ارزیابی فضای سیاسی عراق در آستانه انتخابات

دیپلماسی ایرانی: با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات مجلس عراق آرایش های سیاسی احزاب و جریان های عراقی بیش از پیش خودنمایی می کنند. آن چه تا به این لحظه بر می آید این انتخابات متفاوت از انتخابات گذشته عراق برگزار خواهد شد و احتمال می رود که آرامش بیشتری را تجربه کند. بر اساس تازه ترین برآوردها ثبت نام واجدین شرایط رای گیری در مناطق جنوبی عراق به بالای 80 درصد رسیده است که این امر نشان از احتمال حضور پررنگ مردم پای صندوق های رای می دهد.

پیش بینی می شود حضور مردم در مناطق غربی عراق که عمدتا سنی نشین هستند با استقبال کمتری مواجه شود. دو دلیل برای این ادعا می توان آورد، نخست این که این مناطق تازه از جنگ با داعش خلاص شده اند برای همین ممکن است مردم آمادگی کافی روانی و اجتماعی برای حضور در انتخابات نداشته باشند. دلیل دوم هم به شکست سنگین چهره های سیاسی اهل تسنن در میان افکار عمومی این مناطق باز می گردد. بسیاری از مردم مناطق سنی نشین رهبران خود را به ناکارامدی و هم دستی با عواملی که باعث ورود داعش و گروه های تروریستی به عراق شدند، متهم می کنند. که البته در این میان بار سنگین اتهام بیش از همه متوجه طیف اسامه و برادرش اثیل النجیفی است و طارق الهاشمی که بعد از اثبات اتهام های دست داشتن او در عملیات تروریستی به ترکیه گریخت. اثیل النجیفی در زمان ورود داعش به موصل استاندار نینوا بود و متهم است که شهر را خیلی آسان تسلیم تروریست های داعش کرد. اتهاماتی که هیچ گاه پاسخی قاطع در رد آنها ارائه نکرده است.

در این میان مشخص نیست که مردم کردنشین که این روزها تجربه های سخت سیاسی و اقتصادی را یکی پس از دیگری تجربه کرده اند، چه استقبالی از صندوق های رای خواهند داشت. اگر چه پیش بینی می شود که با تسهیل امور از جانب بغداد در حق کارکنان دولتی اقلیم و بازگشایی فرودگاه های اربیل و سلیمانیه توسط دولت مرکزی در بغداد، رضایت عمومی از دولت مرکزی بیشتر شود. اما واقعیت این است که وضعیت احزاب کرد بسیار وخیم است. بعد از شکست رفراندوم استقلال در کردستان عراق و اتهاماتی که حزب اتحاد میهنی کردستان (طرفداران جلال طالبانی و خانواده او) و حزب اتحاد دموکراتیک کردستان (به رهبری مسعود بارزانی و خانواده او) و همچنین حزب گوران (تغییر) به یکدیگر وارد کردند، وضعیت احزاب کرد نزد افکار عمومی مناطقشان به شدت تضعیف شده است. این مساله می تواند استقبال از نامزدهای این احزاب در میان افکار عمومی و رای دهندگان کرد را به شدت کاهش دهد.

چهره های سیاسی

تا به این لحظه نمی توان آرایش سیاسی غالبی را نزد افکار عمومی برجسته دانست. اما به نظر می رسد وضعیت برخی چهره های سیاسی نسبت به دیگر رقبا بهتر است. ظاهرا وضعیت شخص حیدر العبادی، نخست وزیر نزد افکار عمومی خوب است و احتمال می رود از حوزه انتخابی اش، یعنی بغداد با رای بالایی پیروز شود. وضعیت چهره های دیگری مثل شیخ همام حمودی، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق و معاون رئیس پارلمان، هادی عامری، رئیس سپاه بدر و یکی از رهبران اصلی حشد الشعبی نیز خوب است. در حالی که اوضاع چهره هایی مثل نوری مالکی، ایاد علاوی یا فواد معصوم نزد افکار عمومی چندان خوب نیست.

وضعیت ائتلاف ها

برخی از جریان های سیاسی تلاش داشتند که قبل از برگزاری انتخابات با یکدیگر ائتلاف کنند و با فهرستی واحد از متحدان خود در انتخابات شرکت کنند که به دلیل بروز بعضی مشکلات چنین اتفاقی نیفتاد. از جمله این که برخی احزاب گمان می کنند در صورتی که با دیگر احزاب وارد ائتلاف شوند، احزاب و چهره های سیاسی قوی تر اجازه عرض اندام به آنها نمی دهند و این مساله سبب می شود که نتوانند به راحتی آن چه مطلوب خود می دانند را به دست آورند. برای همین در حال حاضر ائتلاف هایی که در ابتدای ثبت نام برای نامزدی انتخابات تشکیل شده بودند از هم گسسته شدند و اکنون احزاب قصد دارند به صورت جدا از هم وارد انتخابات شوند و بعد از این که نتایج انتخابات مشخص شد دست به ائتلاف بزنند.

در این میان ائتلاف جریان صدر با احزاب کمونیست تعجب برانگیز شده است. جریان صدر که تا چند سال پیش تلاش می کرد خود را محافظه کار رادیکال نشان دهد الآن دست به ائتلاف با کمونیست هایی زده است که در کمترین حالت به دنبال حکومت تکنوکرات سکولار هستند. اما تلاش برای کسب رای مردم سبب شده است تا این دو جریان متضاد، اصول اولیه خود را نادیده بگیرند و دست به ائتلاف بزنند. جریان صدر که خود متهم به فساد مالی است و به دلیل سیاست بازی های متعددش تا اندازه ای اعتبارش خدشه دار شده خود را نیازمند جریان سیاسی ای می بیند که نزد افکار عمومی هنوز امتحانی را پس نداده باشد و می تواند با چهره های جدید به زعم خود اعتبار خدشه دار شده اش را اصلاح کند. با این حال بر کسی پوشیده نیست که جریان صدر و شخص مقتدا صدر نزد افکار عمومی جایگاهی ثابت دارند به خصوص نزد افراد فرودست و تهیدست جامعه که اغلب مواقع طرفدار مقتدا صدر و جریانش بوده اند و به نظر می رسد که همچنان هم طرفدارش مانده اند. شعار برابری و توجه به فرودست که همواره شعار کمونیست ها در همه جوامع بوده می تواند نقطه اشتراک آنها با جریان صدر باشد و آرای طرفداران صدر را به سبد آنها نیز بریزد.

در این میان جریان حکمت به رهبری سید عمار حکیم امیدوار است این انتخابات صرفا بتواند تجربه سیاسی اش را در پارلمان تثبیت کند هر چند ممکن است کرسی های مورد انتظارش را به ارمغان نیاورد. حملات رقبا به این جریان شدید است و این مساله سبب شده تا سطح مقبولیتشان نزد افکار عمومی کاهش یابد. با این حال بسیاری پیش بینی می کنند این جریان تازه تاسیس بتواند بین 5 تا 8 کرسی را به دست آورد.

تا زمان برگزاری انتخابات که قرار است 12 ماه مه (22 اردیبهشت) برگزار شود، هنوز زمان باقی مانده و در طول این مدت اتفاقات بسیاری ممکن است روی دهد. هر اتفاقی می تواند معادلات را تغییر دهد و هر حزبی را وارد جریان تازه ای کند.