پیامدهای ذهنی احکام مهاجرتی جدید آمریکا برای اروپا

دکتر حسین مفیدی احمدی، پژوهشگر مسائل اروپا

دیپلماسی ایرانی: امضا احکام اجرایی توسط رئیس جمهور جدید آمریکا در حوزه تعلیق ورود پناهجویان؛ ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور مسلمان و ارتقا امنیت عمومی درون مرزهای آمریکا، پیامدهای عینی و ذهنی متعددی به همراه خواهد آورد. اروپا نیز از اثرپذیری عینی و ذهنی از این احکام از جمله در حوزه های اقتصادی و ژئوپلتیک مبرا نخواهد بود. به نظر می رسد بتوان مهمترین پیامدهای عینی و کوتاه مدت امضای احکام اجرایی حوزه پناه جویی ترامپ را در چارچوب دو پیامد اقتصادی و تاثیر آن بر حوزه حفظ حریم خصوصی اتباع اروپایی مورد ارزیابی قرار داد.

در حوزه اقتصادی، اعمال احکام جدید مهاجرتی آمریکا، سفرهای تفریحی، دانشجویی، خانوادگی، کاری و از همه مهمتر تجاری صدها هزار نفر از اتباع اروپایی را با اخلال مواجه خواهد کرد. می دانیم که شهروندان دو تابعیتی که تبعه هر یک از هفت کشور مشمول احکام جدید باشند، نیز از ورود به خاک آمریکا منع شده اند. این مسئله با توجه به جمعیت قابل توجه شهروندان مشمول حکم فوق در اروپا، پیامدهای سیاسی و اقتصادی گسترده ای به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال بر اساس آمارهای موجود، بیش از 250 هزار نفر که افرادی که در عراق؛ ایران و سومالی متولد شده اند، دارای تابعیت دوگانه بریتانیایی نیز هستند که در چارچوب قانون جدید از ورود به خاک آمریکا منع می شوند. این مسئله حتی شرکت های تجاری و اقتصادی اروپایی را که ارتباطات اقتصادی گسترده ای با طرف های آمریکایی خود دارند، متاثر می کند. به عنوان مثال، به صورت رسمی اعلام شده که این احکام، کارکنان شرکت های هواپیمایی را نیز شامل می شود. مسئله ای که می تواند دستورکار شرکت های هواپیمایی اروپایی را با چالشی مهم مواجه کند.

ترامپ دستور اجرایی دیگری نیز صادر کرده است که تا امنیت عمومی را در داخل خاک آمریکا ارتقا دهد. اگرچه بخش عمده این حکم، مربوط به قوانین مهاجرتی است، اما بخش کوچکی از آن نیز توافق پیشین آمریکا و اروپا، برای حفظ حریم خصوصی داده های کاربران اینترنت کشورهای اروپایی توسط شرکت های امریکایی را به خطر می اندازد، زیرا در این بخش از دستورالعمل ترامپ، حتی افرادی که شهروند آمریکا نباشند، می توانند به منظور حفظ امنیت آمریکا مشمول جمع آوری اطلاعاتی شوند که منجر به شناسایی هویت آنها می شود.

به نظر می رسد آثار ذهنی احکام مورد اشاره باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. به عنوان مثال احتمال تقویت احساس "تنهایی ژئوپلتیک" اروپا یکی از این آثار ذهنی خواهد بود. اروپا احتمالا صدور حکم ممانعت از ورود پناهجویان سوری را به داخل آمریکا، در قالب بی تفاوتی آمریکا نسبت به چالش ها و تهدیدات فراروی اروپا تفسیر می کند. در این چارچوب دور از ذهن نخواهد بود که اتحادیه اروپا سطح انتظاراتش را در خصوص یاری آمریکا برای مواجهه با مخاطرات امنیتی حاصل از منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا کاهش دهد. نکته اخیر از آن جا اهمیت می یابد که علاوه بر امکان درون گراتر شدن سیاست خارجی آمریکا در دوران زمامداری ترامپ، به دلیل دور بودن جغرافیایی آمریکا از کانون درگیری های خاورمیانه، این منطقه در مقایسه با اروپا، فراهم آورنده تهدیدات وجودی به مراتب کمتری برای آمریکاست. به همین دلیل، اروپا نمی تواند در کوتاه مدت چندان امیدوار به مداخله مستقیم آمریکا برای حل بحران های مبتلابه اش از جمله بحران پناه جویی باشد. پیامد ژئوپلتیک این تحول نیز می تواند افزایش احتمال تحقق سناریوهای مبتنی بر حرکت اروپا به سمت همگرایی بیشتر در حوزه سیاست خارجی، امنیتی و نظامی مشترک باشد.

تقویت «موقعیت مشترک ترس» در اروپا نیز اثر ذهنی مهم دیگر صدور احکام جدید مهاجرتی توسط ترامپ خواهد بود. موقعیتی که در یک دور باطل، ناسیونالیسم افراطی و خشونت تروریستی را در اروپا بازتولید کرده است. خشونتی که تا حدود زیادی ریشه در جوامع اسلامی به حاشیه رانده شده مسلمان اروپا دارد. بدیهی است هر کنشی که به "خودانگاره" شهروند درجه دو بودن شهروندان مسلمان اروپایی منجر شود، تقویت «موقعیت مشترک ترس» را در اروپا به همراه خواهد آورد.

تضعیف مولفه های قدرت نرم برای مواجهه با چالش ها و مخاطرات امنیتی از دیگر پیامدهای رویکرد جدید مهاجرتی آمریکا خواهد بود. می دانیم که اروپا همواره بر اثربخشی قابل ملاحظه مولفه های قدرت نرم از جمله ارائه کمک های توسعه ای به کشورهای بحران خیز و همچنین "حکمرانی جهانی امنیت" برای مدیریت بحران های امنیتی بین المللی تاکید کرده است. به نظر می رسد، تمرکز بیشتر ترامپ بر راه حل های کوتاه مدت و ابزارهای سخت افزاری چون "دیوار"، به همراه قدرت یابی قابل توجه "گفتمان امنیت" و"حمایت گرایی" در آمریکا، دو رویکرد فوق را تضعیف کند.