آیا دوران تاریک مائو باز می‌گردد؟

نویسنده: مت واسلیوگامبروس

دیپلماسی ایرانی: زمانی که انقلاب فرهنگی در چین در سال 1966 آغاز شد، مهم نبود که شی ژونگ شان، پدر رئیس جمهور آینده چین و یکی از رهبران کهنه کار انقلاب کمونیستی بود؛ مائو تسه تونگ گفته بود که او نماینده بورژوازی بوده و چین باید از چنین افرادی پاکسازی شود. شی بزرگ (پدر) برای 16 سال به زندان افتاد، در حالی که پسرش ـ شی جین پینگ، رئیس جمهور آینده ـ به حومه شهر فرستاده شد تا با انجام کارهای سخت بزرگ شود، زندگی روشنفکرانه را ترک کند و نگرش کمونیستی موردنظر مائو را بشناسد.

دوره 10 ساله انقلاب فرهنگی شانزدهم ماه می 1966 آغاز شد و مائو جوانان کشور را ترغیب می کرد تا در مقابل والدین و معلمان خود اغلب با خشونت بایستند. این جوانان و حامیان انقلاب که گاردهای سرخ نامیده می شدند نخبگان را هدف قرار می دادند، کسانی که (به گفته آنان) کشور را به سوی سرمایه داری سوق می دادند. در آن دوران، 16 میلیون کودک، مانند شی جین پینگ، به حومه شهرها فرستاده شدند، در حالی که رهبران ارشد حزب که تصور می شد با حزب کمونیست مخالف هستند، کشته شده یا به زندان فرستاده می شدند.

اگرچه هیچ آمار و ارقام رسمی از تعداد کسانی که در جریان انقلاب فرهنگی کشته شده اند وجود ندارد، یک کارشناس تخمین زده که شمار قربانیان چیزی حدود 500 هزار تا هشت میلیون تن بوده است و شمار افرادی که تحت تعقیب قرار گرفته یا به زندان افتاده اند نیز ده ها میلیون تن. نیویورک تایمز در این باره می نویسد: «در جریان انقلاب فرهنگی، گاردهای سرخ ابتدا به روسا و اساتید دانشگاه و سپس مقام های حزبی و دشمنان طبقاتی در تمام جامعه چین حمله کردند. آنها در پکن و دیگر شهرها قتل عامی تمام عیار به راه انداختند و سراسر چین را به خشونت کشیدند. آنها حتی در برخی شهرها مانند چونگ کینگ با سلاح های سنگین به خودشان نیز حمله می کردند. با پیوستن ارتش به درگیری ها، برخشونت ها افزوده شد و شمار قربانیان غیرنظامی افزایش یافت.»

دوران انقلاب فرهنگی که با مرگ مائو در سال 1976 به پایان رسید، یک دور بحث برانگیز در تاریخ چین است، تاحدی که مقام های امروز چین ترجیح می دهند به جای برگزاری مراسم یادبود یا جشن، درباره آن سکوت کنند. دوشنبه پنجاهمین سالگرد آغاز این دوران بود با این حال هیچ یک از مقام های رسمی چین یا رسانه های دولتی این کشور به آن نپرداختند.

شی جین پینگ نیز به ندرت درباره آن دهه صحبت کرده است. او یک بار در سال 2003 در تلویزیون دولتی چین گفت: «در گذشته وقتی درباره عقاید صحبت می کردیم، بسیار انتزاعی بود. فکر می کنم جوانان نسل من التهاب (اشتیاق) عصر گارد سرخ را به یاد خواهند آورد اما (آن رفتار) احساسی بود. یک حالت زودگذر بود. وقتی زمانی رسیده که آرمان های انقلاب فرهنگی نمی تواند محقق شود، ثابت شده که (این آرمان ها) یک توهم و خیال بوده است.»

سالگرد انقلاب فرهنگی دولت چین را در یک مخمصه قرار داده است. دولت مشخصا می خواهد به گذشته و عملکرد حزب کمونیست در سال 1981 نگاهی داشته باشد، عملکردی که آسیب جدی به مردم، کشور و خود حزب وارد کرد، و هم می خواهد از دامنه نگرانی ها نسبت به احتمال وقوع یک انقلاب فرهنگی دیگر بکاهد. نگرانی که اوایل ماه جاری قوت گرفت، وقتی یک سمفونی چندین ترانه مربوط به دوران انقلاب فرهنگی را در تالار بزرگ شهر پکن و در مراسم بزرگداشت گذشته سوسیالیستی حزب کمونیست اجرا کرد. مضمون یکی از این ترانه ها این بود: «اندیشه مائو تسه تونگ خورشیدی است که برای همیشه می تابد.»

گرچه کمیته مرکزی حزب کمونیست چین فورا مواضع خود را نسبت به این ترانه مشخص کرده و هرگونه ارتباطی را با این مسئله تکذیب کرد اما منتقدان می گویند که گروهی در چین هستند که خواهان بازگشت دوره سرکوب هستند.

شی جین پینگ خود در سال های اخیر رهبری سرکوب مخالفان، سانسور رسانه ها و اینترنت را بر عهده داشته است. او همچنین به جنگ جامعه مدنی رفته و نیروهای امنیتی این اجازه را داده تا سازمان های غیردولتی خارجی را کنترل کنند، سازمان های غیردولتی که با سازمان های حقوق بشری، بهداشت عمومی و آموزشی سر و کار دارند.

همچون دوران انقلاب فرهنگی مائو، تصاویر و تصاویر تبلیغاتی شی در تمام کشور از جمله سطح شهرها و صفحات نخست روزنامه ها افزایش چشمگیری یافته است. حتی موسیقی های پاپ نیز در مدح او تولید شده است. شی حتی با افزایش توان نظامی چین و تشدید تنش های منطقه ای به ویژه بر سر جزایر مورد مناقشه دریای جنوبی چین، به خود یک عنوان جدید نیز داده است. او در ماه آوریل، علاوه بر دبیر کلی حزب کمونیست چین به خود عنوان "فرمانده کل قوای فرماندهی نبرد مشترک[1]" هم داد.

این در حالی است که مائو هنوز هم یکی از چهره های کلیدی و ستوده شده تاریخ چین است. در مراسم صد و بیستمین سالروز تولد مائو در چهار سال پیش، شی جین پینگ وی را "یک وطن پرست بزرگ و قهرمان ملی" خواند.

(مسئله این است که) رفتارهای امروز دولت چین تحت الشعاع همان دوره 10 ساله قرار گرفته است. دولتمردان چینی پنجاهمین سالگرد انقلاب فرهنگی خونین را جشن نگرفتند اما اقدامات شی جین پینگ، رئیس جمهوری این کشور، (برای بسیاری) یادآور آن دوران تاریک است.

منبع: آتلانتیک / بهاره محبی