کارنامه دولت یازدهم با توجه به مشکلات دولت قبل قابل قبول است

نصرت الله تاجیک، دیپلمات سابق و تحلیلگر مسایل بین المل

دیپلماسی ایرانی: عموما در پایان سال همه به دنبال ارائه عملکرد خود یا دیگران در صدد ارزیابی آنها هستند. سیاست خارجی از مقولات حاکمیتی و نقش به سزائی در زمینه تامین امنیت و رفاه شهروندان دارد. برای ترسیم روند توفیق و میزان موفقیت سیاست خارجی دولت یازدهم باید توجه داشته باشیم تنظیم روابط بین المللی کشور و سیاست خارجی صرفا در اختیار دولت یازدهم به صورت تماما نیست؛ بنابراین با دو دسته از متغیرها سر و کار داریم:

1. سیاست خارجی و
2. دولت یازدهم

هر یک از این دو متغیر اصلی نیز خود دارای تعداد بسیار زیادی از متغیرهای فرعی هستند که کنش و واکنش بین آنها به معادله پیچیده ای از درجه چندم و با تعداد زیادی عوامل ثابت و متغیر ختم می شود. می توان ادعا کرد حل چنین معادله ای در هیچ یک از آزمایشگاه های سیاسی داخل و کشور به دو دلیل: 1- شفاف نبودن در سیاست خارجی و فقدان وجود اطلاعات کافی از تعامل دست اندرکاران آن و 2- تعدد عناصر و بازیگران مسئول و غیر مسئول در سیاست خارجی، مقدور نیست.

از سوی دیگر برای بررسی و ارزیابی کارکرد یک سیستم نیاز به چارچوب، شاخص، استاندارد و محور مختصات است. اگر شاخص ارزیابی یک تحلیلگر اقدامات و عملکرد سیاست خارجی دولت مهرورز محافظه کاران باشد در این صورت توفیق دولت یازدهم به طور نسبی زیاد است. اما اگر تصمیم سازان یک کشور تاریخی، مقتدر و با ثبات با توجه به توانمندی ها و نقاط ضعف و قوت و روندهای جهانی و منطقه ای که باعث آسیب پذیری هائی در کشور می شود، اقدام به طراحی سیاست خارجی کرده باشند در این صورت باید گفت دولت یازدهم توفیق چندانی در این زمینه نداشته است. یعنی دولت یازدهم نتوانسته :

1. در زمینه ساختاری سیاست خارجی، اقدام مفید و موثری انجام دهد که به شفافیت روند و اطلاع رسانی به مردم و کاهش عناصر غیر مسئول کمک کند.
2.  از آن جا که سیاست خارجی در حوزه نخبگی کشور تعریف می شود با محافل دانشگاهی و مطالعاتی پیوند خوب و مناسبی برقرار نکرده و از آنها تغذیه کند.
3.  از سازمان ها و نهادهای مدنی به خوبی استفاده کند.
4.  از نقاط قوت کشور و از جمله موقعیت ژئوپلیتیکی آن و فرصتهائی که در اختیارش قرار گرفته است به خوبی استفاده کند.
5.  با تولید اندیشه، نظریه پردازی و ایجاد روند جدید در سیاست خارجی با استفاده از موقعیتی که دولت از پشتیبانی مردم و نخبگان در خرداد 92 به دست آورده بود در جهت اصلاح ساختاری سیاست خارجی و حداکثر سازی منافع ملی بهره برداری کند.
6.  سازمان اداری سیاست خارجی به طور عام و نظام اداری وزارت امور خارجه به طور خاص را متحول کرده و در چنبره بوروکراتیک آن قرار نگیرد.

اما تنها شانس دولت 1- عملکرد به غایت نامطلوب کشور در زمینه سیاست خارجی در دولت های نهم و دهم و 2- اشتباهاتی که بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای در پنج سال اخیر در خاورمیانه داشته اند، هستند که متاسفانه به دلیل زیر ساختی نتوانسته است از آنها نیز به خوبی بهره برداری کند. اگر این دولت بخواهد رای و نظر مردم و به خصوص نخبگان و نیروهای تاثیر گذار و مراجع سیاسی و اجتماعی را برای حمایت مجدد جلب و آنان نیز به دولت اعتماد کند،  حتما باید برنامه ای حول محورهائی مانند شش بند مذکور ارائه و به اجرای آن الزام و اهتمام داشته باشد تا هزینه های سیاست خارجی کم و از رواج تفکر نظامی گری در تحولات سیاسی - اجتماعی جلوگیری کند. اگرچه ششلول بندی در سیاست خارجی برای کشورهائی که بخش خصوصی را در خدمت منافع نظامی و دفاعی خود قرار داده اند منفعت زا است، اما در ایران راهبرد دولت باید توجه به شش بند مذکور باشد و نه ششلول بندی!

انتشار اولیه: چهارشنبه 2 فروردین 1396 / انتشار مجدد: دوشنبه 21 فروردین 1396