صلح در افغانستان بدون ایران، اقدام علیه ایران است

از حدود یک سال پیش که روسیه به طور عملیاتی وارد مقابله با داعش در سوریه شد تحلیل ها درباره سرنوشت این گروه پس از خروج از سوریه و عراق افزایش یافت.

افغانستان از مهم ترین کشورها با قابلیت جذب و استقرار نیروهای افراطی و داعشی در منطقه است. تشدید اقدامات علیه داعش در سوریه و عراق موجب شده تا رهبران آن و دیگر رهبران همسو با آنها در کشورهای دیگر در سطح منطقه و بین الملل به فکر  انتقال آنها در صورت خروج شان از عراق و سوریه به کشوری دیگر شوند. این مهم از چشم کشورهای همسایه افغانستان که پیش از این تجربه حضور القاعده و حمله به آمریکا (واقعه 11 سپتامبر) از سرزمین افغانستان را داشتند دور نماند. روسیه، چین، ایران و نیز پاکستان که خود نیز محلی برای آموزش و اعزام نیروهای افراطی و حمایت از رهبران این گروه هاست، به طور جدی به فکر مدیریت شرایط پیش روی افغانستان هستند.

در این میان روسیه، چین و پاکستان اقدامات و نشست هایی را به طور مستقل برای مدیریت و مقابله با حضور و نفوذ داعش در افغانستان دنبال کرده اند و در این زمینه به دنبال ارتباط و مذاکره با طالبان بوده اند که صراحتا نیز آن را اعلام کرده اند. در عین حال دولت افغانستان نیز از تعامل و ارتباط با گروه های میانه رو طالبان غافل نبوده است و در چارچوب شورای صلح این مذاکرات را دنبال کرده است هر چند هنوز شاهد مذاکراتی جامع و نتیجه بخش بودن آن نبوده ایم.

ایران نیز در این رابطه ارتباط با طالبان را تایید کرده است و گفته است که تماس ما با طالبان با هدف کنترل و اشراف اطلاعاتی است و علاقه مندیم در کنار دولت افغانستان بتوانیم به امکان مذاکره و تعامل بین دولت و گروه های مخالف آن کمک کنیم و در نتیجه این مذاکره به ثبات و آرامش بیش تری در افغانستان منجر شود.

سیدرسول موسوی در گفت وگو با ایسنا، با بیان این که شرایط افغانستان به گونه ای است که تحولات منطقه و جهان در اوضاع داخلی این کشور اثرگذار است گفت: علاوه بر تحولات منطقه ای و جهان مسایل داخلی افغانستان امروز نیز بر سرنوشت و آینده این کشور بسیار موثر است. امروز منازعه بین دولتمردان افغان وجود دارد که پای طالبان و گروه های دیگر در آن نیز در میان است. از سویی با وجود جنگی که از سال 2001 با حمایت های بزرگی که شده است در جریان است هنوز ناامنی و بی ثباتی در افغانستان وجود دارد. از طرفی دولت که بر اساس قانون اساسی بعد از سقوط طالبان به وجود آمد امروز به شکلی ائتلافی برقرار است که مبتنی بر قانون اساسی این کشور نیست و با یک دولت توافقی با صلاحیت هایی جداگانه که در اختیار رئیس دولت و رئیس اجرایی است رو به رو هستیم.

وی افزود: امروز اختلاف نظر حتی میان اشرف غنی و معاونش و از طرفی میان عبدالله عبدالله با معاونش وجود دارد. بنابراین در حلقه های داخلی دولت افغانستان اختلاف جدی وجود دارد و فقط در سطح داخلی با تعارض و اختلاف میان دولت و طالبان مواجه نیستیم. از این رو افعانستان با بحرانی تو در تو مواجه است.

موسوی خاطرنشان کرد: افغانستان متاسفانه در این سال ها نتوانسته سیاست روشن و شفاهی را در قبال همسایگانش ارائه کند. الان هم در عراق و هم افغانستان آمریکایی ها حضور دارند، اما دوستان ما در عراق در تعامل با آمریکا شفاف هستند و به صراحت سیاست ها و مواضع شان را بیان می کنند. اما افغانستان با هیچ کس و هیچ کشوری شفاف عمل نمی کند. در ارتباط با پاکستان، ایران و حتی کشورهای دیگر مشکل دارند و فضای روشنی را در افغانستان نمی بینیم. متاسفانه به خاطر ناپختگی های برخی مشاوران مقامات این کشور، مشکلات زیادی در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی و به ویژه امنیتی به وجود آمده است.

وی با اشاره به موقعیت افغانستان در سطح بین المللی به ویژه با روی کار آمدن دونالد ترامپ اظهار کرد: ترامپ هنوز حرفی درباره افغانستان نزده است و این پیام های مختلفی دارد. به نظر می آید افغانستان در دوره ترامپ مشکلات مضاعفی پیدا کند چون اگر حرف های ترامپ در موضوعات دیگر در بحث افغانستان هم پیاده شود پیش بینی می شود که آمریکا در آینده در این کشور هزینه نخواهد کرد و برنامه ای برای افغانستان ندارد؛ از این رو افغانستان با مشکلات زیادی رو به رو می شود.

موسوی با اشاره به کتاب زلمای خلیل زاد به نام «فرستاده» اظهار کرد: مهم ترین نکته در این کتاب این است که می گوید آمریکا به افغانستان رفت که صرفا یک اقدام نظامی کند و برای خود پایگاه نظامی ایجاد کند نه اینکه در آنجا سرمایه گذاری کند. بنابراین من هم معتقدم افغانستان با مشکلات پیچیده ای مواجه است و به نظر نمی آید تحولات آتی افغانستان ساده باشد.

سفیر پیشین ایران در تاجیکستان درباره نقش و حضور روسیه در آینده افغانستان با بیان این که روسیه پیرو سیاست چند بعدی اش در منطقه و آسیا سعی دارد با همه کشورها رابطه خوب داشته باشد، گفت: در خاورمیانه زمانی انگلیس دست برتر داشت، بعد آمریکایی ها آمدند و میانجی اختلافات اعراب و رژیم اسرائیل بودند. اما الان دیگر آمریکا چنین وجهه ای در خاورمیانه ندارد و در مقابل روسیه می تواند این جایگاه را داشته باشد. در شبه قاره همیشه روسیه و هند شرکای استراتژیک بودند، اما الان روسیه سیاستی را پیگیری می کند که می تواند با پاکستان در مرزهای هند مانور نظامی برگزار کند و این نشان دهنده ظرفیت سازی جدید در سیاست خارجی روسیه است.

وی افزود: معتقدم روسیه در پی این نیست که جای آمریکا را در افغانستان بگیرد، چون افغانستان محل هزینه است، اما پیگیری سیاست تقابلی می تواند وجود داشته باشد که حداقل این کشور به پایگاهی علیه روسیه تبدیل نشود. هم چنین برخی اطلاعات وجود دارد که می گوید اگر نیروهای افراطی داعش در خاورمیانه شکست خوردند، برای مدتی به سرزمینی نیاز دارند و در افغانستان دنبال جا برای آنها می گردند. در حالی که برای همسایگان افغانستان این مساله یک تهدید جدی است.

موسوی با بیان این که در سیستم های امنیتی افغانستان پیش از این موضعی اعلام شد مبنی بر این که طالبان پاکستان می تواند در افغانستان حضور داشته باشد به شرطی که با طالبان افغانستان ارتباط برقرار نکند و با نیروهای امنیتی افغانستان هم درگیر نشود، اظهار کرد: طالبان پاکستان همان داعش است و این یعنی صادر کردن مجوز فعالیت داعش در افغانستان و این یک خطر جدی برای همسایگان افغانستان است.

وی گفت: برای همسایگان افغانستان مهم است که افغانستان محلی تهدیدآمیز برای آنها نباشد و این مساله برای کشورهای آسیای میانه، روسیه، ایران و پاکستان صدق می کند. زمانی طالبان القاعده را پناه داد و افغانستان محلی برای حمله به آمریکا شد و آمریکا در واکنش به افغانستان حمله کرد و این کشور را اشغال کرد، از این رو معتقدم حضور روسیه در افغانستان صرفا برای رفع تهدید است.

سفیر پیشین ایران در فنلاند و تاجیکستان درباره همکاری ایران و روسیه در مقابله با حضور و نفوذ داعش در افغانستان از طریق مذاکره با طالبان با بیان این که طالبان یک سازمان متشکل و منسجم نیست، گفت: طالبان مجموعه ای از گروه ها و افراد مختلف طالب را تشکیل می دهند و در مقاطعی رهبریت شورایی را که علمای حنفی افغانستان هستند، قبول کردند. از این رو ضروری است که بدانیم امروز با چه طیف و جریانی از طالبان رو به رو هستیم. ما با جریان نوطالبان مواجه هستیم که از جریان طالبان به رهبری ملاعمر اختر و رهبران قبل از آن نیز متفاوت است. این جریان مدعی است که ارتباطی با جریان های افراطی مثل داعش ندارد و اجازه نمی دهد در افغانستان حضور داشته باشد. جریان نوطالبان از خود یک مبارز ملی علیه اشغالگری تعریف کرده است و الان مبارزه اش با آمریکا صرفا برای رفع اشغال است نه مبارزه ای بدون انقطاع. این جریان مذاکره با آمریکا را برای رفع اشغال افغانستان مجاز می داند، تا سرزمینش را آزاد کند.

وی ادامه داد: نوطالبان معتقد است افغانستان برای افغانستان است. در عین حال که آنها تفسیرهای بسته ای از اسلام دارند اما وظیفه خود نمی دانند که افغانستان را پایگاه نهضت های مختلف کنند و صرفا به مقابله داعش می روند و نمی پذیرند که سرزمین افغانستان را به صحنه مبارزه بدون انقطاع تبدیل کنند یا تجربه اش درباره القاعده را دوباره تکرار کنند. این جریان بین خود و القاعده و داعش و همه جریان های تکفیری خط کشیده است. طالبان و نوطالبان نیروی تکفیری نیستند، چراکه تکفیری ها جز خودشان همگان را کافر حربی و واجب القتل می دانند. اما طالبان مبتنی بر فقه حنفی است و در نهایت ایده آل شان ایجاد امارت اسلامی افغانستان است و به دنبال خلیفه گری نیستند.

موسوی با اشاره  به این که بسیاری از کشورها با طالبان مذاکره می کنند تصریح کرد: دولت افغانستان 15 سال است تحت عنوان شورای صلح در حال مذاکره با طالبان است و اگر به برخی از صحبت های رئیس جمهور فعلی و قبلی نگاه کنیم می بینیم که آنها طالبان را "برادران طالب" خطاب می کنند. هم چنین آمریکا و طالبان مذاکره می کنند و نشست چهار جانبه بین افغانستان، چین، پاکستان و آمریکا در همین چارچوب انجام شده است یا نروژی ها از اولین روزی که طالبان در تورابورا می جنگیدند، گروهی را ایجاد کردند برای ارتباط با طالبان. بنابراین مذاکره با طالبان تابو نیست و قبلا توسط دولت افغانستان شکسته شده است. در قطر طالبان  دفتر تاسیس کرده است و دولت افغانستان در بسیاری از مواقع از کشورهایی که با طالبان رابطه داشتند می خواست تا میان آنها میانجی گری کنند.

این دیپلمات کشورمان در ادامه این گفت وگو با ابراز تاسف از این که دولت مرکزی افغانستان نتوانست امنیت را در تمام نقاط این کشور به گونه ای تامین کند که کشورهای همسایه از جمله ایران احساس نگرانی و تهدید از جانب افغانستان نداشته باشند افزود: آنها دوست دارند با طالبان مذاکره کنند اما ایران در مرزهایش با گروه های طالب درگیری نظامی دارد. در مرزهای ایران و افغانستان دولت حضور ندارد و ما با مردم افغانستان و طالبان مواجه هستیم بنابراین وقتی برخی مشاوران امنیتی با ورود طالبان پاکستان که همان داعشی ها هستند به افغانستان موافقند طبیعی است که ایران ساکت نمی نشیند و در وضعیتی که طالبان مخالف داعش است آنها می توانند مانع نزدیکی داعش به مرزهای ایران شوند.

وی در پاسخ به این پرسش که بر اساس این دیدگاه ایران برای مقابله با داعش در افغانستان، مذاکره با طالبان را انتخاب کرده است؟ با تایید این مطلب افزود: چه دلیل دارد مذاکره ای بین دولت مرکزی و طالبان وجود داشته باشد و چینی ها در آن حضور داشته باشند، اما ایران نباشد. در حالی که ایران بیش ترین نقش را در صلح و امنیت افغانستان داشته است.

موسوی گفت: آینده افغانستان سیاسی است و همان قدر که چین به عنوان همسایه افغانستان در مذاکرات دولت و طالبان حضور دارد از نظر من ایران هم باید حضور داشته باشد. ایران از گذشته یکی از اعضای گفت وگوهای 2+6 در زمان طالبان بوده است و مذاکره با آن ها بحث جدیدی نیست. هم چنین قبل از 11 سپتامبر مذاکراتی در عشق آباد بین همسایگان و دولت طالبان بود که ایران هم حضور داشت. بنابراین اگر دولت افغانستان به دنبال صلح با طالبان است و شورای صلح را به طور جدی دنبال می کند به شکلی که رئیس آن توسط رئیس جمهور تعیین می شود و چین، پاکستان و آمریکا هم در آن حضور دارند چرا نباید ایران حضور داشته باشد؟

وی درباره ضرورت حضور ایران در مذاکرات صلح افغانستان و نیز ارتباط مستقیم با طالبان گفت: هیچ روند صلحی در منطقه بدون ایران نمی تواند شکل گیرد چرا که بدون ایران یعنی علیه ایران. وقتی رقبای ما در یک اتاق جمع شوند این شک به وجود می آید که علیه ما اقدامی صورت می گیرد، زمانی شک برطرف می شود که ما هم در آن اتاق باشیم. صلح چیزی نیست جز تقسیم منافع. بنابراین صلح بدون ایران در افغانستان یعنی نادیده گرفتن منافع ایران.

این دیپلمات کشورمان ادامه داد: آن چه ایران در افغانستان در جست وجویش است، امنیت ایران است. اگر قومی علیه اقوام دیگر افغان اقدام کند ما با سیلی از  مهاجران مواجه می شویم که مشکلات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی برای ما در بر دارد. قدرت گرفتن افراط گرایان دینی یا قومی به زیان امنیت ملی ماست. در داخل افغانستان مساله مواد مخدر وجود دارد و شرایط باید به گونه ای باشد که بتوانیم با یک دولت مسئول در این باره صحبت کنیم؛ تجربه نشان داده است که کمترین تولید مواد مخدر در دوره طالبان بوده است. هم چنین ما با افغانستان در موضوعات زیست محیطی از جمله آب در هیرمند و هریررود مساله داریم بنابراین دولت در افغانستان باید مفهوم مشارکت برای حفظ محیط زیست و همگرایی منطقه ای را درک کند، از این رو ایران باید در همه مذاکرات صلح حضور داشته باشد.

وی در ادامه تاکید کرد که "هنوز چیزی به عنوان مذاکرات جامع صلح در افغانستان نداشته ایم و آن چه تاکنون شاهد بودیم میانجی تحت این عنوان که نیروهای مخالف زیر چتر دولت فعلی قرار گیرند است، مثل کاری که حکمتیار انجام داد و هنوز هم در دوره فعلی به چنین وضعیتی نرسیده ایم.

این کارشناس مسایل افغانستان با بیان این که شرایط جدیدی در انتظار افغانستان است، تصریح کرد: امروز با بحث هایی از جمله اصلاح قانون اساسی رو به رو هستیم. یکی از توافق های اشرف غنی و  عبدالله عبدالله این بود که برای قانون اساسی اصلاحات و نوعی تقسیم مجدد قدرت بین اقوام و مناطق شکل گیرد. در همین حال برخی در داخل افغانستان مجددا به سمت تمرکز قدرت قومی رفتند و آمدن حکمیتار را برخی به این معنا تعبیر کردند.

موسوی با تاکید بر این که من فکر نمی کنم ایران مشکل بنیادی با جریان نوطالبان به عنوان یک نیروی فعال در افغانستان داشته باشد اظهار کرد: مشکل از جایی شروع می شود که طالبان یا هر نیروی دیگری، سرزمین افغانستان را عرصه حضور نیروهایی می کند که منافع همسایگان را تهدید می کند اما اگر نیروهایی در افغانستان برای کشور خود و منافع افغانستان کار کنند ایران از این وضعیت رضایت خواهد داشت.

وی گفت: ایران با طالبان مذاکره ای نداشته است اما با طالبان با عنوان نیروی مردمی موجود در کناره های مرزی به عنوان واقعیت در صحنه در ارتباط هستند. ما با مردم افغانستان و اقوام آن ها روبه رو هستیم. مذاکره فقط با دولت افغانستان انجام می شود اما اگر دولت افغانستان هم بخواهد مذاکراتی جامع برای بیرون رفتن نیروهای خارجی از کشورش داشته باشد و امنیت را در همکاری با همسایگان تامین کند ایران قطعا باید پای میز مذاکره باشد.

سفیر پیشین ایران در تاجیکستان در پاسخ به این پرسش که چرا ایران اقدام به رسانه ای کردن ارتباطش با طالبان کرد؟ با اشاره به این که واقعیت در افغانستان متفاوت شده است گفت: امروز با جریانی از طالبان مواجه هستیم که خود را مسئول و مبارز علیه اشغال گری می داند و اساسا تفاوتی ماهوی با طالبان پانزده سال قبل دارد. البته الان هم رابطه نزدیکی میان طالبان افغانستان و پاکستان وجود دارد اما باید طالبان را یک طیف گسترده دید که نوطالبان یک واقعیت آن است.

وی تاکید کرد: افغانستان با سه مشکل ثبات داخلی، امنیت و عدم توسعه رو به رو است. ثبات داخلی اش از طریق همکاری بین اقوام مختلف افغانستان و یک دولت میانه در کابل امکان پذیر است که در آن هیچ قومی بر دیگری برتری نداشته باشد. هم چنین امنیت افغانستان باید به طور منطقه ای تامین شود یعنی هیچ دولتی در همسایگی آن نباید از حضورش احساس تهدید کند. افغانستان باید دولت بی طرف غیر متعهد باشد و متاسفانه حضور آمریکا و پیمان استراتژیک میان آن دو این کشور را از حالت بی طرفی خارج کرده است، از این رو افغانستان می تواند تهدید علیه ایران، روسیه و چین باشد. دولت ها در همسایگی هم نمی توانند سیاستی اتخاذ کنند که برای همسایگان شان تهدیدآمیز باشد. در نهایت افغانستان باید اقتصادی را دنبال کند که برای توسعه از همه ظرفیت های منطقه ای و همسایگانش استفاده کند.

وی خاطرنشان کرد: ایران در ثبات، امنیت منطقه ای و توسعه افغانستان نقش مثبتی دارد و الان بیش ترین رابطه تجاری را با ایران دارد و برای ارتباط این کشور با دنیا چابهار بهترین مسیر ترانزیت است. مهم ترین ظرفیت افغانستان در توسعه این کشور بحث معادن افغانستان است. متاسفانه برخی تفکرات افراطی امنیتی افغانستان که وارد بازی های بی ربط منطقه ای می شوند نتوانستند این رابطه خوب را به وجود آورند.

موسوی در پاسخ به این پرسش که با توجه به شرایط دشوار و پیچیده ای که در آینده افغانستان متصور است بهتر نیست مسایل دو جانبه از جمله مساله آب را هر چه زودتر حل و فصل کنیم با بیان این که ما می خواهیم این مساله حل شود اما آنها نمی خواهند اظهار کرد: طرف افغانستانی داشته هایش را سرمایه ای برای همکاری نمی کند. آب هریرود، داشته افغانستان است و می تواند آورده همکاری کند، اما تفکرات امنیتی فعلی بر این اساس است که از این داشته اگر استفاده نکنند به مراتب سود بیش تری برایشان دارد. مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد در سالهایی در هلمند آب را به بیابان ها رها کردند اما اجازه ندادند به سمت ایران بیاید.

این دیپلمات پیشین تاکید کرد: افغانستان اکنون در شرایط خاصی قرار دارد و مسلما این وضعیت فعلی پایدار نیست و با یک انتخابات ممکن است تغییر کند.