سوریه پس از جنگ؛ روس‌ها چه خوابی دیده‌اند؟

۰۶ دی ۱۳۹۶ | ۱۳:۰۶ کد : ۱۹۷۴۰۲۰ سرخط اخبار

مسکو در جریان جنگ داخلی سوریه با فعالیت های متعددی از جمله میانجی گری دیپلماتیک، اقدامات سیاسی و حضور نظامی در این کشور تلاش کرده تا با در نظر گرفتن مناسبات مختلف، علاوه بر بازگرداندن ثبات به منطقه، جایگاه خود را به عنوان بازیگری صاحب نفوذ به ویژه در دمشق حفظ کند.

به گزارش ایسنا، نشریه «فارن افرز» در مطلبی به قلم دمیتری ترنین نوشت: سرانجام پس از نزدیک به هفت سال، از شدت آتش جنگ داخلی سوریه کاسته می شود و قدرت های گوناگون خاورمیانه در پی آن هستند که پس از این چه پیش خواهد آمد. رهبران ایران، روسیه و ترکیه ۲۲ نوامبر در شهر سوچی روسیه با یکدیگر دیدار و درخصوص آینده سوریه گفت وگو کردند. همچنین در روز ۲۸ نوامبر، تازه ترین دور مذاکرات میان نمایندگان بشار اسد، رئیس جمهور سوریه و اپوزیسیون این کشور در ژنو و به میزبانی سازمان ملل آغاز شد. قرار است دور بعدی مذاکرات سوچی اوایل سال آینده میلادی برگزار شود.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه با مداخله نظامی و مانور دیپلماتیک کشور خود را به یکی از بازیگران اصلی در مساله سوریه تبدیل کرده است. روسیه در سپتامبر ۲۰۱۵، به منظور شکست داعش و متوقف کردن تلاش های قدرت های خارجی همچون آمریکا و عربستان برای براندازی دولت بشار اسد، وارد سوریه شد. بیش از دو سال پس از آن، اقدامات نظامی مسکو به نتیجه رسید. حکومت اسد جان سالم به در برد و داعش با شکست روبه رو شد. جنگ هنوز تمام نشده است اما دستیابی به یک توافق سیاسی در آینده به طور روزافزون مورد تمرکز واقع می شود. روسیه به تنهایی و یا حتی با همکاری متحدانش یعنی ایران و ترکیه، قادر به ایجاد این توافق نخواهد بود اما همچون مشارکت در جنگ سوریه، در صلح این کشور نیز سهیم خواهد بود.

در میان مسائل حال حاضر سوریه، سرنوشت اسد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مسکو در طول جنگ، نجات اسد را عاملی برای جلوگیری از هرج و مرج در سوریه دانست. اکنون او همچون فردی پیروز به نظر رسیده و رفتار می کند و احتمالاً فکر می کند که به اندازه گذشته به روس ها نیاز ندارد. اسد اپوزیسیون سوریه را به دیده تحقیر نگاه می کند و می خواهد حزب بعث بار دیگر به حزب غالب این کشور تبدیل شود. با این حال، کرملین می داند که بازگرداندن تسلط اسد بر سراسر سوریه امری غیرممکن و حتی نامطلوب است؛ چراکه سایر گروه ها، از اپوزیسیون سنی گرفته تا کردها، مستقیماً این نتیجه را رد می کنند. ممکن است اسد در دمشق در قدرت بماند اما چشم انداز سیاسی سوریه به طرز غیرقابل بازگشتی تغییر کرده است. مسکو با در نظر گرفتن نفوذ تهران، دیگر متحد خود، همچنان ناچار است با اسد دست وپنجه نرم کند.

سوریه حتی بدون فدرال شدن رسمی هم یک دوفاکتو است که به چندین منطقه تحت کنترل نیروهای مختلف تقسیم شده است. این نیروها عبارتند از دولت اسد، گروه های مخالف اسد، نیروهای طرفدار ترکیه و ایران و کردها. روسیه برای ایجاد چندین منطقه کاهش تنش، با طرف های زیادی در سوریه و همچنین در منطقه همکاری کرده است؛ مناطق کاهش تنشی که در آن درگیری متوقف و به مخالفان اجازه داده شده است که تسلط خود بر این مناطق را حفظ کنند. مسکو با تلاش های خود در آستانه، ژنو و سوچی به دنبال ایجاد زمینه های مشترک میان همه احزاب سوریه بوده و سعی کرده راه را برای تشکیل نوعی دولت ائتلافی هموار کند. اسد نسبت به تقسیم قدرت واقعی بی میل است و ایران نیز ملاحظات خود را دارد. بنابراین مسکو برای دستیابی به نتیجه مطلوب خود باید تلاش زیادی برای متقاعد کردن و در مواردی اعمال فشار صورت دهد. با این وجود، روسیه بر این باور است که یک تقسیم قدرت اشتراکی، همچون سیستم سیاسی لبنان می تواند راهی برای دستیابی به ثبات باشد.

روسیه بر یکپارچگی سرزمین های سوریه تاکید دارد. مسکو در خصوص عراق که به تازگی حمایت از استقلال اقلیم کردستان را نپذیرفت نیز برخوردی مشابه دارد اما با این حال، در سوریه نیز همچون عراق، حامی خودمختاری واقعی برای کردها است. مسکو طی چندین دهه، رابطه طولانی مدتی با گروه های کُرد در خاورمیانه داشته و گهگاه در زمینه های سیاسی و نظامی به آنان کمک کرده است. روسیه همواره در روابط خود با کردها و همسایگان عرب، ترکیه ای و ایرانی خود به ایجاد تعادل پرداخته و خود نیز خانه جمعیت کوچکی از کردهای مهاجر است که این امر، ارتباط روسیه با کردها را تسهیل کرده و به نفع کردها لابیگری می کند. با این حال در نهایت این منافع ملی روسیه برای حفظ ارتباط این کشور با سایر طرف ها است که امر غالب است.

به طور قطع، روسیه تنها قدرت خارجی در سوریه نیست. حتی در زمانی که مسکو با قدرت نیروی هوایی خود، از حکومت اسد پشتیبانی کرد، ایران و نیروهای تحت حمایت آن در صحنه جنگ سوریه در حال مبارزه بودند. تهران پس از جنگ به منظور نفوذ در آینده سوریه و حفظ ارتباط فیزیکی با حزب الله، می خواهد حضور خود در این کشور را نهادینه کند. روسیه منافع ایران را لحاظ می کند اما از منافع اسرائیل نیز آگاهی دارد و می خواهد میان این دو، تعادلی ایجاد کند. مسکو نگرانی های امنیتی اسرائیل را در خصوص حضور نیروهای مسلح در نزدیکی مرز این رژیم درک می کند و امیدوار است از جامعه مهاجران روسیه در اسرائیل برای منافع اقتصادی، مالی و فناوری خود استفاده کند اما از طرفی نمی تواند ایران را به عنوان یک قدرت منطقه ای و همسایه ای که فرصت هایی را در زمینه فروش تسلیحات و انرژی هسته ای در اختیارش می گذارد، نادیده بگیرد. بنابراین روسیه در سوریه به دنبال واسطه گری برای ایجاد تعادل میان منافع ایران و اسرائیل خواهد بود. ممکن است نیروهای  تحت حمایت ایران در سوریه بمانند اما آنان ملزم خواهند بود که فاصله خود را با اسرائیل حفظ کنند.

اقدام متقابل روسیه نسبت به آمریکا در سوریه، به طور عمده بر تنش زدایی نظامی تمرکز دارد که هدف جلوگیری از درگیری ها میان نیروهای مسلح دو کشور را دنبال می کند. مسکو و واشنگتن همچنین برای استقرار مناطق کاهش تنش با یکدیگر همکاری کرده اند اما هماهنگی دیپلماتیک کرملین با آمریکا در دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا نسبت به دولت باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین این کشور کاهش یافته است. طی سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، روسیه همچنان بر توسعه و اجرای یک راهکار دیپلماتیک به طور مشترک با آمریکا متمرکز بود اما امروز با توجه به کاهش منافع و فقدان مشارکت از جانب واشنگتن، مسکو با ترکیه و ایران همکاری می کند.

روسیه می داند که با سرد شدن شعله جنگ و آغاز بازسازی ها، سایر کشورها همچون چین، کشورهای اروپایی و ژاپن به سمت سوریه متمایل خواهند شد. مسکو به دنبال آن خواهد بود که برای حفظ سهم خود در بازسازی های سودآوری که از جانب اهداکننده های بین المللی تامین مالی می شوند، با آنان همکاری کند. دارایی اصلی روسیه، نفوذ بر دمشق است. روسیه در این شهر در جایگاه ضامن اصلی امنیت حکومت اسد می ماند. این نفوذ ممکن است به مرور زمان و با کمرنگ شدن تهدیدهای مستقیم علیه اسد، کاهش یابد اما در شرایط حال حاضر سوریه که به نظر می رسد تا سال ها در حالت تزلزل باقی بماند، روسیه تا آینده قابل پیش بینی، یکی از مهره های اصلی در این کشور باقی خواهد ماند.

علاوه بر این، تعادل قدرت سیاسی در سوریه به هر شیوه ای که باشد، مسکو قصد دارد از منافع اصلی خود در این کشور محافظت کند و حضور دائم هوایی و دریایی مسکو در سوریه نیز شامل آن می شود. بنا بر قراردادهای اجاره ای که در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ میان مسکو و دمشق به امضا رسید، پایگاه هوایی حمیمیم و امکانات دریایی طرطوس که در حال به روز رسانی در حد استانداردهای یک پایگاه دریایی متداول است، پس از پایان جنگ، تا چند ده سال به فعالیت خود ادامه خواهند داد (بیشتر بخوانید: حضور نظامی روسیه در سوریه دائمی شد). نیروهای مسلح سوریه به تسلیحات و تجهیزات روسیه وابسته می ماند و متخصصان روس نیز به آموزش و راهنمایی همکاران سوری خود ادامه خواهند داد. این می تواند نقش سوریه را به عنوان پایگاه اصلی ژئوپلتیک و نظامی روسیه در خاورمیانه تحکیم کند.

بازگرداندن صلح به سوریه آسان تر از پیروزی در جنگ این کشور نیست. روسیه با کار دشوار دیگری روبه رو است؛ دارایی های روسیه در مقام قیاس آنچنان متقاعدکننده نیستند و رقبای آن از منابع بیشتری برخوردارند. همچنین تهران و آنکارا، متحدان این کشور در سوریه، به دنبال دستیابی به خواسته های خود خواهند بود که در برخی موارد با خواسته های مسکو در تضاد است. موفقیت در جبهه دیپلماتیک حتی از پیروزی در صحنه جنگ هم دشوارتر خواهد بود.

کلید واژه ها: روسیه اسد سوریه


( ۱ )

نظر شما :