روبات‌های افغان تنها سفر می‌کنند

روزبه آرش: هرجا ذهن های هوشمند و کمی خلاقیت در کنار هم جمع شوند، روبات ها سر بیرون خواهند آورد. صحبت کردن درباره روبوتیک، شما را یاد افغانستان نخواهد انداخت اما دست هایی کوچک و بچه هایی باهوش در شهری کوچک در 500 کیلومتری هرات، علم روباتیک را به راه انداختند و اولین روبات های افغانی را ساختند. رؤیا مهبوف، رئیس شرکت «کیتادل» در افغانستان و جزء معدود زنانی است که در افغانستان به ریاست یک شرکت می رسند و اولین زن افغانستانی است که درزمینه فناوری های مدرن فعالیت می کند. او در مدرسه ای کوچک، تیمی از دخترانی باهوش به راه انداخته که رؤیایی بزرگ در سر دارند؛ رؤیایی که با یک فرمان نابود شد: فرمان ممنوعیت صدور ویزای ترامپ برای مسلمانان. 
«همه گریه می کردند، تمام روز را گریه می کردند» رؤیا مهبوف، حرف هایش را با ایندیپندنت با این جمله شروع کرد. آیا باز هم طالبان کاری کرده است؟ این بچه های نوجوان که تازه از دوران تاریک طالبان راحت شده اند، مدرسه می روند، درس می خوانند، برای خود رؤیا می بافند و به زندگی بهتر و پیشرفت کشورشان امیدوار و دچار نوعی دیگر از افراط شدند؛ افراط گرایی نوع غربی که این بار از آمریکا سربرآورده است. برای تیم روباتیک مدارس افغانستان، ویزای حضور در آمریکا و شرکت در مسابقات جهانی روباتیک مدارس صادر نشد. این نخستین دوره رقابت های جهانی روباتیک مدارس بود که قرار است در واشنگتن برگزار شود اما بچه های دبیرستانی خیلی از کشورهای اسلامی نتوانستند تیم های خود را به این رقابت ها اعزام کنند. «برای بچه ها خیلی مهم بود. نه فقط بچه ها بلکه برای تمام مردم افغانستان. روباتیک در افغانستان بسیار جدید و نوپاست. این کار، تنها مانعی در برابر پیشرفت ما خواهد بود. نمی دانم این بچه ها چه خطری می توانستند برای کشور آمریکا داشته باشند؟»
6 نوجوان افغانستانی از این سفر بازماندند اما آنها توانستند روبات خود را به این رقابت ها ارسال کنند. این روبات، نمادی از جامعه جدید افغانستان خواهد بود؛ جامعه ای که می خواهد از خاکستر طالبان برخیزد و پیشرفت کند. این روبات باید بدون سازندگانش رقابت کند، توپ ها را دنبال کند، مراحل مختلف را پشت سر بگذارد و شاید جایزه ای هم برای صاحبانش از آن سوی آب ها به ارمغان بیاورد. سازندگان این روبات فقط می توانند کار ساخته دستشان را از طریق ویدئو تماشا کنند و رقابت او را با 163 روبات دیگر در قلب واشنگتن، از هرات دنبال خواهند کرد. کاپیتان این تیم روباتیک می گوید: «چندبار فاصله 500 کیلومتری تا هرات را طی کردیم تا شاید بتوانیم ویزا بگیریم. افسری آمریکایی با ما مصاحبه کرد و در آخر ما را رد کرد. نفهمیدیم چرا. به سؤال های ما جواب نمی دادند و فقط می گفتند برای شما ویزا صادر نخواهد شد. روبات ما هیچ خطری برای هیچ کس ندارد. درواقع، این یک روبات انسان یاب است که به انسان ها کمک می کند و درصورتی که نمونه های بزر گ تر آن ساخته شود، می توان از آن برای پیداکردن انسان های زیر آوارمانده استفاده کرد.»
تیم دختران افغانستان، همه مراحل ساخت این روبات را به تنهایی انجام دادند. آنها برای یادگیری ساخت روبات با فارغ التحصیلان دانشگاه کارنگی ملون در ایالات پنسیلوانیا در ارتباط بودند و برنامه نویسی را از آنها یاد گرفتند اما تمام مواد لازم، طرح و نحوه کارکرد روبات یکسره ایده های خودشان است. قرار است تیمی از این دانشگاه به جای بچه های افغانستانی، مراحل راه اندازی روبات ساخته شده برای شروع مسابقات را انجام دهند. جو سستاک از مدیران برگزاری این مسابقات به ایندیپندنت گفت: «به خاطر حضور داعش در آن مناطق، تحریم های روباتیک و قطعات الکترونیک سفت و سختی برقرار است و ما کاری برای مقابله با این مسئله از دستمان برنمی آمد. ما مکاتبات زیادی با وزارت امورخارجه انجام دادیم اما راه به جایی نبردیم و سفر این بچه ها ممکن نشد. اینها بچه ها و دخترانی بی نهایت شجاع و باهوش هستند. آرزو داشتیم که می شد آنها را اینجا ببینیم.» تیم افغانستان، تنها تیمی نبود که از حضور در این مسابقات منع شد بلکه تیم هایی از گامبیا، عراق، ایران و سودان نیز نتوانستند ویزای سفر به آمریکا را دریافت کنند. 
راه ندادن دختران معصوم افغانستان به مسابقات روباتیک آمریکا در مطبوعات و رسانه های مجازی این کشور سروصدای زیادی به راه انداخت. جاناتان بلنکز، فعال رسانه ای و محقق، دراین باره گفت: «آیا واقعا با ندادن یک شانس طلایی به بچه هایی که کاری جدید را در کشورشان شروع کرده اند، احساس امنیت بیشتری خواهیم کرد؟ آیا راه ندادن چند دانش آموز مسلمان از کشورهای اسلامی، امنیت ما را تأمین خواهد کرد؟ باید دقت کنیم که ما تنها بزرگ ترین شانس و شاید تنها شانس زندگی شان را از آنها گرفتیم و این نه تنها کاری غیراخلاقی بلکه کاری غیرمسئولانه است. چه انتظاری می توانیم در آینده از نسل جوان این کشورها داشته باشیم؟ به آنها بگوییم بیایید با هم دوست باشیم ولی شما همان کسانی هستید که در کودکی به شما اجازه ندادیم به کشور ما بیایید؟ این دخترها در کشوری که مدام زیر بمباران بود، در کشوری که داعش و طالبان را تحمل می کند، به مدرسه می روند، درس می خوانند و آن قدر باهوش هستند که توانسته اند کاری خارق العاده انجام دهند و روبات هایی بسازند که ما آدم های عادی از آنها سر درنمی آوریم آن وقت ما در پاسخ برای آنها ویزا صادر نکرده ایم.»
جاناتان بلنکز، خبرنگار ایندیپندنت در توئیتر چندین بار وزارت امورخارجه آمریکا و مسئولان آن را مورد خطاب قرار داد و نوشت: «چرا برای چند دانش آموز ویزا صادر نمی شود؟»، «آیا رقابت روباتیک خطرناک است؟». باوجود تمام این فشارها اما وزارت امورخارجه آمریکا حاضر نشده در این زمینه پاسخگو باشد.