یاری مجلس دهم به دولت روحانی با دیپلماسی پارلمانی

نویسنده: سعید خالوزاده، استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا

دیپلماسی ایرانی: برگزاری انتخابات و رای مردم همواره تاثیرات بسیاری در صحنه داخلی و سیاست خارجی کشورها داشته است. حضور مردم در پای صندوق های رای همچنین مورد توجه رسانه های خارجی و محافل سیاسی در کشورهای مختلف دنیاست. انتخابات 7 اسفند 1394، اولین انتخابات پس از توافق هسته ای وین در 23 تیر ماه و اجرایی شدن آن در ۲۷ دی ماه گذشته در ایران است. میزان مشارکت مردم قطعا معنی و مفهوم خاص خود را دارد. بسیاری از مردم در انتظار نتایج و تاثیرات ناشی از توافق هسته با کشورهای گروه 1+5 و اجرایی شدن برجام هستند. سیاست خارجی کشور در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد. حضور و مشارکت بالای مردم در 7 اسفند ماه خط مشی دولت در چشم انداز آینده در عرصه سیاست خارجی را نشان می دهد. به گفته دکتر ظریف وزیر امور خارجه، «هرچه حضور مردم در انتخابات پیش رو گسترده تر و وسیع تر باشد اعتبار، حیثیت و توان کشور در عرصه بین المللی افزایش می یابد. مردم ما همیشه در انتخابات حضور گسترده ای داشته اند و هوشمندانه عمل کرده اند و در این انتخابات نیز حضور گسترده ای خواهند داشت و براساس منافع ملی هوشمندانه عمل می کنند. من یقین دارم که در این انتخابات نیز مردم با حضور وسیع خود یک برگ مهم قدرت در اختیار دستگاه دیپلماسی ایران قرار می دهند تا ما بتوانیم در عرصه بین المللی با سربلندی و قدرت از منافع ملی کشور  دفاع کنیم.»

امروزه در صحنه بین الملل، دیپلماسی پارلمانی بخش مهمی از دیپلماسی عمومی است که در کنار مناسبات سنتی پارلمانی قرار می گیرد و می تواند بسیار تاثیرگذار باشد. نمایندگان مجالس و پارلمان های دنیا از موقعیت بسیار برجسته ای برخوردارند و در خیلی موارد خیلی راحت تر و به دور از ملاحظات و محظورات سیاسی-دیپلماتیک می توانند با همتایان خود در مجالس مختلف دنیا ارتباط برقرار و دیدگاه ها و نظرات خود و همچنین خطی مشی کشور خود در سیاست خارجی را تشریح کنند. نمایندگان مجالس ملی که به مثابه عصاره نمایندگان ملتهای خود هستند، می توانند به عنوان بازوی ساختار حکومتی خود در صحنه سیاست خارجی نقش آفرینی کنند. همگان بر این امر اذعان دارند که در کنار توانایی های یک سیستم حکومتی، توانایی پارلمانی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دیپلماسی پارلمانی جایگاه رفیعی در مناسبات سیاسی دیپلماتیک جهان امروز دارد. اما دستیابی به این مهم، جز با حضور نمایندگانی که بتوانند از چنین ظرفیت پارلمانی استفاده کنند، میسر نمی شود. مجلس شورای اسلامی که از دل انتخابات 7 اسفند خارج می شود علاوه بر اثرگذاری ساختاری بر سیاست خارجی کشور، از طریق دادن جایگاه بیشتر و برجسته تری به دستگاه دیپلماسی کشور و اختصاص بودجه شایسته به وزارت امور خارجه، می تواند در تصویب موافقت نامه ها و پیمان نامه ها و نظارت بر نهادهای اجرایی و روابط دوجانبه یا چندجانبه با کشورهای خارجی، براساس شرایط و نیازهای روز نقش درخور توجهی ایفا کند. وزارت امور خارجه به عنوان متولی دستگاه دیپلماسی و مسئول اجرای سیاست خارجی باید جایگاه رفیع خود در احقاق حقوق مردم در مراودات با کشورهای خارج را بیشتر از هر زمانی به منصه ظهور بگذارد.

در طی دو سال گذشته و در دولت تدبیر و امید ما شاهد مراودات پارلمانی زیادی بوده ایم. در این مقطع هیات های پارلمانی زیادی از کشورهای مهم دنیا و به خصوص از کشورهای اروپایی به ایران آمده و با همتایان ایرانی خود دیدار و تبادل نظر داشته اند. چند هفته پیش نیز مارتین شولتز رییس آلمانی و سوسیالیست پارلمان اروپایی در راس هیاتی پارلمانی به ایران آمد و با همتایان خود و همچنین دکتر روحانی و دکتر ظریف دیدار و گفتگو بعمل آورد. روسای کمیسیون سیاست خارجی مجالس ملی و سنای کشورهای اروپایی نیز طی ماه های گذشته به ایران آمده و در موضوعات مختلف دوجانبه، چند جانبه، منطقه ای و بین المللی با طرف ایرانی خود به گفتگو پرداخته اند. متقابلا هیات های پارلمانی چندی نیز از مجلس شورای اسلامی به دیگر کشورها عزیمت کرده و با همتایان خود وارد بحث و تبادل نظرات مهمی شده اند. این تبادل نظرات پارلمانی اهمیت فوق العاده ای داشته و می تواند در نزدیک کردن دیدگاه های کشورها و کنار گذاشتن چالش ها و اختلافات احتمالی نقش بسیار برجسته ای داشته باشد. امری که مجلس جدید باید توجه بیشتری به آن داشته باشد.

اولین انتخابات ایران پس از توافق هسته ای اهمیت ویژه ای دارد و می تواند به معنای یک همه پرسی عمومی برای رد یا تایید تلاش های دولت دکتر روحانی در صحنه سیاست خارجی و بخصوص در بهبود روابط با غرب و به ویژه با کشورهای اروپایی تلقی شود. در شرایط کنونی و فضای پس از برجام، اقتصاد و بهبود وضعیت اقتصادی کشور که بر وضعیت رفاهی مردم تاثیر می گذارد موضوعی است که مورد توجه آحاد جامعه است. از طرفی، نتایج انتخابات و حضور گسترده مردم در پای صندوق های رای می تواند در نگاه کشورهای خارجی به همکاری های آتی با ایران تاثیر مثبتی بگذارد.

استفاده بهینه از ظرفیت های زیادی که برجام برای کشور ایجاد کرده به میزان زیادی در همراهی مجلس آینده با دولت تدبیر و امید معنی پیدا می کند. مردم خواستار بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی خود هستند. رونق اقتصادی و اشتغال از مهمترین انتظارات مردم در شرایط کنونی است. دولت روحانی طی دو سال گذشته تلاش بسیار گسترده ای در زمینه سیاست خارجی بعمل آورده و با کشورهای زیادی ما تبادل هیات های عالیرتبه سیاسی اقتصادی داشته ایم. بیش از 100 هیات مختلف سیاسی پارلمانی، اقتصادی تجاری از کشورهای اروپایی به ایران آمده و تفاهم نامه های متعددی مورد توجه قرار گرفته است. اولین سفر اروپایی دکتر روحانی و هیات عالیرتبه دولتی-خصوصی به ایتالیا، واتیکان و فرانسه و سطح وسیع موضوعات مورد بحث و موافقتنامه ها و قراردادهای چند ده میلیاردی آن هم فقط 10 روز بعد از اجرایی شدن برجام، بسیار مهم بوده و چشم انداز آتی سیاست خارجی کشور را نشان می دهد. سفر روسای جمهور سوییس، اتریش، نخست وزیر یونان و ده ها سفر وزرای اروپایی طی چند ماه گذشته اهمیت مناسبات ایران با کشورهای مهم دنیا را نشان می دهد. مجلس آینده قطعا نقش بسیار مهم و قابل توجهی در این مسیر دارد و می تواند دولت را در اهداف سیاست خارجی خود کمک کند. دیپلماسی پارلمانی نقش بی بدلیلی در همراهی با دولت در جهت اهداف کلان کشور و بهبود وضعیت مردم دارد.