افراط‌گرایان قاره سبز را متلاشی ‌می‌کنند

نویسنده: محمد زارعی، پژوهشگر مطالعات کشورهای آلمانی زبان

دیپلماسی ایرانی: تا قبل از بحران های بزرگ جنگی و بی ثباتی خاورمیانه شاید تنها دغدغه اتحادیه اروپا حفظ نظام مالی و رشد و توسعه بود. اگرچه بحران های مالی و یورو نیز بارها و بارها از طریق یونان، پرتغال، اسپانیا، ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی نظام اقتصادی یورو و ساختارهای دیگر آن را تهدید می کرد، اما هیچ کدام به اندازه تهدید جان شهروندان اروپایی خطرناک به شمار نمی آمد. طبق بررسی ها و نظر بسیاری از کارشناسان، بدبینی به نظام اتحادیه اروپا تنها مختص به انگلیس که به زودی در آن رفراندوم خروج از اتحادیه صورت می گیرد، نیست. بلکه فرانسه، مجارستان، لهستان، اتریش یا حتی آلمان نیز رضایتمندی کامل از شرایط موجود در این اتحادیه ندارند. اگر به طور قاطع و اکثریت نتوان گفت که نارضایتی وجود دارد، اما آمارها نشان می دهد که این نارضایتی ها در بیشتر موارد از پنجاه درصد عبور کرده و خوش بینی دیگر در قاطعیت کامل به سر نمی برد. نمونه تازه آن موافقت پنجاه درصدی مردم اتریش با سیاست های ضد اروپایی کاندیدای ریاست جمهوری این کشور است. از سوی دیگر درگیری ها و اعتراضات شدید کارگران در فرانسه، آن هم قبل از برگزاری مسابقات فوتبال جام یورو 2016 نشان می دهد، اگرچه در شرایط فعلی رفراندومی برای خروج از اتحادیه در این کشور برگزار نمی شود، اما با این شرایط فرانسه نیز شانس کمی برای خروج از این اتحادیه را نخواهد داشت. این نگرانی ها تنها به شرایط اقتصادی این کشورها مربوط نمی شود، بلکه انفجارهای تروریستی در قلب اروپا در پاریس و بروکسل، پتانسیل خطرناک تری برای تهدید و بی ثباتی در این منطقه به شمار می آید.

نقش داعش در بی ثباتی کشورهای اروپایی

کشتار و تیراندازی در اورلاندو امریکا نیز بار دیگر زنگ خطری است برای کشورهای اروپایی. برای سیاستمداران انگلیسی که خواهان بقا در اتحادیه اروپا هستند، شرایط دشواری است و تصور آن که در خلال زمان باقی مانده تا رفراندوم خروج از اتحادیه اروپا، انفجار یا کشتاری در بریتانیا رخ دهد، برای این سیاستمداران دشوار و غیرقابل جبران به نظر می رسد. همچنین تصور این که نام یک سازمان تروریستی مانند داعش این قدر بتواند تأثیرگذار باشد و ثبات جامعه، نظام سیاسی، انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری دولت های اروپایی را تهدید کند یا تحت تأثیر منفی خود را قرار دهد، اگرچه تا یکی دو سال قبل کم رنگ به نظر می رسید، اما در حال حاضر پررنگ شده و تهدید جدی محسوب می شود. تنها یک انفجار تروریستی می تواند مردم یک کشور را برای خروج از اتحادیه قانع کند، می تواند در انتخابات ریاست جمهوری یک کشور مانند امریکا یا اتریش تأثیرگذار باشد، می تواند در تقویت احزاب افراطی بیگانه ستیز و اسلام ستیز موثر باشد، می تواند نظام پیچیده و بروکراتیک یک اتحادیه مانند اروپا را تهدید کند و در نهایت می تواند جامعه و شهروندان یک کشور و زندگی روزمره آن مردم را تحت تأثیر قرار دهد و تهدید به فروپاشی کند.

راست گرایان و نیروهای افراطی مکمل  نیروی داعش

داعش تنها نام خود و نیروهای خود را برای تهدید اروپا برگ برنده نمی بیند، بلکه راست گرایان وجنبش های افراطی نیز خواسته و ناخواسته به کمک نیروی خارجی داعش می آیند.

سال های طولانی است که نیروهای چپ و راست در نظام های سیاسی و ساختار حکومتی دولت های اروپایی شانس کمتری برای خودنمایی داشتند (به طور مثال در آلمان چپ ها به اوپوزیسیونی بسیار ضعیف و ناکارآمد تبدیل شده اند). بحران پناهجویان و سرازیر شدن آوارگان جنگی به اروپا (که بیشتر محصول مداخله و مشارکت در بی ثباتی همین کشورها یعنی خاورمیانه بودند) یکی از شانس ها و موقعیت های بزرگی بود که به ویژه احزاب راست گرای این کشورها برای تقویت و احیای خود به دست آوردند. در کنار آنها احزاب چپ نیز توانستند دست کم جهت تخریب احزاب حاکم و ملی قدم های بزرگی بردارند. به طور مثال آلمان یا اتریش در این زمینه شاهد رشد سریع و گسترده نیروهای افراطی در کشورهای خود بودند. از قضا یا با پیش بینی قبلی، شعارها و نقشه راه سیاسی احزاب راست افراطی متناسب با خواست و اهداف داعش است. در این بین احزاب راست افراطی که از منظر فهم سیاسی جنبشی دموکراتیک و مشروع به شمار می آیند (یعنی خواسته اکثریت مردم را دنبال می کنند و به تعبیر دیگر جمعیت کثیری از مردم آنها را حمایت می کنند)، در بسیاری موارد دقیقا نقشه راه ایدئولوژیک و استراتژیک داعش را پیاده می کنند. این نقشه ها شامل فروپاشی اتحاد کشورهای اروپایی و غربی، رویارویی جوامع غرب با جمعیت کثیر پناهجویان و مهاجران در کشورهای اروپایی (که به طور طبع با پیامد سرخوردگی مهاجران در دولت های غربی همراه است)، تخریب چهره اسلام ومسلمانان و تقویت نیروهای افراطی سرخورده مسلمان و غیر مسلمان می شود.

اروپا نیازمند چشم اندازی نو

مسلم است که تهدید توسط تروریسم به زودی نه در منطقه خاورمیانه و نه در کشورهای اروپایی از بین نخواهد رفت. تأثیرات آن در منطقه خاورمیانه که پیامدهایی مانند بی ثباتی سیاسی و اقتصادی، قحطی، گرسنگی، آوارگی، افراطی گری، خشونت و فرار را به همراه داشته، در اروپا نیز به شکلی دیگر وجود خواهد داشت. دست کم تزلزل در نظام های حاکم دیده می شود و احزاب چپ و راست تقویت می شوند و روزمرگی شهروندان اروپایی مانند قبل نخواهد بود. هیچ سیاستمداری نمی تواند منکر وجود سایه تهدید و ترس، مثلا در بازی های فوتبال یا جشن ها و تجمعات خیابانی شود. بنابراین حفظ این شرایط بدون شک تنها به تضعیف جایگاه و وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این کشورها کمک خواهد کرد. شاید وقت آن رسیده که سیاستمدارن اروپایی به ویژه کشورهای بزرگ و تأثیرگذار آن نه تنها در اعمال رفتار خود در منطقه تأملی کنند، بلکه به فکر برنامه و استراتژی جدیدی در جوامع خود برای مهار این بحران ها بیفتند. طبیعی است که مرزهای آزاد و جامعه امن نیازمند ثبات در روابط بین الملل است. در همین راستا وزیر امور خارجه ایران، دکتر ظریف به طور مکرر در سخنرانی های داخلی و خارجی خود تأکید کرده است که بی ثباتی و ناامنی امروزه تنها در یک منطقه یا یک کشور نمی ماند، بلکه در دیگر مناطق و کشورها تأثیرگذار خواهد بود. علاوه بر بحران های خاورمیانه و کشورهای عربی نیز می توان به انتقال بحران کشورهای شمال آفریقا و سیل عظیم پناهندگان آفریقایی به اروپا اشاره کرد.  بنابراین چشم انداز اروپای باثبات و جوامع امن نیازمند تامل جدی در جهت ثبات و عدم گسترش بحران در دیگر مناطق به ویژه خاورمیانه است.

انتشار اولیه: چهارشنبه 26 خرداد 1395 / انتشار مجدد: سه شنبه 8 تیر 1395