خداحافظی رهبران یک قاب

نویسنده: جین مِریک

دیپلماسی ایرانی: یکی از جالب توجه ترین تصاویر منتشر شده در هفته اخیر، عکسی است که حدود هفت ماه پیش یعنی ماه آوریل، از سران برخی کشورهای جهان در شهر هانوفر آلمان و طی نشست سران (G5) گرفته شده است. در این عکس «آنگلا مرکل»، صدر اعظم آلمان، «فرانسوا اولاند»، رئیس جمهور فرانسه، «باراک اوباما»، رییس جمهوری آمریکا، «ماتئو رنزی»، نخست وزیر ایتالیا و «دیوید کامرون»، نخست وزیر سابق بریتانیا دیده می شوند که در بالکن کاخ "هرِن هاوزن" کنار یکدیگر ایستاده اند و در حال گفت وگو با یکدیگر هستند. این عکس که روز دوشنبه هزاران بار از سوی کاربران توییتر به اشتراک گذاشته شد، سرعت تحولات در جهان سیاست و کنار رفتن قدرت ها را به وضوح نشان می دهد.

انتشار این عکس در حالی صورت گرفت که دیوید کامرون اخیراً از سمت نخست وزیری بریتانیا استعفاء داده است، ماتئو رنتسی در آستانه استعفاء قرار دارد و باراک اوباما و فرانسوا اولاند نیز آخرین هفته های دوران ریاست جمهوری خود را سپری می کنند. تنها مرکل در قدرت باقی مانده است اما وی نیز به واسطه مسئله مهاجرت تحت فشار بسیاری قرار دارد و همین موضوع موجب شده است تا احتمال شکست وی در انتخابات سال آینده آلمان افزایش یابد.

در سال 2016 موجی از پوپولیسم در جهان به راه افتاد و گروهی از غیرخودی ها و مخالفان جریان های اصلی توانستند جریان حاکم بر برخی کشورها را سرنگون کنند. شاید اگر از دریچه پیروزی ترامپ در انتخابات اخیر آمریکا و برگزیت به مسائل و جریانات اخیر بنگریم این روند را آسانتر درک کنیم؛ روندی که اتفاقات غیرقابل پیش بینی را قابل پیش بینی و ممکن می ساخت و الگویی کلی را ایجاد می کرد. با در نظر گرفتن چنین الگویی همه خود را برای پیروزی «نوربرت هوفر»، کاندیدای حزب راست افراطی در انتخابات ریاست جمهوری اتریش و شکست برنامه های رنتسی برای ایجاد تغییراتی در قانون اساسی ایتالیا آماده کرده بودند.

اما با این حال نتایج این دو رویداد اخیر با الگوی پوپولیسم چندان تناسبی نداشت. هوفر در انتخابات اتریش شکست خورد و همه پرسی رنتسی در ایتالیا نیز با شکست روبرو شد و وی قرار است که از سمت خود استعفا دهد. اما شکست رنتسی در حقیقت پاسخ و واکنشی بود به جریان حاکم در ایتالیا. می توان گفت دو حزبی که از "نه" به همه پرسی رنتسی حمایت می کردند احزابی هستند که با موضوع مهاجرت به شدت مخالف بوده و از سوی دیگر به دنبال آن هستند تا ایتالیا از اتحادیه اروپا خارج شود.

با این وجود، طرف برنده در ایتالیا که از حمایت دو سوم رای دهندگان ایتالیایی برخوردار است، طرفدار شرایط و وضع موجود است و به سوی جریان پوپولیستی به وجود آمده چندان گرایشی ندارد. شکست رنتسی در انتخابات بیشتر به واسطه غرور و خودبینی وی بود تا موضوعاتی چون مهاجرت یا اتحادیه اروپا. این که بگوییم حزب راست افراطی اروپا به یک باره از اختیار تام و آزادی عمل لازم برای پیروزی در انتخابات برخوردار است، بسیار اشتباه و خطرناک است. از سوی دیگر تفاوت های بزرگ و معنی داری میان جریان های پوپولیستی در دنیا وجود دارد.

«نایجل فاراژ»، رهبر پیشین حزب استقلال انگلستان و عضو پارلمان اروپا هفته گذشته در اظهاراتی عنوان کرد که وی «مارین لوپن»، رهبر حزب جبهه ملی فرانسه را تحسین می کند اما معتقد است که رویکردهای پوپولیستی حزب راست افراطی این جبهه ناخوشایند است. فاراژ بر این باور است که اتحادیه اروپا به روزهای پایانی خود نزدیک است اما با این حال هوفر با این عقیده مخالف است. منتقدان اروپا در یونان با منتقدان اروپا در بریتانیا تفاوت بسیاری دارند و کاملاً متفاوت از یکدیگر هستند. «جرمی کوربین»، رهبر حزب کارگر بریتانیا رویدادهایی نظیر پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا و واقع برگزیت را فرصتی برای حزب خود می داند تا بتواند در انتخابات سال 2020 جریان حاکم در این کشور را از میان بردارد اما وی از حزب چپ است نه راست واز سوی دیگر آشکارا از موضوع مهاجرت نیز حمایت و پشتیبانی می کند.

اما پیروزی ترامپ یا واقعه برگزیت تنها تفسیرهایی ساده انگارانه از شرایط بریتانیا و آمریکا در سال 2016 است. واقعه برگزیت حاصل دهه ها نارضایتی رای دهندگان بریتانیایی از سران اتحادیه اروپا در بروکسل بود که سال ها زندگی مردم و شهروندان بریتانیایی را تحت کنترل خود درآورده بودند اما مسیر ترامپ برای دستیابی به قدرت کوتاه تر و چشمگیرتر بود. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا همیشگی خواهد بود اما دوران ریاست جمهوری ترامپ موقتی است.

در سال جاری صدها میلیون نفر از شهروندان اروپایی و آمریکایی به احزاب پوپولیست و سیاستمداران پوپولیست رای دادند. این میزان رای بالا نشان دهنده آن است که آنها نمی توانند طرفدار یک چیز مشابه باشند و به نظر می رسد که نظر و نگرش رای دهندگان نسبت به دولت هایشان در حال تغییر است. با این حال رویدادهای سیاسی اخیر نشان می دهند الگوی پوپولیستی می تواند در نقاط مختلف به شکلی متفاوت تکرار شود و لزوماً در همه جا یکسان نیست. اگرچه نسخه فعلی اتحادیه اروپا از سوی مردم این منطقه رد شده است اما این بدان معنا نیست که وحدت و اتحاد میان مردم از بین رفته است.

منبع: سی ان ان/ مترجم: زهره شهریاری

انتشار اولیه: پنج شنبه 18 آذر 1395 / انتشار مجدد: جمعه 3 دی 1395