شوی نتانیاهو درباره طرح «تشکیل دو دولت»

نویسنده: یوری ساویر
دیپلماسی ایرانی: سی ام ماه می بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر و آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع اسرائیل، دقایقی پس از سوگند خوردن لیبرمن یک کنفرانس خبری برگزار کرده و از تمایل یا موافقت با راه حل "تشکیل دو دولت، برای دو ملت" صحبت کردند، نکات مثبت طرح صلح اعراب در 2002 را به رسمیت شناختند و گفتند که حاضرند در این باره مذاکره کنند. برنامه ای که تماماً یک تئاتر و نمایش پوچ بود. 
نتانیاهو باور دارد که می تواند همه را در هر زمانی فریب دهد. در واقع او این بار، حداقل تا حدی، موفق شد. چرا که رسانه ها از این سخنانش شگفت زده شدند و ورود آویگدور لیبرمن (تندرو) به وزارت دفاع اسرائیل در کمال آرامش در عرصه بین المللی پذیرفته شد و کسی هم ابراز تمایل او برای پیوستن به مذاکرات را بلوف سیاسی نخواند. 
مهم ترین هدف بیانیه های رهبران اسراییل این بود که دولت ایالات متحده را قانع کند در کنفرانس پاریس رویکرد متعادل تری را در قبال تل آویو اتخاذ کرده و از تصویب یک ضرب الاجل برای تشکیل دولت فلسطینی خودداری کند. هدف هرچه بود، سخنان نتانیاهو و لیبرمن یک بلوف سیاسی بود. طرح تشکیل دو دولت بدون توقف شهرک سازی ها و آمادگی برای پذیرش مرزهای 1967 با معاوضه زمین به صورت متقابل به عنوان اساسی برای آغاز مذاکرات، امکان پذیر نیست. به ویژه این که فلسطینی ها و کشورهای عربی، دیگر حاضر نیستند برای مذاکرات، مذاکره کنند. 
علاوه براین، رهبران دو حزب اسراییلی عبارت "دو دولت برای دو ملت" را بسیار حساب شده انتخاب کرده بودند. این عبارت یک شرط ضمنی را با خود داشت و آن این که فلسطینی ها اسرائیل را به عنوان یک دولت ـ ملت یهودی به رسمیت بشناسند. نتانیاهو و لیبرمن به خوبی می دانند که حتی میانه روترین رهبران فلسطینی نیز چنین چیزی را نخواهند پذیرفت. این مساله حتی در مذاکرات صلح مصر و اردن نیز مطرح نشده بود. 
این که نتانیاهو و لیبرمن، به عنوان زوج غیرمعمول سیاسی در تل آویو، در بیانیه های خود گفته اند که طرح صلح اعراب نکات مثبتی دارد که حاضرند درباره آن گفت وگو کنند هم به دو مساله باز می گردد: "عادی سازی روابط کشورهای عربی پس از حل و فصل مناقشه خاورمیانه" و "حل و فصل مساله پناهندگان فلسطینی".
بر اساس طرح صلح اعراب در سال 2002، اسرائیل باید با بازگشت آوارگان فلسطینی موافقت کند و در مقابل حق وتوی بازگشت آنان (در شرایط خاص) را داشته باشد. با این حال آنچه در کنفرانس خبری سی ام ماه می اشاره ای بدان نشد، این بود که نکات مثبت طرح صلح اعراب منوط به تشکیل دولت فلسطینی در مرزهای 1967، بر اساس مبادله دو طرفه زمین های (مورد مناقشه) و با پایتختی بیت المقدس شرقی است. این ها مسائلی است که نتانیاهو به وضوح برای مذاکره درباره آنان، هیچ تمایلی ندارد. آنچه در اینجا برای نتانیاهو اهمیت داشته بازی با کلمات و پرهیز از جزئیاتی بوده که احتمالاً برای او دردسرساز می شد. واقعیت این است که اسرائیل می تواند بر اساس طرح صلح اعراب مذاکره کند، اما نمی تواند درباره این طرح مذاکره کند چرا که این مساله برای اتحادیه عرب موضوع مهمی است. 
در کنفرانس سوم ژوئن پاریس، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی، آشکارا گفت که طرح صلح اعراب نمی تواند تلطیف شود (دستخوش تغییر شود). و این چیزی است که نتانیاهو و لیبرمن از آن آگاه هستند. از این رو، کنفرانس سی ام ماه می یک برنامه صرفاً نمایشی بود که از ایجاد اجماع در کنفرانس پاریس و تشکیل احتمالی یک دولت فلسطینی جلوگیری کند. در واقع نتانیاهو و لیبرمن هیچ اراده ای برای وارد شدن به مذاکرات صلح ندارند. 
در این میان اتحادیه اروپا مشتاقانه و بدبینانه به بیانیه های رهبران اسرائیل گوش داده است. هیچ کس در بروکسل و پایتخت های بزرگ اروپایی باور ندارد نتانیاهو که اکنون لیبرمن تندرو را در کنار خود دارد، واقعاً تمایلی به راه حل تشکیل دو دولت داشته باشد. 
یک دیپلمات اروپایی نزدیک به فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه، پس از کنفرانس پاریس به المانیتور گفته است که عدم حضور اسرائیل و دولت خودگران فلسطین در نتیجه گیری مؤثر این کنفرانس بسیار کمک کننده بوده است. چرا که به گفته وی، هدف از این کنفرانس تاکید بر اهمیت اجرای طرح صلح اعراب به موازات قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل بوده است.  این مقام اروپایی تاکید کرده که پایبندی دولت آمریکا به بیانیه پایانی کنفرانس پاریس برای حل و فصل مناقشه خاورمیانه در گام های بعدی بسیار مهم است.
این سخنان بسیار متفاوت از متن بیانیه های نتانیاهو و لیبرمن است که نتایج کنفرانس پاریس را رد کرده اند. مصر، عربستان سعودی و حکومت خودگران فلسطین بر سر سخنان خود هستند. به گفته این مقام اروپایی، خروجی کنفرانس پاریس، گزارش کمیته چهارجانبه صلح خاورمیانه را که قرار است به زودی منتشر شود، تحت تأثیر قرار خواهد داد. گفته می شود، فدریکا موگرینی بر این باور است که بدون یک تلاش جدی دیپلماتیک و بین المللی، وضعیت خطرناک محمود عباس در حکومت خودگردان فلسطین شکننده تر خواهد شد. 
گام بعدی که در حاشیه کنفرانس پاریس مورد بحث قرار گرفته، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره لزوم توقف خشونت ها، گسترش شهرک سازی ها و اشاره به مذاکرات راه حل دو دولت در امتداد کنفرانس پاریس است. در حال حاضر ایالات متحده با این قطعنامه مخالف است اما فرانسه به تلاش های خود برای به ثمر رسیدن این طرح تا پایان سال 2016 ادامه خواهد داد. 
به نظر می رسد فارغ از بلوف های نتانیاهو، تمامی طرفین تا هشتم نوامبر و انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده به تلاش های خود برای باز کردن گره کور مناقشه خاورمیانه ادامه خواهند داد؛ به این امید که یک پلت فرم سیاسی را برای دولت آینده ایالات متحده ایجاد کنند. 
منبع: المانیتور/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ ۳۰