عزم جزم‌تر ترامپ برای لغو برجام

عصر ایران؛ مازیار آقازاده - با به شکست نشستن تلاش های چند ماه گذشته دونالد ترامپ برای لغو طرح بیمه همگانی آمریکایی ها (موسوم به اوباما کِر) عزم رییس جمهور آمریکا برای لغو یکی دیگر از میراث رییس جمهور پیشین آمریکا جزم تر می شود.

اوباما دو میراث قابل توجه و مهم در عرصه داخلی و سیاست خارجی آمریکا داشت که یکی طرح بیمه دولتی کردن دهها میلیون آمریکایی کم در آمد موسوم به "اوباما کِر" و دیگری دستاورد مهم اوباما در رسیدن به توافق هسته ای با ایران موسوم به "برجام" بوده است.

ترامپ در طول کارزار انتخاباتی و پس از پیروزی در انتخابات و راه یابی به کاخ سفید بارها از این دو دستاورد اوباما در عرصه داخلی و سیاست خارجی اوباما به شدت انتقاد کرده و وعده لغو یا دستکم بازنگری اساسی در آنها را داده بود.

تا اینجای کار اما رییس جمهور آمریکا در لغو این دو میراث اوباما ناکام مانده است؛ مجلس سنای آمریکا در جلسه اخیر خود با رای منفی 3 سناتور جمهوریخواه در به تصویب رساندن طرح جدید ترامپ برای هموار کردن لغو "اوباماکر" ناکام ماند.

از سوی دیگر، از زمان به قدرت رسیدن ترامپ با وجودی که او به شدت از برجام انتقاد کرده و حتی در طول کارزار انتخاباتی وعده پاره کردن توافق هسته ای با ایران را داده بود، اما دولت او دو مرتبه با تایید پای بندی ایران به برجام در لغو این توافق بین المللی مهم ناکام مانده است.

با شکست طرح لغو "اوباماکر" تلاش های ترامپ برای لغو برجام دو چندان خواهد شد. اگر او تا اینجا نتوانسته است اجماعی  در درون حزب جمهوریخواه برای لغو اوباماکر ایجاد کند، اما در موضوع لغو یا دستکم بازبینی برجام دست بازتری دارد، جون این موضوع همانند طرح اوباماکر با زندگی و سرنوشت دهها میلیون آمریکایی کم در آمد در پیوند نیست و ایجاد اجماع حول موضوع تشدید فشار علیه حکومت ایران بسیار ساده تر از موضوعی حساس همچون اوباماکر است.

"ایلان گُلد برگ" مدیر ارشد مرکز امنیت نوین در آمریکا و یکی از مشاوران دولت اوباما ساعاتی پس از شکست طرح لغو اوباماکر در رای گیری سنا، در توییتی نوشت:" با شکست طرح لغو اوباماکر در سنا ترامپ عزم بیشتری در لغو مهم ترین دستاورد سیاست خارجی اوباما یعنی برجام خواهد داشت."

این پیش بینی گلد برگ را از بسیاری جهات می توان درست دانست؛ دولت ترامپ 10 روز پیش برای دومین بار مجبور شد به پای بندی ایران به توافق هسته ای اعتراف کرده و همچنان لغو تحریم های هسته ای ایران را به مورد اجرا درآورد، اما با شکست تلاش های او برای لغو اوباماکر، در بازه زمانی 3 ماه آینده که موعد اعلام نظر دوباره دولت آمریکا درباره برجام است، تلاش های ترامپ برای لغو برجام از سوی آمریکا تمرکز بیشتری خواهد یافت.

ترامپ بدین منظور یک استراتژی چند لایه را در دستور کار خود قرار داده است:

1- اعمال تحریم های بیشتر علیه جمهوری اسلامی به بهانه های غیر هسته ای از جمله مساله موشکی و ادعای حمایت از تروریسم و مسایل حقوق بشر؛ با این امید که اعمال تحریم های جدید عزم داخلی ایران را در پای بندی به برجام سست کند.

ترامپ به خوبی از فشارهای سیاسی مخالفان دولت حسن روحانی در داخل ایران آگاه است و با سیاست "تحریم پُشت تحریم" می کوشد با تضعیف جناح حکومتی میانه رو در ایران، صدای تندروهای مخالف حکومت روحانی را بیشتر کرده و فشارهای سیاسی علیه روحانی را چندبرابر کند، چون می داند در صورت تضعیف دولت روحانی و پیدا شدن روزنه امیدی در سست شدن اجرای برجام از سوی ایران است که می تواند اگر نه همه، بلکه دستکم مسئولیت نیمی از به هم خوردن برجام را به گردن طرف ایرانی بیندازد.

2- اعمال فشارهای جدید علیه ایران از جمله زمزمه های ضرورت بازرسی از اماکن نظامی ایران و نیز تشدید رویارویی های نظامی با ناوگان سپاه در خلیج فارس و جسبندگی بیشتر به ائتلاف حول محور سعودی - اسراییل در منطقه از دیگر اضلاع استراتژی دولت ترامپ برای اعمال فشار بیشتر بر ایران و تضعیف روحانی و قوه مجریه میانه روی ایران محسوب می شود.

خلاصه اینکه به نظر می رسد ترامپ فشار بیشتر بر ایران را با تاکتیک تلاش برای تضعیف دولت حسن روحانی دنبال می کند و این مسیر را بهترین می داند.

3- رایزنی با دیگر متحدان غربی آمریکا و تشکیل جبهه ای جدید علیه جمهوری اسلامی بر سر دیگر موضوعات غیر برجامی از جمله در موضوع فناوری موشکی ایران و یا فعالیت های معطوف به برنامه فضایی ایران از دیگر تاکتیک های رییس جمهور آمریکا برای اعمال فشار بر ایران است. بیانیه اخیر صادر شده از سوی 4 کشور آمریکا، فرانسه، آلمان و بریتانیا در محکومیت پرتاب موشک ماهواره بر سیمرغ از سوی ایران و ناقض قطعنامه شورای امنیت (2231) توصیف کردن این اقدام نمونه ای از این تلاش هاست. ترامپ در تلاش است هر گونه فعالیت موشکی بالستیک ایران را ناقض برجام بداند و در این تفسیر دیگر متحدان غربی آمریکا را نیز همراه خود کند و با بیانیه دیروز 4 کشور غربی، او نشان داد دستکم در ابتدای این مسیر موفق بوده است.

بدون تردید یکی از راه های ایجاد خلل و نفوذ در ساختار حقوقی محکم بنا شده "برجام "، همین موضوع خواهد بود و دولت ترامپ در 3 ماه آینده به تلاش و کوشش خود برای جلب همکاری بیشتر 3 قدرت اروپایی امضا کننده برجام خواهد افزود.

4- مساله دیگر برای ایجاد زمینه لغو برجام در داخل آمریکا گرفتن پرونده این موضوع از دست وزارت امور خارجه و سپردن آن به شورای امنیت ملی آمریکا و مشاوران امنیتی کاخ سفید است. ترامپ در ماه های گذشته در این مساله نیز موفق بوده و آن گونه که رسانه های آمریکا گزارش داده اند توانسته در این مدت دفتر نظارت بر اجرای برجام در وزارت امور خارجه را تعطیل کرده و تیمی را مسئول بررسی تنظیم استراتژی دولت خود در قبال ایران کند.

فشارهای ترامپ به وزارت امور خارجه و وزیر خارجه در حال افزایش است و ترامپ می کوشد تا 3 ماه آینده و با آماده شدن گزارش مفصل تیم بازبینی سیاست آمریکا در قبال ایران، تکلیف لغو یا دستکم صدور فرمان بازبینی برجام را یکسره کند. ترامپ در 6 ماه گذشته کوشید از داخل وزارت خارجه بر مساله لغو یا دستکم بازبینی برجام اقدام کند که در این راه ناکام مانده و مجبور به تمکین نظر کارشناسان وزارت امور خارجه آمریکا دراعلام  پای بندی ایران به برجام شد، اما با تغییرات انجام شده زمینه ای فراهم کرده است که موضع وزارت امور خارجه در زمینه اثبات پای بندی ایران به برجام تضعیف شده و زمینه لغو برجام از سوی آمریکا در 3 ماه آینده آماده تر شده است.