جنگ افغانستان جنگ نیابتی استخباراتی است

یک کارشناس مسائل آسیای مرکزی و قفقاز گفت: بعد از اعلام مرگ ملاعمر، طالبان بر سر جانشینی وی دچار مشکل جدی و تشتت شده اند و داعش از این مساله نهایت بهره برداری را کرده است.

پیرمحمد ملازهی در گفت وگو با خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با بیان این مطلب افزود: در حال حاضر سه گروه از دل طالبان در حال ظهور است که قوی ترینشان گروهی است که اعلام کرده ملا اختر منصور را به عنوان جانشین ملاعمر می شناسند اما دو جریان دیگر هم هستند که یکی پسر ملاعمر به نام ملایعقوب و دیگری هم طیب آقاست. این تشتت در رهبری، نیروهای دست پایین تر طالبان را متوجه کرده که شاید طالبان نتواند خواسته هایی که آنها دارند را محقق کند و شعارهای تندتری که داعش مطرح می کند برایشان جذاب به نظر می رسد.

او ادامه داد: از یک سال قبل می توان گفت که داعش در برخی از مناطق تلاش کرده تا نیروهای ناراضی از طالبان را جذب کند. مساله مالی مساله مهمی است و در حقیقت داعش با امکانات مالی بیشتری که دارد دست بالاتر را دارد. تجزیه گروه طالبان می تواند به سود داعش تمام شود تا تعداد بیشتری از نیروهای ناراضی طالبان به داعش بپیوندند و البته فقط طالبان نیست بلکه حزب اسلامی حکمت یار واکنش مثبتی به داعش نشان داده و شبکه حقانی هم از نظر مواضع به گروه داعش نزدیک است و هرچند تا کنون به داعش نپیوسته اما در آینده این احتمال وجود دارد.

این کارشناس مسائل منطقه درباره این ادعا که نفوذ داعش در افغانستان طرح جدید آمریکایی هاست؟ گفت: ظاهر امر این موضوع را تایید نمی کند هرچند آمریکایی ها دنبال آنند که تنش محدود و قابل کنترلی در افغانستان باشد تا با حضورشان آن را کنترل کنند. در این صورت باید بپذیریم که آمریکایی ها می خواهند از داعش به شکل ابزاری استفاده کنند تا ایران را ناامن کنند.

وی افزود: تحلیل دیگر این است که بپذیریم آمریکایی ها، اروپایی ها و متحدانشان تصمیم گرفته اند که برای روس ها در آسیای مرکزی مشکل ایجاد کنند و گروه هایی مثل حرکت اسلامی ازبکستان و چچن ها و ایغورهای چین را تحت عنوان داعش متمرکز و به عنوان کشورهای ابرقدرت از آن ها حمایت کنند برای این که رفتارهای روس ها در اوکراین و سایر مناطق که با قدرت های دیگر بر سر منافع سرشاخ شده اند را اصلاح کنند.

ملازهی تصریح کرد: اگر این را بپذیریم در آن صورت می توان گفت که در یک نگاه راهبردی از مناسبات بین المللی، آمریکایی ها رقبای خود یعنی چین، روسیه و ایران را فراموش نکرده اند. داعش با توجه به خلافتی که مطرح کرده درباره آسیای مرکزی، قفقاز و بخش های مسلمان نشین روسیه و چین و افغانستان و پاکستان و بخش هایی از هند و ایران طرح هایی دارد. در این نگاه البته به نظر نمی رسد که افراد سطح پایین داعش از این برنامه ها با خبر باشند و رهبران رده بالای این گروه در جریان اهداف استراتژیک آمریکا در منطقه هستند.

این کارشناس مسائل آسیای مرکزی و قفقاز در تحلیل نقش سازمان اطلاعاتی پاکستان در مسائل داخلی افغانستان، گفت: واقعیت این است که رقابت هایی بین پاکستان و افغانستان از سال 1947 در جریان بوده و این دو کشور اختلافات جدی در مرز دیورند داشته اند و هنوز هم این اختلافات وجود دارد. در نگاه واقع بینانه می بینیم که پاکستان اهداف استراتژیک در افغانستان دارد که چند هدف آن کاملا روشن است. نخست آن که افغانستان تحت هیچ عنوانی پایگاهی برای هندوستان نباشد. در حال حاضر هندی ها در افغانستان فعال هستند و چند کنسولگری در نزدیک مرزهای پاکستان ایجاد کرده اند و از نظر پاکستان این ها از جهت امنیتی خطرناک است.

او ادامه داد: هدف استراتژیک دیگر پاکستان این است که می خواهد از خاک افغانستان برای دسترسی به آسیای مرکزی استفاده کند و این زمانی امکان پذیر است که دولت کاملا هماهنگ با پاکستان در کابل حاکم باشد اگر نگوییم دولت دست نشانده اسلام آباد باشد. بنابراین می توان حدس زد که پاکستان در افغانستان سیاستی دوگانه داشته است؛ از یک طرف سعی کرده تا با دولت مرکزی هماهنگ باشد و مناسباتش را گسترش دهد ولی از طرف دیگر تلاش دارد از گروه های مخالف دولت به عنوان یک ابزار استراتژیک استفاده کند و بعید است که پاکستانی ها در این سیاست خود تغییری ایجاد کنند.

وی با تاکید بر اینکه دولت افغانستان از قدرت کافی برای نفوذ در کشور برخوردار نیست، خاطرنشان کرد: خیلی از استانداران و فرماندارانی که در ولایت ها ازطرف دولت منصوب شده اند و حقوق دولت را می گیرند، نیروهای نظامی و محلی خود را دارند و در مناطق مرزی و مساله گمرکات قوانین مالی و نظامی شان با دولت مرکزی تفاوت دارد و خراجی به دولت مرکزی نمی دهند. این حالت نشان دهنده این است که دولت قدرتمندی در کابل حاکم نیست.

ملازهی جنگ افغانستان را یک جنگ نیابتی استخباراتی خواند و افزود: مساله رقابت های بین المللی میان قدرت های بزرگی مثل روسیه و آمریکا در افغانستان باعث تداوم بی ثباتی، ناامنی و جنگ در افغانستان خواهد شد. اما امیدی که وجود دارد این است که این قدرت ها به این نتیجه رسیده باشند که دیگر جنگ در افغانستان تمام شود و ارتش و نیروهای نظامی را تقویت کنند. همچنین سلاح پیشرفته و آموزش نظامی در اختیارشان بگذارند که بتوانند با مشکلات داخلی برخورد کنند.

او در پایان گفت: ضروری است کمک شود تا طالبان به جای آنکه تجزیه شود و به سمت داعش برود در موقعیتی قرار بگیرد که بخشی از قدرت را به دست آورد و مصالحه را بپذیرد. این دو سناریو پیش روی افغانستان است اما اینکه افغانستان به شکل کامل صلح و ثبات را تجربه کند حداقل در کوتاه مدت دشوار به نظر می رسد.