عربستان همچنان در قبول واقعیت‌های عراق تردید دارد

عربستان سعودی در طول سالیان گذشته همواره تلاش کرده است هر جا که بتواند اعمال نفوذ کند. بی گمان نفوذ در کشورهای عربی در اولویت آن بوده است. در این میان عراق، سوریه، لبنان و یمن حوزه هایی بوده است که دست کم در طول دو دهه اخیر عربستان تمام تلاش خود را به کار برده که اعمال نفوذ کند. تا قبل از روی کار آمدن محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، اعمال نفوذ عربستان بیشتر مبتنی بر دیدگاه وهابیت بود، نگاهی که در عرصه سیاسی و دیپلماسی عربستان سایه انداخته بود؛ بر اساس این دیدگاه ریاض دوست و دشمن خود را تعریف می کرد و به شکاف عمیقی که می رفت در دیپلماسی منطقه ای اش به وجود آید، اعتنایی نمی کرد. طبیعتا مطابق با این دیدگاه اهل تسنن نیروهای خودی و شیعیان به این دلیل که همواره در مظان اتهام وابستگی یا تمایل به ایران بوده اند و در عین حال در کشورهای مختلف عربی به ویژه عراق قدرت را بعد از حدود یک قرن از اهل تسنن گرفته اند، نیروهای غیرخودی محسوب شده اند. این مساله سبب شد تا دیدگاه طایفه گرایی در کشورهای هدف تشدید شود و به دنبال آن اصطکاکات شدید طایفه ای به وجود آید. عراق از بارزترین کشورهایی بود که عربستانی ها همین سیاست را در قبالش دنبال کردند. حمایت عربستان سعودی و کشورهای عربی متحد آن از گروه های معاند و متخاصم با شیعیان سبب شد تا عراق حتی تا مرز جنگ داخلی نیز پیش برود تا آن جا که در بسیاری از مناطق عراق، به ویژه بغداد، شاهد عملیات گسترده تروریستی باشیم.
انتخابات یکی از فرصت هایی بوده است که عربستان همواره تلاش کرده از آن برای اعمال نفوذ خود استفاده کند. فرصتی که در لبنان به عنوان یکی دیگر از کشورهای عربی، همیشه روی آن سرمایه گذاری کرده است. عربستان در تمامی انتخابات عراق به نحوی تلاش کرده است اعمال نفوذ کند و برای این اعمال نفوذ خود نیز سرمایه گذاری های بسیاری کرده است. عموما هم تلاشش بر این مبتنی بوده است که جایگاه اهل تسنن را به عنوان بازیگران مهم، حساس و بالفعل عراق تقویت کنند.

انتخابات اخیر عراق نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. با این تفاوت که با رسیدن محمد بن سلمان به راس قدرت، سیاست عربستان کمی ملایمتر شده و این گونه وانمود شده است که ریاض توجه چندانی به مباحث شیعه – سنی ندارد و کلیت عراق را مد نظر دارد. با این وجود همچنان احساس می شده که این نقابی است که ریاض زیر سایه آن همچنان به دنبال حمایت و تقویت جریان های سنی در برابر شیعیان است. بر اساس همین دیدگاه است که شاهد تلاش های عربستان برای ارتباط گرفتن با گروه های شیعی بوده ایم که نمونه آن را در دعوت از مقتدا صدر برای سفر به ریاض و دیدار با ولیعهد عربستان و سفرهای مکرر حیدر العبادی، نخست وزیر عراق و مقامات عراقی به این کشور بوده ایم. اما این به آن معنا نیست که گروه های شیعی وام دار عربستان شده اند بلکه بر عکس این عربستان است که تلاش می کند خود را به گروه های شیعی نزدیک کند. اتفاقا مقتدا صدر، رهبر جریان صدر و ائتلاف السائرون که برنده انتخابات شد نسبت به این که او را به عربستان ربط دهند حساس است در عین حالی که هیچ مشکلی در رابطه با ایران برای خود نمی بیند. بسیاری از کارشناسان بر این اعتقاد بودند که تلاش عربستان برای برقراری این نوع رابطه در حقیقت تسهیل در جهت حمایت از گروه های اهل تسنن بوده است.  
در انتخابات اخیر گروه های شیعی هیچ کمک مالی از عربستان دریافت نکردند. حتی ایاد علاوی که در گذشته مورد حمایت عربستان سعودی بود این بار از ناحیه ریاض حمایت نشد. این در حالی است که گفته می شود در میان اهل تسنن کمک های مالی عربستان توزیع شده است. بر اساس برخی گزارش ها عربستان دست کم حدود 30 میلیون دلار در میان گروه های سیاسی اهل تسنن توزیع کرده است. در بحبوحه انتخابات نیز فردی موسوم به زکریا که مسئول پرونده عراق در سازمان امنیت عربستان بود به عراق سفر کرد و تلاش هایی را برای تقویت جریان اهل تسنن در برابر شیعیان و تشکیل ائتلافی میان آنها انجام داد اما با واکنش تند گروه های شیعی که به دنبال گذر از مرحله طایفه گرایی هستند، مواجه شد و او مجبور شد با دست خالی عراق را ترک کند.

عربستان با عراق 812 کیلومتر مرز مشترک دارد. بسیاری از عشایر دو کشور و عمدتا مرزنشین با یکدیگر تماس های مستقیم دارند و حتی برخی عشایر عراقی و عربستانی برآمده از یک شاخه هستند. اما متاسفانه عربستانی ها هرگز از ظرفیت های مردمی عراق و مشترکات میان دو کشور به ویژه بعد از سقوط صدام حسین، استفاده نکردند. آنها عمدتا تمرکز خود را برای نفوذ در این کشور روی نفوذ امنیتی و تماس های مخفیانه با گروه های سیاسی اهل تسنن قرار دادند. حتی در بحث های اقتصادی نیز عربستانی ها حاضر نشدند از ظرفیت های خود و پتانسیل موجود در عراق استفاده کنند، چرا که تنها هدفشان تضعیف دولت مرکزی تحت کنترل شیعیان و تقویت گروه های سنی تحت نفوذ خود بوده است. تمرکز صرف روی مسائل امنیتی سبب شده است تا با تغییر چهره ها و تضعیف جریان ها آنها طی گذر زمان همان نفوذ نیم بند خود را هم در عراق از دست بدهند.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان عربستانی ها در حال حاضر در رابطه با عراق در نوعی سر در گمی به سر می برند. از یک سو با توجه به اوضاع سیاسی جدید و تحت فشار امریکایی ها می خواهند با دولت مرکزی تحت کنترل شیعیان ارتباطات نزدیک داشته باشند و از مراحل تلخ گذشته در روابط دو جانبه گذر کنند و از سوی دیگر دل در گرو حمایت از گروه های اهل تسنن مطابق با ایدئولوژی همیشگیشان دارند. این مساله سبب شده است تا حتی خود جریان های اهل تسنن نسبت به حمایت های عربستان سر خورده شوند و دیگر آن را حمایتی سودمند نبینند.
اگرچه به نظر می رسد عربستانی ها از سیاست های سابق خود در قبال عراق دست کشیده اند و شکست آن سیاست ها را لمس کرده اند اما هنوز نمی خواهند واقعیت های موجود را درک کنند. عدم تمایل برای قبول واقعیت سبب دلزدگی حتی جریان های اهل تسنن شده است.

منبع: فارس