عربستان یا ایران: چه کسی در عراق بازنده می شود؟

رقابت ایران و عربستان در خاورمیانه وارد مرحله جدیدی شده است که در این رقابت عربستان تلاش دارد تا زمین های بازی از دست رفته خود در مقابل ایران را احیا کند. یکی از این زمین های بازی عراق است که ریاض درصدد کاهش نفوذ ایران و تقویت حضور خود در آنجاست.

به گزارش «تابناک؛ در همین راستا، پایگاه «میدل ایست آی» این رقابت را در قالب جنگ سرد منطقه ای میان تهران و ریاض توصیف کرده و نوشته است: عربستان سعودی در حال حاضر به دنبال ایجاد ارتباط با شیعیان عراق با هدف تضعیف نفوذ ایران در این کشور است.

در مقابل گسترش نفوذ ایران، عربستان در حال تلاش برای اصلاح و تقویت روابط متخاصم تاریخی با شیعیان عراق است.

در اوایل ماه نوامبر، شاهزاده محمد بن سلمان، یک زلزله داخلی را در عربستان و همزمان در سطح منطقه ای راه اندازی کرد که منجر به تنش های فزاینده ای به ایران شده است و همزمان فشارها و اقدامات زیادی علیه حوثی ها در یمن و حزب الله در لبنان وارد کرد.

با این حال، همان طور که ریاض در حال گسترش تنش با شیعیان منطقه است، تلاش آرام و آشکاری از سوی آن برای همکاری با شیعیان عراق آغاز کرده است.

در حالی که ریاض روابط تاریخی خود با قبایل و سیاستمداران سنی عراق را حفظ کرده است، از تابستان ۲۰۱۷ ارتباطاتی به الیت سیاسی شیعه عراق نیز به وجود آورده است. استراتژی اصلی عربستان این است که از این طریق قدرت نفوذ ایران در عراق را تضعیف و همزمان نیز پیوندهای مذهبی خود را در این کشور تقویت کند.

جنگ سرد منطقه ای

امیل حکیم اخیرا در نیویورک تایمز نوشته که موازنه قوا در خاورمیانه در عراق و سوریه تعیین می شود. در همین راستا عربستان سعودی در حال تلاش برای پیشبرد پروژه نفوذ خود در عراق است.

نخستین رخداد مهم در سال ۲۰۱۵ ظاهر شد که عربستان سعودی برای بازگرداندن نفوذ خود در عراق سفارتش در بغداد و اربیل را بازگشایی کرد و بدین ترتیب، روابط دیپلماتیک ریاض و بغداد که پس از حمله صدام به کویت در ۱۹۹۰ قطع شده بود، بار دیگر احیا شد.

در سال ۲۰۱۷ نیز گفت وگوهای دو جانبه و نزدیکی میان مقامات دو کشور انجام شد. گرمی روابط میان دو کشور با سفر حیدرالعبادی نخست وزیر عراق به ریاض در ماه ژوئن به خوبی نمایان شد.

با دیدار صدر از عربستان سعودی، ریاض توانست پیامی به تهران بفرستد که می تواند ارتباطات خود را با شیعیان عراق برقرار و نفوذ هژمونیک جمهوری اسلامی ایران بر مراکز و شخصیت های مذهبی عراق محدود کند.

از سوی دیگر، تلاش عربستان سعودی برای گفت و گو با صدر به عنوان تلاش ریاض برای تسکین رهبران و جامعه شیعه عراق به جهت سرکوب شیعیان خود در داخل بوده است.

در میان این ابتکارات دیپلماتیک، عربستان سعودی در ماه اوت مجددا مرز خود با عراق را پس از 27 سال بازگشایی کرد و همچنین پروازهای مستقیم به بغداد را از سر گرفت.

هفته گذشته، عربستان سعودی از صد بازرگان عراقی برای بازدید از ریاض دعوت کرد که در نوع خود می تواند نقطه عطفی در روابط میان دو کشور باشد.

زمانبندی این طرحها، این سؤال را مطرح می کند که بازی آخر عربستان در بهبود روابط با نخبگان سیاسی شیعه عراق چیست؟

هژمون منطقه ای

عربستان سعودی همواره تلاش می کند خود را یک هژمون منطقه ای معرفی کند که از منافع یک بلوک سنی در منطقه محافظت می کند. با این حال، با محاصره قطر، یکی از همسایگان سنی عرب خلیج فارس، ریاض همان اتحاد را که ادعا می کند، رهبری آن را به خطر انداخته، تضعیف کرده است.

ایران با کمک کردن به قطر برای خروج از محاصره، از این تنش های دوجانبه بهره برده است. در حالی که ایران قادر است موقعیت های منطقه ای خود را از طریق این تنش های درونی سنی گسترش دهد، عربستان سعودی به دنبال شکاف در رابطه بین تهران و شیعیان عراق است.

با وجود دور جدید دیپلماسی عربستان، ریاض نمی تواند با نفوذ ایران در عراق رقابت کند. ایران علاوه بر شبکه وسیعی از نظامیان تحت حمایت خود، می تواند با حمایت از احزاب و کاندیداهای متعدد در انتخابات آینده مجلس عراق در سال 2018، فرصت های زیادی را برای خود به وجود آورد.

در حالی که عربستان سعودی منابع مالی زیادی دارد، ارتباطات سازمانی با احزاب دیگر شیعه ندارد. علاوه بر این، بعید است که سیاستمداران شیعه عراق کمک های عربستان را در انتخابات آتی به دلیل ترس از بی اعتبار شدن نزد رأی دهندگان بپذیرند.

ایران توانسته است محاصره قطر را تضعیف و اهداف و تمایلات عربستان در سوریه و یمن را خنثی کند. از دیدگاه عربستان سعودی، روابط نزدیک با سیاستمداران شیعه عراق، یکی از معدود گزینه های باقی مانده است که پادشاهی در جنگ سرد منطقه ای با ایران قصد دارد از آن استفاده کند. این نیز نشانه ای است که ریاض می داند این جنگ را نیز خواهد باخت.