چرا اروپا باید در برابر تحریم‌های ضدایرانی ترامپ بایستد؟

احسان موحدیان، محقق و مدرس دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: خروج دولت آمریکا از برجام و تلاش دونالد ترامپ برای احیای مجدد تحریم های ضدایرانی با واکنش های منفی بسیاری مواجه شده و اکثر کشورهای جهان چنین اقدامی را یک تهدید خطرناک برای صلح و امنیت بین المللی می دانند. در این میان به نظر می رسد که امنیت اروپا به دفاع از توافق برجام با ایران پس از کناره گیری ایالات متحده بستگی دارد و بنابراین کشورهای اروپایی به همراه روسیه و چین باید توسعه روابط اقتصادی با ایران و تامین منافع جمهوری اسلامی را تضمین کنند. این امر زمانی رخ می دهد که اروپا به طور واقعی و نه فقط در قالب لفاظی رهبرانش در برابر بازگشت تحریم های فرامرزی آمریکا ایستادگی کند و مانع از کاهش و توقف تبادلات بازرگانی و مالی میان ایران و دیگر کشورهای جهان به غیر از آمریکا شود. اقدامات و رفتارهای دولت ترامپ نشان می دهد که او هدفی جز سرنگونی جمهوری اسلامی ندارد و با توجه به تفاوت رویکردها و درک سران اروپایی و آمریکا در این زمینه به نظر می رسد که منافع امنیتی دو طرف دیگر با یکدیگر تطابق نداشته و به همدیگر نزدیک نیست.

رفتار قلدرمآبانه و زورگویانه آمریکا در برابر ایران ناشی از حمایت ها و القائات اشتباه و مرگبار دو متحد کاخ سفید در غرب آسیا یعنی رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی است. اسرائیل از یک سو در تلاش است تا ایده امکان هر گونه مصالحه با فلسطینیان را از ذهن آمریکا به در کند و عربستان سعودی نیز قصد دارد با دریافت تسلیحات آمریکایی و حمایت نظامیان و سیاستمداران این کشور قدرت ایران را مهار کند و البته هر دو تمایل دارند آمریکا را به جنگ با ایران بکشانند.

تلاش های قبلی آمریکا برای تغییر رژیم های سیاسی خاورمیانه نتایج فاجعه باری برای مردم این کشورها، خاورمیانه و خود کشورهای اروپایی و آمریکا داشته است. یکی از مصیبت بارترین نتایج این تلاش ها رنج و آوارگی میلیون ها نفر از مردم خاورمیانه و تلاش آنها برای مهاجرت به کشورهای اروپایی بوده که بارها و بارها فجایع انسانی تکان دهنده ای را به وجود آورده است. از سوی دیگر بی ثباتی، خشونت و ناامنی میراث تغییر رژیم های سیاسی در کشورهایی مانند افغانستان، عراق، لیبی و سوریه بوده که ایران باوجود همه فشارها و فعالیت های تخریبی آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی و هم پیمانانش تلاش دارد از گسترش ابعاد آن جلوگیری کند.

می توان تصور کرد که آغاز جنگ علیه ایران چه تاثیر غیرقابل جبرانی بر شرایط هم اکنون بی ثبات و به شدت متزلزل غرب آسیا خواهد گذاشت. رفتار تحقیرآمیز دونالد ترامپ با رئیس جمهوری فرانسه، نخست وزیر انگلیس و صدراعظم آلمان که همگی از طریق دیدار حضوری، تماس های تلفنی مکرر و غیره به دنبال قانع کردن رئیس جمهور امریکا به منظور تداوم حضور در برجام بودند، نباید فراموش شود. کاملا قابل پیش بینی بود که ترامپ با توجه به رفتارهای یک هفته اخیر خود و از جمله پس از نمایش مضحک تبلیغاتی نتانیاهو برای خروج از برجام تصمیمی قاطع بگیرد. در واقع این تصمیم تداوم سنت سیاست خارجی همیشگی آمریکا برای حفظ هژمونی و برتری در خاورمیانه و همین طور یک نشانه دیگر از روحیات روانی خاص و عجیب ترامپ است که ظاهرا از دستپاچه کردن و برآشفته کردن رهبران اروپایی کاملا لذت می برد!

با این حال، آنچه رخ داده پایان کار نیست. توافق برجام با ایران یک توافق چند جانبه است که در قالب قطعنامه 2231 به تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد رسیده و بنابراین یک صرفا توافقی میان ایران و آمریکا محسوب نمی شود. بر اساس ماده 25 منشور ملل متحد، تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد و از جمله آمریکا متعهد به اجرای برجام هستند. کناره گیری آمریکا از برجام نقض صریح قوانین بین المللی محسوب می شود.

ایالات متحده پس از خروج از برجام فقط به دو روش می تواند جلوی اجرای این توافق بین ایران و بقیه جهان را بگیرد. اولین روش برای این کار به راه انداختن جنگی خونین در خاورمیانه است و این امر به روشنی در دستور کار ایالات متحده قرار گرفته است. یکی از نشانه های این امر انتصاب جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید است. بدیهی است که جهان باید در برابر تندروی های چنین فرد خطرناکی که از آغاز مجدد ماجراجویی های نظامی آمریکا استقبال می کند، ایستادگی کند. تحمیل تحریم های شدید فرامرزی دومین روش مورد استفاده آمریکا برای از میان بردن برجام است. البته آمریکا در زمینه تجارت نکردن با ایران حق انتخاب داشته و در این زمینه آزادی عمل دارد. اما تلاش زورگویانه این کشور برای جلوگیری از تجارت دیگر کشورها با ایران امری است که اروپا و دیگر کشورهای دنیا باید در برابر آن ایستادگی کنند. در غیر این صورت منافع اقتصادی خود این کشورها در درجه اول و صلح و امنیت جهانی در درجه دوم در معرض خطر قرار می گیرد. با توجه به این مسائل اروپا باید با وضع قوانین تازه و ایجاد سپر حفاظتی برای شرکت های خود یا انجام تجارت با ایران با استفاده از ارزهایی به غیر از دلار با قلدری های ایالات متحده مقابله کند. اتحادیه اروپا می تواند چنین استدلال کند که تحریم های فرامرزی به معنای نقض قوانین بین المللی شامل قطعنامه 2231، منشور ملل متحد و قوانین سازمان تجارت جهانی است و ضروری است کشورهای عضو این اتحادیه به همراه چین و روسیه از ظرفیت شورای امنیت، مجمع عمومی سازمان ملل و سازمان تجارت جهانی در این راستا بهره بگیرند.