شکست دوباره مذاکرات صلح قبرس

نویسنده: محمود فاضلی
دیپلماسی ایرانی: شکست دور جدید مذاکرات میان نیکوس آناستازیادس، رهبر قبرس یونانی نشین و مصطفی آکینجی رهبر بخش ترک نشین در مونت پلرین سوئیس بار دیگر امیدهای ایجاد یک قبرس متحد پس از جدایی ۴۲ ساله این کشور را در کوتاه مدت کمرنگ کرد. بسیاری این دور مذاکرات را «آخرین» و «بهترین» فرصت برای اتحاد مجدد قبرس که جدایی اش یکی از قدیمی ترین مناقشات سیاسی جهان است، می دانستند. حتی به ادعای بان کی مون دبیرکل سازمان ملل، مردم جهان امید فراوانی دارند که موضوع قبرس به روش های سیاسی حل و فصل شود. او از یونان، انگلستان و ترکیه که طبق قانون اساسی قبرس «کشورهای ضامن» هستند، خواسته بود از مذاکرات صلح در سوئیس پشتیبانی کنند. در این میان وزیر خارجه ترکیه پیش از آغاز مذاکرات، سخنان اخیر رئیس پارلمان اروپا درباره تحریم اقتصادی ترکیه را «تهدیدآمیز» و «بی ارزش» خواند و مذاکرات برای اتحاد دوباره قبرس را «آخرین فرصت» دانست. به اعتقاد او باید مذاکرات پنج جانبه با حضور رهبران دو منطقه قبرس، یونان، ترکیه و سازمان ملل آغاز شود.
این مذاکرات از سوی خانم موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با اعلام این نکته که توافق برای اتحاد قبرس، نقطه عطفی برای اروپا و خاورمیانه خواهد بود مورد حمایت قرار گرفت. به اعتقاد او این توافق برای منطقه ای که بیش از هر جای دیگری در جهان نیازمند اعتماد به دیپلماسی و راه حل سیاسی است، اهمیت خواهد داشت و اتحادیه اروپا به طور کامل از مذاکرات صلح سوئیس پشتیبانی می کند.
اما شکست این مذاکرات از سوی سازمان ملل رسما طی بیانیه ای مورد تائید قرار گرفت و اعلام گردید که علی رغم تمامی تلاش ها، دو طرف نتوانستند به تفاهم لازم برای تغییر مرز ها دست یابند. این تفاهم لازمه آغاز مرحله آخر گفت و گوهاست. طرفین تصمیم گرفتند تا به قبرس بازگشته و در مورد اقدامات آتی بررسی هایی انجام دهند. رهبران دو بخش قبرس درباره درصد قلمرویی که زیر نظر بخش ترک نشین باشد به یکدیگر نزدیک شده بودند. آکینجی میزان ۲۹.۲ درصد و آناستازیادس ۲۸ درصد را برای این بخش پیشنهاد کرده اند اما مسئله مناقشه آمیز این است که کدام شهر ها و روستا ها در این تقسیم بندی قرار گیرند. مذاکرات قلمرویی با هدف هموار ساختن راه برای مذاکرات چند جانبه میان رهبران قبرس و سه قدرت اصلی خارجی از جمله یونان، ترکیه و انگلیس صورت گرفت. این مذاکرات از سوی سازمان های مختلف در دو بخش قبرس مورد حمایت قرار گرفته بود.
مصطفی آکینجی، رهبر قبرس ترک نشین طرف یونانی را مقصر شکست مذاکرات اتحاد دو قبرس دانست. به گفته او دلیل بی نتیجه ماندن مذاکرات در سوئیس این بود که طرف قبرس یونانی نشین روی حل مساله اراضی اصرار داشت. طرف یونانی پیشنهاد داد که در جلسه اول درباره مساله ارضی گفت وگو شود و همین اصرار بر روی اشتباه، شکست مذاکرات را به همراه داشت. «ما به تلاش های خودمان با حسن نیت ادامه می دهیم اما باید تاکید کنم که رویکرد طرف یونانی نشین هم اهمیت بسیاری دارد.»
سخنگوی وزارت خارجه ترکیه نیز در اولین واکنش به شکست این مذاکرات تاکید کرد: «آنکارا مصمم به یافتن راه حلی برای این مشکل قدیمی است. نیت ترکیه این است که یک راه حل پایدار برای قبرس به دست آید. با این حال گمان می کنیم فرصتی بسیار مهم از دست رفت. ادامه مذاکرات مهم است و باید فورا تاریخی برای مذاکرات بعدی مشخص شود.» به اعتقاد او دیدار آتی نخست وزیر یونان با رئیس جمهوری ترکیه که به گفته منابع قبرسی اوایل دسامبر برگزار خواهد شد می تواند احتمال روند مذاکرات را تسهیل می کند. روزنامه محافظه کار «کاتی مرینی» یونان این دیدار را بین ۴ تا ۶ دسامبر در یک کشور ثالث اعلام کرد.
احتمال دیدار این دو از سوی منابع کاخ نخست وزیر یونان در صورت حصول توافق میان دو بخش یونانی نشین و ترک نشین قبرس در مورد مسئله قلمرو مورد تائید قرار گرفت. به اعتقاد این منابع اگرچه فاصله میان طرفین در مورد قانون کشورهای ضامن بسیار زیاد است اما همانطور که در تماس تلفنی اخیر آقایان چیپراس و اردوغان مشخص گردید هر دو طرف تمایل دارند تا در مورد این موضوع گفتگو کنند. منابع یونان تائید می کنند مذاکرات چند جانبه فقط در صورت حصول توافق میان طرفین در مورد موضوع قلمرو انجام خواهد شد.
آتن پیش از آغاز مذاکرات اخیر به طرق مختلف تلاش داشت مواضع و دیدگاه های طرف قبرسی را مورد توجه قرار داده و آن را در صدر موضوعات سیاست خارجی خود قرار دهد. آتن از سفر بارک اوباما به آتن به عنوان آخرین سفر رئیس جمهوری آمریکا نیز استفاده نمود و در دیدار رئیس جمهوری این کشور با اوباما تاکید کرد مساله قبرس یکی از اولویت های سیاست خارجی و مساله مهمی برای یونان است و تحت هیچ شرایطی حضور نیروهای ترکیه در بخش شمالی جزیره قبرس را نخواهد پذیرفت. این یک مساله ملی است و اگر چنین موردی درباره یک کشور عضو اتحادیه اروپا صورت گیرد، تاثیرات منفی آن برای همه تاثیرگذار است.
همچنین در آخرین سفر رئیس جمهور قبرس به آتن و دیدار با مقامات یونانی از جمله رئیس جمهور، نخست وزیر و روسای احزاب پارلمانی طرف یونانی متحدا اعلام داشت در مذاکرات قبرس هیچ چیزی قطعی نیست مگر اینکه در مورد تمامی موضوعات توافق حاصل شود. آتن حمایت از تحقق «راه حلی عادلانه بر مبنای قطعنامه های سازمان ملل و خاصیت جمهوری قبرس بعنوان عضو اتحادیه اروپا بدون نیروهای نظامی اشغالی و نظام واپسگرای کشورهای ضامن» را اعلام و تاکید داشت نباید فراموش شود که مسئله قبرس مسئله بین المللی است که با تجاوز غیرقانونی ارتش ترکیه آغاز شد. به زعم آتن در شرایط کنونی «تصمیمات شجاعانه» جهت رسیدن به توافق نهایی نیاز است و حل مسئله به نفع هر دو بخش یونان نشین و ترک نشین قبرس خواهد بود. «خط قرمز» آتن در روند مذاکرات، رعایت حقوق بین المللی و وظایف اتحادیه اروپا در قبال جمهوری قبرس است. آتن خواستار حمایت بیشتر اتحادیه اروپا از جمهوری قبرس بوده و مدعی است فقط کشورهای عضو در قبال اتحادیه اروپا وظیفه ندارند بلکه اتحادیه اروپا نیز وظیفه دارد از اعضای خود حمایت کند.
آتن همچنین در سفر اخیر وزیر خارجه روسیه به آتن تلاش کرد حمایت روسیه از مذاکرات صلح دو قبرس را جلب نماید. به باور آتن، مساله قبرس باید بصورت عادلانه حل شود و نیروهای ترکیه از بخش ترک نشین آن خارج شوند، زیرا نمی توان تحت هیچ شرایطی حضور نیروهای نظامی ترک را در شمال قبرس پذیرفت و تمامیت ارضی این کشور به عنوان یک کشور عضو اتحادیه اروپا باید کاملاً در روند حل مساله این کشور در نظر گرفته شود. لاوروف در دیدار رئیس جمهوری یونان بر ضرورت حل مساله بدون فشارهای خارجی و یا تعیین ضرب الاجل تاکید و مدعی شد مسکو از حل مساله قبرس براساس تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل متحد و بدون دخالت خارجی و یا تعیین ضرب الاجل حمایت می کند. دو جامعه یونانی نشین و ترک نشین باید با گفت و گو، برای حل عادلانه مساله قبرس تلاش کنند. در سفر ماه گذشته رئیس جمهوری قبرس به آتن تمامی جزئیات روند مذاکرات به آگاهی طرف یونانی رسید و این نکته که هیچ کشور عضو اتحادیه اروپا نمی تواند حضور نیروهای اشغالگر در خاک خود را بپذیرد، مورد تاکید قرار داد.
با شکست مذاکرات اتحاد مجدد دو قبرس که از ماه مه ۲۰۱۵ از سر گرفته شده بود بار دیگر تحقق صلح در این منطقه در هاله ای از ابهام قرار گرفت و این فرضیه که رهبران کنونی جوامع یونانی نشین و ترک نشین، میانه رو بوده و قصد اتحاد این جزیره را از طریق تشکیل فدراسیونی از دو دولت خودگردان دارند را با تردیدهای جدی روبرو ساخت. طرف قبرس یونانی علاوه بر تغییر مرز ها و جابجایی اراضی اصرار دارد که توافق آتی ناظر بر خروج ۳۵ هزار نفر از نیروهای نظامی ترکیه از این جزیره بشود و به ۴۲ سال اشغال بخش ترک نشین پایان بخشد.

انتشار اولیه: چهارشنبه 10 آذر 1395 / انتشار مجدد: چهارشنبه 24 آذر 1395