تردید در موفقیت نشست ژنو 3

دیپلماسی ایرانی: نشست ژنو 3 در حالی روز جمعه آغاز شد که امید چندانی به موفقیت آن ظرف روزهای آینده نمی رود. شاید به همین دلیل است که سازمان ملل اعلام کرده است که احتمالا مذاکرات بین سه تا شش ماه طول خواهد کشید. پیش بینی ای که حکایت از تلاش های جامعه جهانی برای جلوگیری از فروپاشی مذاکرات دارد. سازمان ملل تلاش می کند نمایندگان مخالفان سوری را با نمایندگان حکومت بشار اسد پای یک میز بنشاند و آنها را وادار کند برای حل بحران کشورشان که پنج سال از آغاز آن می گذرد و دست کم 300 هزار کشته و نزدیک به 12 میلیون نفر آواره به دنبال داشته است، کاری کنند.

این بار حکومت بشار اسد به وضوح دست برتر را در مذاکرات دارد. هم پیشروی های میدانی که در شمال و جنوب ادامه دارد و هم تغییر رویکرد غرب به ویژه ایالات متحده امریکا و فرانسه سبب شده است تا نمایندگان اسد با دست پر به مذاکرات ژنو بروند و حتی بدون هر گونه واهمه ای زودتر از نمایندگان مخالفان در ژنو حاضر شوند و با استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در امور سوریه دیدار کنند.

پیشروی های ارتش سوریه در شمال سبب شده است تا نیروهای وفادار به بشار اسد بعد از مدت ها بتوانند آخرین شهر استان لاذقیه را از مخالفان که مورد حمایت ترکیه هستند، پس بگیرند و به مرز ترکیه برسند. در جنوب نیز ارتش با تمام توان تلاش می کند شهرهای حمص و درعا را از گروه های تروریستی و مخالفان پس بگیرد و البته در رسیدن به این هدف از حمایت هوایی روسیه نیز برخوردار است.

تغییر فضای سیاسی جهانی به سود اسد را نیز نخستین بار لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه نشان داد، زمانی که از امکان همکاری با ارتش سوریه برای جنگ با تروریست ها صحبت کرد و گفت دیگر کنار رفتن بشار اسد از قدرت اولویت فرانسه نیست، اما بارزترین تغییر در مواضع جان کری، وزیر امور خارجه امریکا مشاهده شد. او که یک هفته بعد از آغاز برجام با ایران عازم ریاض شده بود در دیدار با مخالفان سوری بر لزوم تشکیل حکومت وحدت ملی، نه حکومت انتقالی، که بشار اسد نیز در آن مشارکت داشته باشد، تاکید کرد و گفت که باید مخالفان بپذیرند که بشار اسد جزئی از آینده سوریه است و به نامزدی او در انتخاباتی که قرار است بعد از اصلاح قانون اساسی برگزار شود، تن دهند و فورا آتش بس را بپذیرند و به جنگ خونینی که در سوریه به راه افتاده است، پایان دهند. کری حتی پیش شرط مخالفان که لغو محاصره شهرها و اعلام آتش بس در مناطق مورد منازعه و دادن کمک های انسان دوستانه به شهرهای تحت محاصره را خواستار شده بودند، رد کرد تا به این ترتیب به روشنی نمایان شود، نمایندگان بشار اسد با دست پر در نشست ژنو حاضر می شوند.

تنش در میان مخالفان

مخالفان در حالی وارد نشست ژنو شده اند که شکاف در آنها نمایان است. از یک سو عده ای از آنها اعتراض می کنند که حضور آنها در نشست ژنو نه برای چانه زنی برای تقسیم قدرت با نمایندگان سوریه بلکه برای قبول معادله ای از پیش تعریف شده است. معادله ای که کری در ریاض به آن اشاره کرد و گفت که بر اساس قطعنامه 2254 بر اساس طرح چهار گانه ایران در حال رایزنی و اجرای آن با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه است.

مخالفان از این که در نشست ژنو قرار است مخالفانی غیر از کسانی که در ریاض بر سر آنها توافق شده، حضور یابند نیز ناراحتند. کردها، هیثم مناع، رئیس «شورای دموکراتیک سوریه» و قدری جمیل، رئیس «جبهه ملی آزادسازی و تغییر» کسانی هستند که به نشست مخالفان در ریاض دعوت نشدند و مورد حمایت روسیه قرار دارند. آنها همچنین از طرف حکومت بشار اسد به رسمیت شناخته شده اند. دیپلمات های حاضر در نشست ژنو می گویند که از کردها خواسته شده تا این شهر را ترک کنند تا به این ترتیب مخالفان سوری مورد حمایت ریاض و آنکارا که به "هیئت مخالفان سوری ریاض" معروف شده اند به ژنو بیایند. این در حالی است که هیثم مناع و قدری جمیل هر دو تاکید کرده اند اگر کردها در مذاکرات حضور نداشته باشند آنها نیز محل مذاکرات را ترک می کنند.

کش مکش در میان مخالفان تا روز جمعه ادامه داشت تا آن جا که جمعه مذاکرات آغاز شدند اما نمایندگان مخالفان هنوز موضع روشنی برای حضور در نشست ژنو نگرفته بودند. تا صبح روز جمعه مخالفان می گفتند از آن جا که با پیش شرط های آنها موافقت نشده است و همچنین قرار است کسانی به عنوان مخالفان در نشست ژنو حاضر شوند که به نشست ریاض دعوت نشده بودند، حاضر به مشارکت در نشست ژنو نیستند. جمعه شب، ریاض حجاب، رئیس هماهنگ کننده مخالفان سوری اعلام کرد با ضمانت های امریکا و سازمان ملل توافق شده است تا مخالفان در نشست ژنو حاضر شوند. ضمانت ها عبارتند از رفتن کردها از محل مذاکرات و ارسال کمک های انسان دوستانه به مناطق تحت محاصره ارتش سوریه. ریاض حجاب می گوید که جان کری، وزیر امور خارجه امریکا شخصا به او این ضمانت ها را داده است. اما یک دیپلمات غربی در گفت وگو با فرانس 24 گفت که مخالفان در نشست ژنو حاضر می شوند و قرار نیست از کسی خواسته شود تا عملیاتش را متوقف کند. درباره کمک های انسان دوستانه نیز دولت سوریه تعهد داده خودش به شهروندان عادی تحت محاصره زیر نظر سازمان ملل کمک های لازم را برساند. این دیپلمات گفت قرار است طرف های کرد و مخالفان سوری به رسمیت شناخته شده از سوی حکومت دمشق بعد از ورود مخالفان سوری به نشست ژنو به مذاکرات بازگردند.

آغاز نشست ژنو

مخالفان سوری در حالی قرار است شنبه شب به مذاکرات بپیوندند که می گویند مذاکرات اصلی روز دوشنبه آغاز خواهد شد. این در حالی است که منابع آگاه به روزنامه العرب، چاپ لندن گفته اند که مذاکرات با نمایندگان حکومت سوریه آغاز شده و طرف مقابل آنها نیز مخالفان سوری مورد حمایت روسیه، ایران و حکومت بشار اسد، یعنی هیثم مناع، صالح مسلم، رئیس حزب «اتحاد دموکراتیک کردستان» و قدری جمیل است. یک دیپلمات روسی نیز به روزنامه القدس العربی گفته که مسکو بر این باور است که می توان حکومت وحدت ملی با حضور همین افراد و نمایندگان دولت سوریه تشکیل شود و جایی برای "هیئت مخالفان سوری ریاض" نباشد.

روسیه و ایران از این که در جمع مخالفان نمایندگان گروه های تروریستی احرار الشام و جیش الاسلام که اولی مورد حمایت ترکیه و دومی مورد حمایت عربستان است، حضور دارند، به شدت ناخرسندند و مراتب اعتراض خود را به اطلاع سازمان ملل و نمایندگان غربی نیز رسانده اند. طرف امریکایی این اعتراض ها را قابل قبول دانسته و گفته است تلاش می کند نمایندگان آنها در جمع مخالفان حاضر در نشست ژنو نباشد. استفان دی میستورا روز شنبه گفت نمی داند با وجود اعتراض هایی که نسبت به این افراد وجود دارد آیا آنها در نهایت در نشست ژنو شرکت خواهند کرد یا خیر. این دو گروه تروریستی شامل نیروهای جبهه النصره هستند که با القاعده بیعت کرده اند. دولت های ترکیه و عربستان به شدت فشار می آورند که از یک سو مخالفان سوری مورد حمایت دمشق و کردها حضور نداشته باشند و از سوی دیگر نمایندگان مورد حمایت آنها طرف مذاکره با نمایندگان دولت سوریه باشند.

بسیاری معتقدند که مخالفان سوری صرفا تحت فشارهای غرب، امریکا و روسیه حاضر به شرکت در نشست ژنو شده اند و احتمالا نشست با وجود آنها به این زودی ها به نتیجه نرسد.

در عین حال سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه برگزاری نشستی بین المللی در چارچوب مذاکرات ژنو 3 با حضور کشورهای موثر در بحران سوریه در مونیخ را پیشنهاد داده است. احتمالا وی روز سه شنبه با جان کری ملاقات خواهد کرد و تصمیم نهایی برای برگزاری این نشست گرفته خواهد شد.