غول جدید هسته‌ای در راه است

ایالات متحده، روسیه و چین حالا به شدت پیگیر نسل جدید، کوچکتر و با قدرت تخریب کمتر سلاح های هسته ای هستند. افزایش زرادخانۀ این نوع از سلاح ها، خطر احیای مسابقات تسلیحاتی دوران جنگ سرد و بر هم زدن توازن قوای تخریبی میان کشورها که در طول نیم قرن گذشته ضامن صلح هسته ای بوده است را پیش آورده است.
 
به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، در اینجا با بازی کهنه ای روبرو هستیم که شکلی جدید به خود گرفته است و روسیۀ رو به افول اقتصادی، چینِ در حال ظهور، و آمریکای نامطمئن به دنبال آنند تا در این زمین تازه دست بالا را پیدا کنند.
 
مسئولان آمریکایی، عمدتاً ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه را مقصر جلوه می دهند و می گویند که زیاده خواهی او باعث راکد شدن روند پیمان کنترل تسلیحاتی سال 2010 شده که بنا بود زرادخانۀ این دو بزرگترین دارندگان سلاحهای هسته ای را کوچکتر کند. برخی نیز چین را مقصر می دانند که به دنبال برتری تکنولوژیک است تا در مقابل آمریکا دست بالا را بیابد. برخی دیگر نیز ایالات متحده را مقصر می دانند که با سرعت بخشیدن به "مدرنیزاسیون" هسته ای و به بهانۀ بهبود ایمنی و اطمینان، در این آتش بنزین ریخته است.
 
اوباما در پایان نشست امنیت هسته ای که اوایل این ماه در واشنگتن برگزار شد، وجود این خطر را پذیرفت. او نسبت به احتمال "ذخیره سازی سیستم های جدید، مرگبارتر و موثرتر که منجر به یک مسابقۀ تسلیحاتی جدید خواهند شد" هشدار داد.
 
بر زبان آوردن چنین سخنی از سوی رییس جمهوری که هفت سال پیش با صحبت از خلاص کردن نهایی جهان از شر سلاحهای هسته ای وارد کاخ سفید شد، پذیرش این موضوع است که سیاست آمریکا مبنی بر کاهش مرکزیت تسلیحات اتمی، در دامن زدن به عصر دوم هسته ای سهم داشته است.
 

 
جیمز کلاپر، از معدود مسئولان دوران جنگ سرد که در دولت اوباما حضور دارد و عهده دار سمت مدیریت سازمان اطلاعات ملی آمریکا است، در جریان ارزیابی سالانه اش از تهدیدات جهانی به کمیتۀ نیروهای مسلح سنا، گفت: "ممکن است در گرداب جنگ سردی دیگر بیافتیم." با این وجود، جنگ سرد جدید با جنگ سردی که کلاپر تجربه اش کرده متفاوت است. در آن زمان، او به عنوان افسر اطلاعات نیروی هوایی وظیفه داشت تا خطر حملات هسته ای ای را بسنجد که در آن تسلیحاتی که قدرتشان با مگاتن محاسبه می شد و می توانستند شهرها را با خاک یکسان کنند، بکار می رفتند.
 
رقیبان ایالات متحده با دستمایه قرار دادن هزینه ای که این کشور برای نوسازی هسته ای در نظر گرفته (حدود یک تریلیون دلار طی سه دهۀ آینده)، برای سلاح های پیچیدۀ خود لابی می کنند.
 
مسکو موشکهای بزرگی را معرفی کرده است که کلاهک های مینیاتوریزه حمل می کنند، و متخصصان از این می ترسند که این کشور با توسعۀ سلاحهای جدید ممکن است به سمت نقض ممنوعیت جهانی آزمایش تسلیحاتی برود. بر اساس گزارشهای خبری از روسیه، نیروی دریایی روسیه در حال توسعۀ نوعی پهپاد زیردریایی است که با ایجاد یک ابر آلودگی رادیواکتیوِ ناشی از انفجار زیر آب، می تواند شهرهای هدف قرار داده شده را غیرقابل سکونت کند.
 
ارتش چین که تحت تسلط شدیدتر ژی جین پینگ، رییس جمهور چین، قرار گرفته است، در حال آزمایش یک کلاهک جنگی تازه معروف به "رسانگر سرازیرشوندۀ مافوق صوت" است. این سلاح بر روی یک موشک دوربرد سنتی به فضا پرتاب شده، اما سپس با مانور از اتمسفر با سرعت یک مایل در ثانیه به سمت زمین سرازیر می شود. چنین پرتابه ای تمام سیستمهای دفاع ضد موشکی موجود را بی اثر می کند.
 
دولت اوباما اصلاً در جایگاهی نیست که بتواند از این اقدامات چین شکایت کند. چرا که در حال آزمایش سلاح مافوق صوت خودش است، هر چند که آزمایش آن در سال 2014 به یک شکست بزرگ انجامید. آزمایش این سلاح بناست در سال آینده از سر گفته شود. به عنوان بخشی از روند نوسازی تسلیحات هسته ای، دولت اوباما به دنبال 5 کلاس جدید از تسلیحات هسته ای بهبود یافته و سیستمهای حمل مرتبط با آنها است که در کنار هم زرادخانۀ هسته ای آمریکا را به کوچک، غیرقابل ردگیری و دقیق شدن سوق خواهند داد.
 
جیمز اکتون، تحلیلگر ارشد در موسسه کارنگی، سال گذشته در یک جلسه با یکی از کمیسیون های کنگره که قدرت چین را ارزیابی می کند، گفته بود: "ما شاهد باز شدن دریچۀ یک مسابقۀ تسلیحاتی هستیم."
 
یک ترس راجع به تسلیحات جدید این است که می تواند منطق "نابودی حتمی دو سویه" را بی پایه کند. این دکترین جنگ سرد از این پیشفرض برخاسته که هر نوع حمله ای، منجر به یک تلافی گسترده خواهد شد که نابودی همۀ طرفها را تضمین می کند. این تضمین، اگرچه بسیار مورد بحث بوده و حتی مسخره شده، اما تاکنون جواب داده است. حال این نگرانی پیش آمده است که دقت بیشتر و ماهیت تخریبی کمتر سلاحهای جدید، وسوسۀ استفاده از آنها را بیشتر کند.
 

 
یک سوال اساسی که اوباما در نشست امنیت هسته ای به آن پرداخت، این بود که آیا برنامۀ بروزرسانی که آمریکا در پیش گرفته، به این رقابت دامن می زند. یا اینکه روسیه و چین تنها به این بهانه می خواهند سلاحهایی را که در پی ساختشان بوده اند را تکمیل کنند؟
 
به گفتۀ تحلیلگران، روسیه و چین در حال آزمایش تسلیحات فضایی ای هستند که می توانند در آغاز یک جنگ هسته ای، ماهواره های نظامی آمریکا را از کار بیاندازد. واشنگتن در واکنش به این امر، به دنبال پرتاب ماهواره هایی برای نظارت فضایی است که بتوانند به بازدارندگی و شکست دادن چنین حملاتی کمک کنند.
 
اوباما در صحبتهایش در کنفرانس خبری پایانی نشست، تنش به وجود آمده در اثر نوسازی توپخانۀ هسته ایش پیش آمده را پذیرفت. اما در مقابل به این نکته اشاره کرد که برای مثال مسیرهای ارتباطی میان تسلیحات و نگهبانانشان نیازمند محافظتهای بهتری در مقابل حملات سایبری هستند. اما وقتی از او پرسیده شد که آیا مینیاتوریزه کردن کلاهکهای جنگی و بهبودهای دیگری از این دست، سابقۀ پیشرفتش در امر کنترل تسلیحاتی را لکه دار نخواهند کرد، پاسخ داد: "این یک سوال مشروع است و من هم واقعاً نگران هستم."
 
مسئولان کاخ سفید گفته اند که تلاش دارند تا پاسخگوی نگرانی های به وجود آمده در تحولات تازه باشند. آوریل هاینز، معاون مشاور امنیت ملی، در مصاحبه ای گفته است: "وقتی که تنش پیش می آید، ما در جهت آرام کردن اوضاع پیش می رویم."
 
آقای اوباما در سال 2009 با اشتیاق به "از نو ساختن" روابط با مسکو وارد کاخ سفید شد و قصد داشت تا اتکای آمریکا بر تسلیحات هسته ای را کاهش داده و به سمت نابودسازی آنها حرکت کند. او اولین رییس جمهوری بود که خلع سلاح هسته ای را در مرکز سیاست دفاعی آمریکا قرار داد.
 
روسیه در ابتدا همراهی می کرد و در سال 2010 پیمان استارت را امضا کرد که کاهش های اندکی را در نیروهای هسته ای استراتژیک به همراه داشت.
 
در آن سال، اوباما یک شاخۀ زیتون دیگر نیز از آستین‍ش بیرون آورد: او دستور داد تا ارتش آمریکا شمار کلاهک های جنگی سوار بر موشکهای روی زمین خود را از سه تا به یکی کاهش دهد. هدف از این نشان دادن این موضوع بود که کاربرد این موشکها بیش از آنکه تهاجمی باشد، دفاعی است.
 
مسکو واکنش هم ارزی از خود نشان نداد. در مقابل، پیش از آنکه جوهر پیمان استارت خشک شود، شروع به بکارگیری نسل جدیدی از موشکهای دوربرد کرد که چهار کلاهک مینیاتوریزه را حمل می کنند. روسیه تا امروز به این رفتار ادامه داده، هر چند که به محدودیت های کلی پیمان وفادار مانده است.
 
در نشستی که در ماه جاری برگزار شد، اوباما تقصیر عدم کاهش بیشتر تسلیحات را به بازگشت دوبارۀ پوتین به ریاست جمهوری در سال 2012 نسبت داد و گفت که کرملین بیش از توسعه به افزایش توان نظامی خود علاقمند است.
 
ویلیام پری، وزیر دفاع دوران کلینتون و یکی از تاثیرگذارترین متخصصان هسته ای در حزب دموکرات، می گوید مسکو به زودی از پیمان جامع ممنوعیت آزمایش که در سال 1996 امضا شد بیرون می آید، و با شروع به تکمیل کلاهکهای جدید، آنها را به صورت زیرزمینی آزمایش می کند. (اگرچه آمریکا این پیمان را رعایت کرده، اما سنا هرگز آن را به تصویب نرسانده است)
 
با همۀ این تفاسیر، دو دهه است که دو قدرت اتمی اصلی جهان ممنوعیت جهانی شکننده بر آزمایشهای هسته ای را رعایت کرده اند و این پیمان ستون اصلی کنترل تسلیحات هسته ای بوده است.
 
پری در یک مصاحبه در رابطه با طراحان تسلیحاتی روس، گفته است: "من تقریباً مطمئنم که آنها روی یک بمب جدید کار می کنند. و مطمئنم که به دنبال آزمایش آن هستند. بقیۀ قضیه به پوتین بستگی دارد."
 

 
طرفدارن برنامۀ مدرن سازی هسته ای آمریکا، آن را پاسخی منطقی به زیاده خواهی های پوتین، و به خصوص حملۀ او به کریمه در سال 2014، ارزیابی می کنند.
 
استدلال متخصصان نظامی این است که تسلیحات مینیاتوریزه، قدرت بازدارندگی آمریکا را در مقابل مهاجمان بالقوه افزایش می دهد. مثلاً، در گزارشی که سال گذشته از سوی مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل در واشنگتن منتشر شد، آمده است: "ایالات متحده باید گزینه های هسته ای متناسب با هر درجه از بالا گرفتن آتش جنگ هسته ای را در اختیار داشته باشد."
 
در اواسط زمستان پارسال، کاخ سفید از توسعۀ یک نوع پیشرفته از موشکهای کروز پشتیبانی کرد. این موشکها که از بمب افکن پرتاب می شوند، قادرند فاصلۀ طولانی ای را در نزدیکی سطح زمین پرواز کنند و با گذر از سیستمهای دفاع هوایی دشمن، اهداف را نابود کنند.
 
پنتاگون در تشریح برنامه های اتمی خود، صراحتاً موشک کروز و تسلیحات اتمی مرتبط را برای "مقابله با زیاده خواهی روسیه" در شرق اروپا، ضروری برمی شمرد.
 
دولت همچنین به دنبال توسعۀ یک کلاهک جنگی مافوق صوت است و سعی می کند تا پیش از چینی ها به آن دست یابد. نسخۀ آمریکایی بناست غیراتمی باشد: هدف ساختن سلاحی با چنان سرعت و دقتی است که برای نابودی یک هدف ثابت، نظیر سیلوی موشک، تنها به قدرت برخوردش متکی باشد.
 
در حالی که چنین کاری، با تعهد اوباما نسبت به اتکای کمتر به تسلیحات اتمی جور درمی آید، اما ممکن است دشمنان آمریکا را از فناوری عقب تر هستند را ترغیب به اتکای بیشتر به تسلیحات هسته ای کند.
 
پری، وزیر دفاع سابق آمریکا، استدلال می کند که قصد دولت اوباما برای امحای تسلیحات هسته ای و سلاحهای غیراتمی ، خطر اتفاق افتادن جنگ هسته ای را بیشتر می کند.
 
او گفت: "این اقدامات این تصور شکستن قبح استفاده از تسلیحات را به وجود می آورد، حتی اگر برای جلوگیری از بالا گرفتن تنش پس از استفاده از سلاح اتمی نداشته باشید."
 
تحلیلگران می گویند که هیچ قدرت اتمی عمده ای به اندازۀ چین از پیشرفتهای آمریکا احساس خطر نمی کند. آنها از این می ترسند که آمریکا با یک حملۀ پیشگیرانه بتواند توپخانۀ اتمی نسبتاً کوچک این کشور را از کار بیاندازد.
 
کریستوفر تومی، متخصص امنیت ملی در دانشگاه نیروی دریایی کالیفرنیا، یک دهه است که به برگزاری دیدارهای غیررسمی میان تحلیلگران، مقامات دولتی و افسران نظامی آمریکا و چین، کمک می کند.
 
او سال گذشته در کمیسیون بررسی روابط اقتصادی و امنیتی آمریکا و چین در کنگره، شهادت داد و گزارش داد که پکن روز به روز بیشتر احساس محاصره شدن می کند. این کشور موشکهای مافوق صوت سرازیرشوندۀ واشنگتن را راهی برای حمله به چین، بدون عبور از خط قرمز آستانۀ هسته ای، می داند که به قصد پیچیده کردن معادلۀ تلافی هسته ای ساخته شده اند.
 
دکتر تومی گفت که رهبران چین در مورد افزایش شمار سیستم های ضدموشکی در کشتی های جنگی آمریکا در اقیانوس آرام و همچنین پایگاه های کالیفرنیا و آلاسکا نیز، نگرانی ای مشابه دارند.
 
او در نهایت افزود که پکن با "شک شدیدی" برنامۀ مدرنیزاسیون هسته ای واشنگتن را دنبال می کند. او به خصوص از برنامه های ساخت بمب هدایت شوندۀ جدید و موشک کروز پیشرفته نام برد.
 
تومی گفت: "پکن به این تغییرات واکنش نشان داده است و احتمالاً در طول یک دهۀ آینده نیز به این رویه ادامه خواهد داد."
 
چین همین حالا بسیاری از موشکهای دوربرد خود را بازمهندسی کرده تا بتوانند چند کلاهک جنگی را حمل کنند و در واقع با پس زدن رویکرد اوباما، مسیر پوتین را در پیش گرفته است. این گام از سوی چین بیشتر از این نظر تحلیلگران را به واهمه انداخته است که پکن دهه هاست که دانش ساخت کلاهکهای مینیاتوریزه و قرار دادن دو یا چند کلاهک مینیاتوریزه روی یک موشک را در اختیار دارد.
 

 
و حالا، چین ظاهراً به دنبال گامی حتی ترسناکتر از این است.
 
دهه هاست که واشنگتن و مسکو نیروهای هسته ای خود را در وضعیت هشدار نگاه داشته اند، با این پیشفرض که اگر شبکه های راداری، ماهواره ای و رایانه ای حمله ای قریب الوقوع را تشخیص دادند، مسئولان نظامی به سرعت اقدام به شلیک موشک کنند. هدف از این تاکتیک، جلوگیری از یک حملۀ فلج کننده ای است که قابلیت تلافی یکی از دو طرف را از بین ببرد.
 
منتقدان تاکتیک "شلیک در پی هشدار" معتقدند که این روش به شدت خطر وقوع یک جنگ تصادفی را افزایش می دهد. آنها به این نکته اشاره می کنند که در گذشته، هشدارهای کاذب بارها جهان را در آستانۀ یک فاجعه قرار داده اند.
 
سال گذشته، ارتش چین در یک سند رسمی اعلام کرد که این کشور به دنبال "بهبود هشدار زودهنگام استراتژیک" برای نیروهای هسته ای خود است.
 
اوایل سال جاری میلادی، اتحادیۀ دانشمندان نگران، که گروهی خصوصی در کمبریج ماساچوست است و از کنترل تسلیحاتی حمایت می کند، گزارشی در مورد بحث داغ "شلیک در پی هشدار" منتشر کرد. در این گزارش آمده است که طرح مدرنیزاسیون تسلیحاتی دولت اوباما، "مهمترین عامل خارجی ای است که بر تصمیمات تصمیم گیران چینی اثر می گذارد."
 
مدافعان کنترل سلاح می گویند که حوزۀ آنها نیازمند بازنگری است. آنها صرف شمارش کلاهک های جنگی و وسائل پرتابشان (یعنی اهرمهای سنتی) را برای متوقف کردن روند تولید سلاحهای جدید کافی نمی دانند.
 
مارک گوبراد، متخصص سلاحهای هسته ای از دانشگاه کارولینای شمالی، برای شکل گیری گفتگو حول ممنوعیت جهانی آزمایش سلاح های فراصوت تلاش می کند. او اخیراً در مقاله ای پیش بینی کرده بود که اگر این مسیر ادامه یابد، در طول یک دهۀ آینده کلاهکهای جنگی قابل هدایت به یک واقعیت جهانگیر بدل شوند.
 
دکتر گوبراد می گوید: "جهان در بازگرداندن غول هسته ای به چراغش ناکام مانده است و حالا سر و کلۀ غولهای جدید نیز پیدا شده است.