هر ٣٥ روز یک رئیس‌جمهوری در ایران
شهروند| «اگر قرار است مذاکره کنیم، این مذاکرات باید در سطح وزیران باشد.» این جمله محمد جواد ظریف که اشاره به مذاکرات هسته ای میان ایران و گروه ١+٥ داشت کاملا نشان می دهد که دولت یازدهم به ریاست جمهوری حسن روحانی تا چه اندازه نگاه جدی به سیاست خارجی دارد. حسن روحانی نیز خود در اردیبهشت ماه سال ٩٢، چند ماه قبل از پیروزی اش در انتخابات ریاست جمهوری درخصوص تعریف مد نظرش از سیاست خارجی گفته بود: «اساس سیاست خارجه بایستی در راستای تأمین منافع ملی و امنیت ملی ایران باشد و اگر سیاست خارجی قادر بود تأمین منافع ملی را تضمین کند و کشور را در راه توسعه و گسترش قرار دهد و به سخن ساده تر هزینه ها را کاهش و سودها را افزایش دهد، این سیاست خارجی مطلوب خواهد بود.» روحانی یک ماه بعد از آن در خردادماه سال ٩٢ نیز درباره کیفیت روابط ایران با دیگر کشورها گفته بود: «قطع رابطه با کشورهای دیگر امکان پذیر نیست، قطع رابطه نه شدنی است نه امکان پذیر که انزوا حاصل شود. نمی توان کشور را از جهان جدا کرد. کلید حل معضلات تدبیر است. مگر ما قادر نبودیم با جهان رابطه خوب داشته باشیم؟ در دولت اصلاحات رابطه ای با جهان داشتیم که به ما پیشنهاد کردند هر میزان می خواهیم وام با بهره کم بگیریم.»
بر همین اساس بود که بلافاصله پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری و به خصوص پس از به سرانجام رسیدن توافق برجام، روسای جمهوری کشورهای مختلف جهان رایزنی های خود را با مقامات کشورمان چه از طریق گفت وگوی تلفنی و چه از طریق حضور در ایران و چه از راه دعوت مقامات عالیرتبه ایران آغاز کردند تا از قافله ارتباط با ایران و بهره مندی از بازار بکر آن عقب نمانند. تاکنون به صورت تقریبی می توان گفت از آغاز سال ٩٤ تا دو ماهه نخست سال ٩٥، ٢٠ رئیس جمهوری یا نخست وزیر از کشورهای مختلف به ایران سفر کرده اند. به دیگر سخن، روحانی هر بیست روز میزبان یک رئیس جمهوری یا نخست وزیر از کشورهای خارجی بوده است. اگرچه هستند کسانی که در داخل سیاست درهای باز را به منزله تهدید امنیت ملی می بینند، اما در مقابل، دولت بر این عقیده است که کشور برای استفاده از ظرفیت های بالقوه دیگر کشورها و تبدیل کردن این ظرفیت های بالقوه به ظرفیت های بالفعل، باید درهای خود را به روی جهانیان بگشاید. روندی که دولت در اجرا هم بر آن صحه گذاشت و نتیجه این شد که در طول ٣ سال ریاست جمهوری حسن روحانی، روابط تیره یا نسبتا سرد ایران با بسیاری از کشورها متحول شد و در مسیر عادی سازی و بازسازی قرار گرفت.
روز گذشته نیز خبر رسید که ٤رئیس جمهوری طی ماه های آینده در برنامه های زمان بندی شده جداگانه به ایران سفر خواهند کرد. طبق برنامه ریزی های انجام شده میتریپالا سیریسنا، رئیس جمهوری سریلانکا در آذرماه و جوکو ویدودو، رئیس جمهوری اندونزی نیز در بهمن ماه به دعوت همتای ایرانی خود به تهران خواهند آمد. حسن روحانی در اردیبهشت سال ٩٤ برای سفری دو روزه به جاکارتا رفته بود و در مراسم شصتمین سالگرد تأسیس کنفرانس کشورهای آسیا - آفریقا شرکت کرد. رئیس جمهوری سریلانکا نیز در آذرماه ١٣٨٦ به ایران آمده بود.
همچنین براساس آنچه پیش از این اعلام شده است، رئیسان جمهوری بوسنی و فنلاند نیز قرار است به دعوت همتای ایرانی خود در اوایل آبان ماه راهی تهران شوند. سائولی نینیسته، رئیس جمهوری فنلاند و باقر عزت بگوویچ، رئیس جمهوری بوسنی و هرزگوین در سفرهای جداگانه نیمه نخست آبان ماه به تهران سفر می کنند. دیدار و گفت وگو با مقامات عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران، مباحث دوجانبه، پیگیری توافقات کمیسیون های مشترک اقتصادی، رایزنی درباره مسائل منطقه ای و بین المللی از عمده برنامه های رئیسان جمهوری فنلاند و بوسنی و هرزگوین در سفر به تهران است. روز گذشته نیز خبرگزاری ها اعلام کردند مادورو، رئیس جمهوری ونزوئلا در راستای سفر منطقه ای خود قرار است به تهران بیاید و با رئیس جمهوری ایران دیدار کند. نیکلاس مادورو در سفر دوره ای خود به کشورهای عربستان، قطر، جمهوری آذربایجان و ایران سفر می کند.
آخرین باری که ایران سیاست تنش زدایی با دیگر کشورهای جهان را در پیش گرفت به دولت اصلاحات بازمی گردد. در آن سال ها نیز بلافاصله پس از پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات سال ١٣٧٦، کشورهای جهان با نگاه مثبتی به ایران نگریستند. دولت اصلاحات نیز که توسعه اقتصادی را به عنوان یکی از اصلی ترین برنامه های خود در دستورکار قرار داده بود با هدف جذب سرمایه گذاری خارجی به اصلاح و بازسازی مراودات ایران با کشورهای غربی روی آورد و از این طریق توانست بسیاری از غول های نفتی را برای سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی به ایران بیاورد. اگر نگاهی به شرایط کشور در آن زمان بیندازیم و شرایط را با دهه ٧٠ مقایسه کنیم، به وضوح می توان دریافت که امروز نیز شرایط کشور در عرصه اقتصادی کمابیش شبیه به دهه ٧٠ است. امروز نیز ما نیاز به سرمایه گذاری خارجی و تکنولوژی مدرن برای بازسازی و تولید دو چندان صنایع خود داریم.
نکته قابل توجه در این میان این است که دولت حسن روحانی توازنی قابل توجه را در دنبال کردن تنش زدایی در سیاست خارجی به اجرا درآورده است. نگاه متوازن دولت حسن روحانی به آسیا و اروپا و حتی آمریکای جنوبی را می توان از سطح و چینش دیدارهای دو جانبه روحانی با مقامات دیگر کشورها و همچنین سفرهای مقامات خارجی به ایران دریافت. عمده این سفرها نیز پس از به سرانجام رسیدن برجام انجام شده است. گویی برجام مانعی در مسیر عادی سازی روابط ایران با جهان بوده که حالا از پیش پا برداشته شده است؛ برای مثال تنها کافی است نگاهی به سفرهای مقامات خارجی که در یک سال گذشته به ایران سفر کرده اند، بیندازیم.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه نخستین مقام خارجی بود که بعد از به سرانجام رسیدن برجام به ایران سفر کرد. اردوغان را در این سفر هیأتی عالیرتبه و پرتعداد همراهی می کردند. اشرف غنی دومین رئیس جمهوری بود که در سال گذشته پس از ورود به تهران در مجموعه تاریخی – فرهنگی سعدآباد مورد استقبال روحانی قرار گرفت. رئیس جمهوری کشورمان در نشست مطبوعاتی با اشرف غنی به اهمیت و ضرورت گسترش همکاری های ایران و افغانستان در راستای تأمین منافع دو کشور در عرصه های مختلف تأکید کرد.
روحانی روز ٢٣ اردیبهشت سال ٩٤ هم به طور رسمی از فؤاد معصوم رئیس جمهوری عراق در سعدآباد استقبال کرد. وی در نشست خبری مشترک با فؤاد معصوم، امنیت عراق را امنیت ایران دانست و تصریح کرد که ثبات و امنیت عراق برای ایران بسیار حایز اهمیت است. روسای جمهوری ایران و عراق در نشست مشترک، با اشاره به اهتمام جدی مسئولان دو کشور برای توسعه روابط، بر همفکری، هماهنگی و همکاری در جهت شناسایی راه های گسترش مناسبات تهران - بغداد و نیز حل معضلات و مشکلات منطقه ای تأکید کردند.
سال گذشته نیز روحانی میزبان رئیس جمهوری قرقیزستان در مجموعه فرهنگی تاریخ سعد آباد بود. هر دو رئیس جمهوری پس از دیدار خصوصی و مذاکرات هیأت های عالیرتبه ایران و قرقیزستان، در مراسم امضای اسناد میان مقامات دو کشور حضور یافتند. حسن روحانی، رئیس جمهوری در نشست خبری مشترک با الماس بیگ آتامبایف، با اشاره به مذاکرات انجام شده بین هیأت های عالیرتبه ایران و قرقیزستان، بر تداوم و گسترش همکاری ها و توسعه همه جانبه میان دو کشور تأکید کرد.
هاینتس فیشر، رئیس جمهوری اتریش نیز برای تعمیق و تحکیم مناسبات و همکاری های دو کشور به ایران سفر کرد و روحانی و فیشر در نشستی خبری بر ضرورت تدوین ساختارهای مناسب و نقشه راه مطلوب به منظور ایجاد روابط دو جانبه، دراز مدت و پایدار در بخش های مختلف برای سال ٢٠٢٠ تأکید کردند. فیشر در این سفر با مقام معظم رهبری نیز دیدار و گفت وگو کرد.
در تاریخ یک آذر سال ٩٤ هم قربان قلی بردی محمدف ، رئیس جمهوری ترکمنستان به تهران سفر کرد و مورد استقبال رسمی رئیس جمهوری کشورمان قرار گرفت. جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکمنستان با حضور روسای جمهوری دو کشور در راستای تعمیق و تحکیم مناسبات و همکاری های دوجانبه، ٩ سند و یادداشت تفاهم همکاری امضا کردند.
در تاریخ دوم آذرماه هم اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز با حضور روسای ٩ دولت و به ریاست حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران در تهران برگزار شد. در حاشیه این اجلاس روحانی دیدارهایی با روسای جمهوری روسیه، ونزوئلا، بولیوی داشت که به تهران سفر کرده بودند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نیز بعد از هشت سال برای بار دوم به ایران سفر کرد. در این سفر هفت سند و یادداشت همکاری میان ایران و روسیه با حضور حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه امضا شد.
شی جین پینگ، رئیس جمهوری خلق چین هم در تاریخ سوم بهمن ماه ٩٤ به تهران سفر کرد. جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در راستای تعمیق و تحکیم مناسبات و همکاری های مشترک ١٧ سند و یادداشت تفاهم همکاری را در حضور روسای جمهوری دو کشور امضا کردند. روحانی در نشستی مطبوعاتی با همتای چینی خود اظهار داشت: «دو کشور درباره سند جامع همکاری های بیست و پنج ساله تهران – پکن گفت وگو و تبادل نظر کرده اند. روسای دو کشور همچنین در نشست هیأت های عالیرتبه ایران و چین با اشاره به جزییات بیانیه مشترک مشارکت جامع راهبردی، اشتراک نظر تهران و پکن در زمینه ضرورت همکاری و هماهنگی نزدیک برای مبارزه با تروریسم و حل وفصل مسائل کشورها و اختلافات منطقه ای از طریق سیاسی و گفت وگو را مورد تأکید قرار دادند.
دکتر روحانی صبح روز یکشنبه بیست و پنجم بهمن ماه سال گذشته در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد تهران از جان درامانی ماهاما، رئیس جمهوری غنا هم به طور رسمی استقبال کرد. جمهوری اسلامی ایران و غنا در راستای تعمیق و تحکیم مناسبات و همکاری های مشترک ٢ سند و یادداشت تفاهم همکاری امضا کردند.
بعد از سفر رئیس جمهوری آذربایجان، تهران میزبان «یوهان اشنایدر آمان» رئیس جمهوری کنفدراسیون سوییس بود که توسعه و تعمیق مناسبات دو جانبه ، منطقه ای و بین المللی و ارتقای سطح همکاری های مشترک در حوزه های سیاسی، اقتصادی، تجاری قضائی و فرهنگی میان تهران و برن ازجمله اهداف سفر سه روزه رئیس جمهوری سوییس به جمهوری اسلامی ایران بود. در نتیجه سفر سه روزه «اشنایدر آمان» به ایران، جمهوری اسلامی و کنفدراسیون سوییس در بیانیه ای مشترک اعلام کردند که دو کشور برای توسعه و نهادینه کردن یک چارچوب همکاری مشترک و دراز مدت در حوزه های دوجانبه، منطقه ای و چندجانبه یک نقشه راه تدوین کرده اند. متئو رنتسی، نخست وزیر ایتالیا در فروردین ٩٥ در صدر هیأت بلندپایه سیاسی و اقتصادی به تهران سفر کرد. جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا ٦ یادداشت تفاهم و موافقتنامه همکاری در حوزه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی امضا کردند.
در ٢٨ فروردین ٩٥ رئیس جمهوری صربستان به دعوت پرفسور سمیعی جهت شرکت در پنجمین سمپوزیوم فدراسیون جهانی انجمن های جراحان مغز و اعصاب به تهران سفر کرد. وی در این سفر نخستین ملاقات خود را با حسن روحانی انجام داد. سفر رئیس جمهوری صربستان به همراه چند تن از وزرای دولت این کشور و در صدر یک هیأت علمی و اقتصادی انجام شد. سفر جاکوب جوما، رئیس جمهوری آفریقای جنوبی بعد از ٣٧ سال در ٤ اردیبهشت به تهران آخرین سفر مقامات کشورهای جهان در سطح رئیس جمهوری و نخست وزیر به تهران است. جوما در این سفر در صدر هیأتی ١٨٠ نفره از فعالان بخش های دولتی و خصوصی این کشور به تهران آمد.
آنچه که بر شمرده شد تنها گزارشی از سفرهای روسای جمهوری کشورهای مختلف طی یک سال گذشته به ایران است. اگر بخواهیم سفر وزاری خارجه کشورها به ایران را نیز در این گزارش لحاظ کنیم، باید به سفر بیش از ٣٠ وزیر امورخارجه به تهران را طی یک سال گذشته فهرست کنیم! در سال ٩٤ و دو ماهه نخست سال ٩٥ تهران میزبان ٣٤ وزیرخارجه از کشورهای مختلف بوده که ٣٠ کشور در این میان در دوران بعد از برجام به ایران سفر کرده اند. شاید اکنون بتوان گفت که برجام و توافق هسته ای تا چه اندازه بر گسترش و کیفیت روابط ایران با دیگر کشورهای جهان اثرگذار بوده است.
وزرای خارجه استرالیا، آفریقای جنوبی، ونزوئلا، ترکمنستان، فرانسه، صربستان، ایتالیا، سوریه، انگلیس، غنا، جمهوری چک، اسپانیا، برزیل، هلند، ژاپن، آلمان، لبنان، عمان، بلژیک، یونان، مغولستان، دانمارک، عراق، اندونزی، تایلند، بوسنی، رومانی، مالت، استونی و هند در دوران بعد از برجام به ایران سفر کرده اند. همچنین فدریکا موگرینی به همراه هلگا اشمیت، معاون خود پس از سفر به عربستان وارد تهران شد تا با مقامات ایرانی در مورد اجرای برجام گفت وگو کند. وی در کنفرانس خبری مشترک خود با ظریف اعلام کرد که توافق هسته ای می تواند تأثیر قابل توجهی بر ایران داشته باشد و پیوندهای این کشور را با اروپا و جامعه بین المللی و همچنین کشورهای منطقه خاورمیانه بیشتر کند. وی همچنین در این سفر با رئیس جمهوری و رئیس مجلس شورای اسلامی ایران نیز دیدار کرد.
بدیهی است که این سفرها به خودی خود نمی تواند همه اهداف دولت روحانی را در عرصه سیاست خارجی و اقتصاد برون نگر محقق کند؛ اما مسأله مهم در این میان این است که ترمیم روابط خارجی آسیب دیده ایران با دیگر کشورهای جهان که در طی سال ها صورت گرفته است، یک شبه محقق نخواهد شد و حسن روحانی مجبور است برای دستیابی به این مهم مقدماتی را طی کند. به طور کلی اما به نظر می رسد که روحانی در چهار سال نخست ریاست جمهوری این مقدمات را به خوبی و در عالی ترین سطح ممکن به انجام رسانده است.
نظر شما :