چرا تجارت اروپا با ایران هنوز پیچیده و دشوار است؟

یک مؤسسه مطالعاتی فرانسوی چرایی پیچیدگی تجارت اروپا با ایران به رغم لغو تحریم های بین المللی را تحلیل و آسیب های روانی ناشی از خطر تحریم مجدد از جانب آمریکا و پیچیدگی مکانیسم لغو تحریم ها را از جمله علل اصلی دشواری سرمایه گذاری در ایران ارزیابی کرد.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری فارس، مؤسسه روابط بین الملل و استراتژیک فرانسه طی یادداشتی به موضوع تجارت کشورهای خارجی با ایران پرداخت.

این مرکز در تحلیل این موضوع نوشت: در روز 16 ژانویه 2016 یعنی دقیقا دو سال پیش، اتحادیه اروپا اغلب تحریم های اعمال شده علیه ایران را لغو کرد و تنها محدودیت های مربوط به کالاهای نظامی، فن آوری های هسته ای و موشکی، کالاهای با کابرد دوگانه، نرم افزار، فلزات خام و و نیمه ساخته باقی ماند.

این اقدام اتحادیه اروپا پیرو توافق صورت گرفته میان ایران و گروه 1+5 شامل پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان در ژوئیه 2015 صورت گرفت و در واقع از زمان لغو مؤثر تحریم های چندجانبه و دوجانبه در ابتدای سال 2016، شاهد افزایش میزان صادرات اتحادیه اروپا به ایران بوده ایم.

طبق اعلام سازمان توسعه تجارت ایران، صادرات کالا از چهار صادرکننده بزرگ اروپایی به ایران شامل به ترتیب آلمان، فرانسه، ایتالیا و هلند، طی 9 ماه نخست سال ایرانی 2017-2018 به 5.2 میلیارد دلار رسیده است. بنابراین می توان تخمین زد که میزان صادرات این چهار کشور در سال 2017-2018 به 7 میلیارد دلار برسد که این به معنای رشد 61 درصدی صادرات این کشورها به ایران در مقایسه با سال 2015 یعنی زمان پیش از لغو مؤثر تحریم ها خواهد بود.

با این وجود، نباید گمان کرد و امیدوار بود که اروپا همچون سال های دهه 2000 میلادی، بار دیگر به نخستین شریک تجاری ایران تبدبل شود. طی 9 ماه نخست سال 2017، کشورهایی که سهم بزرگی در بازار ایران داشتند، به ترتیب شامل چین (25.2%)، ترکیه (6.9%) و کره جنوبی (6.8%) بودند. قطعا این توسعه به واسطه موقعیت ایران و توسعه مبادلات تجاری در منطقه، کاملا منطقی به نظر می رسد؛ به گونه ای که چین هم اکنون بیش از پیش در ایران حضور دارد و ترکیه هم یکی از شرکای منطقه ای قدیمی ایران است اما این همه چیز را توضیح نمی دهد.

با توجه به اظهارات رعدآسای «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا می توان این گونه متصور شد که شرکت های اروپایی از ابهامات و تردید های موجود در خصوص نظام تحریم ها نگران هستند و هم اینک جای این پرسش مطرح است که آیا چنین شرایطی شرکت های چینی، تُرک یا کره جنوبی را بی پرواتر می کند یا انعطاف پذیرتر؟

در توضیح این مسئله باید گفت که مشکلات خاص شرکت های اروپایی برای افزایش سهم خود در بازار ایران با دستکم دو عنصر اروپایی توضیح داده می شود:

* نخست آنکه، همانگونه که عوامل حاضر در صحنه تأکید می کنند، بانک های بزرگ اروپا هنوز تحت تأثیر آسیب روانی ناشی از خطر تحریم شدن از جانب آمریکا هستند و در نتیجه از همکاری با ایران خودداری می کنند. در واقع باید خاطرنشان کرد که در حال حاضر صرفا تحریم هایی که توسط رئیس جمهور آمریکا وضع شده و به «دستور اجرائی» مشهورند، لغو شده و تحریم های کنگره به قوت خود باقیست.

علاوه بر این باید توجه داشت که پس از سال ها تحریم که موجب محرومیت بانک ها و عوامل و بازیگران اقتصادی ایران از بازارهای بین المللی شده، فعالیت های آنها با مقررات در حال اجرا در بازارها انطباق ندارد و بانک های اروپایی نگران آن هستند که به واسطه همکاری با این بانک های ایرانی خود را به دردسر بیندازند.

در واقع باید تصریح کرد که آمریکا از سال 2010 تا سال 2012 به طور نظام مند بانک هایی را که دارای منافعی در خاک خود هستند و تمام قوانین را رعایت نمی کنند، تحت کنترل و نظارت داشته است. این حرکت و اقدام اغلب به فراسرزمینی بودن برخی قوانین آمریکایی ارتباط دارد اما در واقع تا حد زیادی از این مفهوم فراتر می رود.

جنبه خوب این اقدامات آن است که هدف آن، بهبود رعایت پیمان ها و مقررات بین المللی است و جنبه بد آن را می توان از دست دادن حاکمیت ملی ارزیابی کرد چرا که در این شرایط بانک های اروپایی ترجیح می دهند قوانین آمریکایی را رعایت کنند و این به نفع سایر عوامل و بازیگرانی است که هم اکنون جایگاه خوبی در ایران دارند.

در واقع هم اکنون تنها بانک های با قد و قامت متوسط و خارج از آمریکا هستند که اقدام به انجام مبادلات مالی با ایران می کنند و این امر امکان انجام مبادلات تجاری عمده و بزرگ در این کشور را محدود می کند. علاوه بر این باید خاطرنشان ساخت که فقدان و عدم حضور بانک های بزرگ اروپایی، امکان سرمایه گذاری های اروپائیان در ایران را نیز محدود می سازد.

* دومین فاکتور و عامل مهم در این خصوص، پپیچیدگی مکانیسم لغو تحریم هاست. ما شاهد آن هستیم که در آمریکا تنها تحریم های اجرایی لغو شده و در اروپا محدودیت های موجود علیه محصولات و فن آوری های خاص همچنان باقیست که کالاهای دارای کاربرد دوگانه شامل محصولات تجاری که به واسطه ماهیت خود می توانند برای اهداف نظامی یا ساخت سلاح مورد استفاده قرار گیرند را در بر می گیرد.در واقع می توان گفت که پیچیدگی مکانسیم لغو تحریم ها، مشکل و چالش واقعی این شرکت هاست.

نتیجه آنکه اتحادیه اروپا باید از یک سو در برابر آمریکا قرار بگیرد و ضمانت های لازم را در خصوص آنکه اعضای آن به مقررات و پیمان های بین المللی حاکم احترام می گذارند، به این کشور بدهد و در همین حال بخواهد که حاکمیتش را در اراضی خود حفظ کرده و بتواند عوامل و بازیگران اقتصادی خود را ملزم به پایبندی به قوانین و مقررات خود کند.

کشورهای اروپایی همچنین باید اقداماتی را برای همراهی شرکت ها در ایران لحاظ کنند و نباید این موضوع را فراموش کرد که موفقیت لغو تحریم ها و احیای اقتصادی در این کشور، چالش ها و مباحث متعددی را پیش روی اروپائیان قرار می دهد. در نهایت اینکه اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن باید با ارائه نشانه های شفاف و روشن در خصوص ممکن ها و غیرممکن ها در ایران، مسئولیت های خود را بر عهده گیرند.