگر آن بودند. کمپین راهپیمایی های غیرمسلحانه به سوی مرز بین نوار غزه و اسرائیل، حمایت مردم را از موضع سیاسی جدید فلسطین نشان می دهد. این پویش به شدت در تضاد با شرایط بغرنج سیاسی بر سر مسئله ی اسرائیل/ فلسطین و جهت گیری های سیاسی استبدادی نو ظهور در خاورمیانه است. دولت پرزیدنت دونالد ترامپ به نظر می رسد دنباله روی اسرائیل، عربستان، امارات و مصر در مبارزه با ایران و متحدانش، سوریه، حزب الله لبنان و شبه نظامیان حوثی یمن است. گردانندگان این استراتژی ضد ایرانی می بایست فلسطینیان را با زخم های دیرینه ای که بر پیکرشان وارد شده تنها بگذارند تا بتوانند در این نقشه ی خود پیروز شوند.

احمد ابو ارتما، شاید از اولین کسانی نباشد که خواستار برگزاری تظاهرات مسالمت آمیز به سمت مرز بین نوار غزه و اسرائیل شده است. اما او در صفحه ی فیسبوکش از اوایل سال 2011 این پویش را ترویج می کرد. در 7 ژانویه ی 2018، یک ماه بعد از اینکه پرزیدنت ترامپ اعلام کرد سفارت آمریکا را به بیت المقدس منتقل می کند، ابو ارتما بار دیگر خواسته اش را در فیسبوک تکرار کرد. او تبدیل به یکی از اصلی ترین برگزار کنندگان و سخنگویان تظاهرات بزرگ بازگشت شد.

این کمپین تظاهرات به دنبال تحقق دو خواسته بود: 1) اسرائیل و مصر به محاصره ی نوار غزه که یک دهه است ادامه دارد، پایان دهند؛ و 2) این حق به پناهندگان فلسطینی داده شود تا بتوانند به خانه هایشان باز گردند. با این وجود یکی از حامیان این تظاهرات خواسته ای متواضعانه تر داشت: "ما فقط می خواهیم صدایمان را به گوش دنیا برسانیم. می خواهیم که بدانند اینجا انسان زندگی می کند، مانند هر جای دیگری، و آرزوها دارند، مانند هر جای دیگری."

این تظاهرات با جشن افتتاح سفارت آمریکا در بیت المقدس همزمان شده بود. نیروهای اسرائیلی بیش از 60 فلسطینی را کشتند و بیش از 2000 نفر را روانه ی بیمارستان کردند. افکار عمومی جهان از این رفتار وحشیانه شوکه شده بود و گرفتن جان افراد غیر مسلح را به شدت محکوم کرد. اما تنها اقدام عملی از جانب کشور های عرب را مصر انجام داد و مرزش را در ماه رمضان باز کرد و اجازه داد تعداد محدودی از فلسطینی ها از مرز عبور کنند.

احتمال دلیل اصلی سکوت عربستان، امارات و مصر در قبال این جنایت، پیش برد اتحاد ضد ایرانی با اسرائیل بوده است.

در تضاد با این استراتژی تهاجمی عربستان، امارات و اسرائیل، دولت پرزیدنت باراک اوباما با تصویب توافق هسته ای ایران در سال 2015، که گروه پنج به علاوه ی یک در مذاکرات آن حضور داشتند، به دنبال اجتناب از رویارویی با ایران بود.

نتانیاهو که در مسئله ی ایران، اوباما را در کنار خود ندید، سعی کرد از طریق مجلس و حزب جمهوری خواه، موضع سیاسی اش را تقویت کند. بنابراین او به دنبال متحدانی بود که منتقد اوباما باشند، از جمله دونالد ترامپ. به این ترتیب بود که حامیان اسرائیلی و آمریکایی نتانیاهو، به جبهه ی عربستان و امارات که هدفشان چینش مجدد خاورمیانه حول محور ضد ایرانی است، پیوستند.

گزارش‌های متعددی ییرامون دیدارهای مخفیانه ی اسرائیلی ها و اماراتی ها وجود دارد. اما عربستان سعودی تمایل چندانی به ابراز علنی اتحادش با اسرائیل ندارد. با این وجود اسرائیل مدام به دنبال روابطی علنی با شرکای عرب حوزه ی خلیج فارس است.

جزئیات درز کرده از طرح پیشنهادی صلح بین اسرائیل و فلسطین، از جانب آمریکا، نشان می دهد که دولت ترامپ با حمایت قاطع نتانیاهو به دنبال این است که کرانه ی باختری را  به دو قسمت تبدیل کند و روستای «ابو دیس» در حومه ی بیت المقدس را به عنوان پایتخت فلسطین پیشنهاد بدهد و در مقابل اسرائیل از سه یا پنج روستای فلسطینی اطراف قدس عقب‌نشینی کند.

 عبدالله دوم، پادشاه اردن که معمولا خود را موافق نشان می داد، این بار در بیان مخالفت کشورهای عربی با سیاست دولت ترامپ در بیت المقدس پیش قدم شد. پس از یک دوره دیدار با نتانیاهو، کوشنر و گرینبلات (فرستادگان رئیس جمهوری آمریکا) و آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، پادشاه عبدالله تاکید کرد: "تا زمانی که یک کشور فلسطینی با مرکزیت بیت المقدس بنا نشود، هیچ صلحی در خاورمیانه به وجود نخواهد آمد."

همزمانی قتل عام فلسطینی ها در نوار غزه و افتتاح سفارت آمریکا در بیت المقدس، مسائل نوار غزه را به بیت المقدس مرتبط کرده است. طبق گزارش سازمان ملل متحد در سال 2015 نوار غزه ممکن است تا سال 2020 غیر قابل سکونت باشد. این فاجعه ی انسانی، سایه ی سنگینی بر به نتیجه رسیدن آنچه ترامپ به آن "توافق نهایی" می گوید، انداخته است. به علاوه تظاهرات بازگشت بزرگ نشان دهنده ی این است که جوانان فلسطینی به دنبال شیوه های جدیدی برای مقاومت هستند.

احمد ابو ارتما معتقد است که بسیج غیر مسلح و مورد حمایت مردم تنها راه ممکن برای مقاومت فلسطینی ها است و باید ادامه داشته باشد. تا وقتی که اوضاع به همین شکل باشد، مسئله ی فلسطین در دستور کار خواهد ماند و مانعی بر سر راه اتحاد بین اسرائیل، عربستان، امارات و مصر خواهد بود.

منبع: لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33