سه نشانه مثبت از مذاکرات

در شرایطی ضرب الاجل نهایی مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 امشب، 9 تیر (30 ژوئن) به پایان می رسد که در حال حاضر به دلیل وجود اختلافات باقی مانده، تمدید چند روزه این گفت وگوها اصلی ترین سناریوی طرفین برای رسیدن به توافقی است که به گفته دیپلمات های حاضر در هتل کوبورگ وین، اراده سیاسی لازم برای دستیابی به توافق براساس چارچوب های به دست آمده از بیانیه لوزان وجود دارد.

اگرچه نگارش متن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شامل متن و ضمائم در حال به پایان رسیدن است، اما همزمان طرف غربی و به خصوص برخی رسانه های همسو، در حال به راه انداختن بازی مقصر جلوه دادن طرف ایرانی برای هرگونه شکست احتمالی مذاکراتند که پیش تر نمونه آن را در آذر ماه 93 (نوامبر 2014) در وین شاهد بودیم که باعث شد مجددا گفت وگوها برای یک دوره هفت ماهه تمدید شود. در همین ارتباط، نخست وزیر رژیم صهیونیستی همزمان با برخی اظهارنظرهایی که در وین شنیده می شود، می گوید امتیازاتی که غرب بنا دارد در توافق نهایی به تهران بدهد، رو به افزایش است. او می گوید شاهد یک عقب نشینی کامل از خط قرمزهایی هستیم که قدرت های جهانی به تازگی به طور عمومی علنی کرده اند. به گزارش روزنامه صهیونیستی «هاآرتص»، بنیامین نتانیاهو، در جلسه هفتگی اعضای کابینه خود گفته است هیچ عجله ای برای امضای توافق نهایی با ایران وجود ندارد.

او این توافق را هر روز در حال بدتر شدن توصیف کرده است. نخست وزیر رژیم صهیونیستی که از سرسخت ترین منتقدان مذاکرات جاری و توافق احتمالی به شمار می رود، مدعی شده است که هنوز برای بازگشت از توافق دیر نیست؛ برای بازگشت به خواسته هایی که جلوی ایران را به ادعای نتانیاهو، از مسلح شدن به سلاح اتمی می گیرد. نتانیاهو، پیش تر نیز در پیوند با «تغییر رفتار ایران» خواستار آن شده بود که توافق نهایی دربرگیرنده «تعهد روشن و بدون ابهام تهران برای به رسمیت شناختن اسرائیل باشد.» در واکنش به آن گفته ها، رئیس جمهوری آمریکا، گفته بود اینکه از ایران خواسته شود در توافقی برای اثبات صلح آمیز بودن برنامه اتمی اش، اسرائیل را به رسمیت بشناسد، قضاوتی به طور اصولی نادرست است.

اراده سیاسی در طرف ها
همزمان مسوول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا که روز یکشنبه به مذاکره کنندگان پیوست، می گوید تمام طرف ها «اراده سیاسی» لازم برای رسیدن به توافق نهایی را نشان داده اند. فدریکا موگرینی به خبرنگاران گفت: «این طور باید بگویم که اراده سیاسی وجود دارد. این را در همه طرف ها دیده ام. در نتیجه ما، تیم های مذاکره کننده را به ادامه کار بر سر متون گماشته ایم.»

عقب نشینی ایران از بیانیه لوزان
همزمان مقامات غربی در گفت وگو با خبرگزاری «رویترز» مدعی شده اند ایران در حال عقب نشینی از مفاد بیانیه لوزان است. به گزارش خبرگزاری تسنیم، رویترز که تلاش کرده زمینه مقصرسازی ایران را در صورت شکست مذاکرات در روزهای آخر این ماراتن فراهم کند، به اظهارات روز گذشته فیلیپ هاموند، وزیر خارجه بریتانیا اشاره کرد که به خبرنگاران در محل مذاکرات هسته ای گفت: «چالش های مهمی از جمله درباره پارامترهای توافق شده در لوزان سوئیس باقی مانده است.» هاموند گفت: «در برخی حوزه ها همچنان درباره تفسیر توافقات لوزان اختلافات اساسی وجود دارد.» برخی مقامات غربی این اظهارات هاموند را عقب نشینی در موضوعاتی همچون جزئیات فنی نظارت بر اجرای تعهدات ایران دانسته اند. یک مقام غربی ریشه این عقب نشینی را در مخالفت مقامات ارشد ایران با فریز کردن فعالیت های حساس هسته ای برای مدت زمان طولانی دانسته است.

توافق بدون بازرسی قابل تصور نیست
از سوی دیگر، لیندسی گراهام، سناتور جمهوریخواه آمریکایی در مصاحبه با الجزیره درباره توافق هسته ای گفت: «نمی توانم توافقی را تصور کنم که مورد تایید کنگره قرار گرفته باشد و در برگیرنده بازرسی ها از تاسیسات نظامی در هرکجا و هرزمان نباشد.» تیم کین، سناتور دموکرات آمریکایی نیز گفت: «تصور این مساله که از تاسیسات هسته ای بازرسی نداشته باشیم، نتیجه بخش نخواهد بود.» بن کاردین، دیگر سناتور دموکرات که مسوول مذاکرات میان جمهوری خواهان و دموکرات های آمریکا درمورد توافق هسته ای است نیز گفت: «موضوع تنها این نیست که آمریکا به دنبال چه چیزی است. مساله این است که آیا ایران به مسیری که ما خواهان حرکت در آن هستیم خواهد رفت یا خیر.»

بازرسی های تکمیلی
همزمان با طرح موضوع بازرسی ها به عنوان مهم ترین اختلافی که سرعت گفت وگوها را در ساعات پایانی ضرب الاجل کند کرده است، دیپلمات های اروپایی و آمریکایی در واکنش به اظهار نظر علنی مقامات ایرانی مبنی بر ممنوعیت بازرسی از اماکن نظامی، ادعا کردند که هرگونه بازدیدی از تاسیسات حساس ایرانی، بیش از آنکه به صورت «سیستماتیک» باشد، به صورت «تکمیلی» است تا موجب بازسازی اعتماد شود. یک مقام رسمی دولت ایالات متحده تایید کرد که بازرسی ها از تاسیسات حساس (ایران) شامل پایگاه های نظامی به صورت سیستماتیک انجام نخواهد شد. به جای آن، آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایران قادر خواهند بود تا در مورد دسترسی مدیریت شده آنچه را که مورد نیاز بازرسان است، در اختیار آنها قرار می دهد بدون اینکه اسرار نظامی و صنعتی ایران افشا شود، مذاکره کنند. بلومبرگ همچنین به نقل از تعدادی از دیپلمات های نزدیک به مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 در وین که خواستند نامشان فاش نشود گزارش داد که «ایران پذیرفته است تا پس از تایید اجرای محدودیت های اعمال شده بازرسان بین المللی منتظر تخفیف در تحریم ها بمانند.»

بازگشت ظریف با بسته پیشنهادی 1+5
از سوی دیگر سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس درباره بازگشت یک روزه ظریف به ایران گفت: «سفر ظریف به ایران نشان دهنده ارائه یک بسته پیشنهادی جدید است و به نظر می آید فضای مذاکرات در وین یک فضای امیدوارکننده شده و پیشنهادهای ارائه شده نشان می دهد که مذاکرات از بن بست خارج شده است.» نوذر شفیعی در گفت وگو با خبرگزاری «تسنیم»، با اشاره به بازگشت وزیرخارجه به تهران گفت: «زمانی که در مذاکرات، پیشنهادی از طرف مقابل، در جلسه مطرح می شود، مسوولان یا باید تلفنی پیشنهاد را به کشور خود اطلاع دهند یا در یک سفر چند ساعته با مسوولان ارشد، نظرات ارائه شده را بررسی و تحلیل کنند.» محمدجواد ظریف روز یکشنبه محل مذاکرات کوبورگ را به سمت تهران ترک کرد و مجددا قرار است امروز سه شنبه راهی وین شود. همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز یکشنبه شب به منظور پیوستن به تیم مذاکره کننده هسته ای به وین سفر کرد.

تمدید بلندمدت تر مطرح نیست
با زمزمه هایی که میان خبرنگاران درخصوص تمدید احتمالی مذاکرات شنیده می شود، سخنگوی فارسی زبان وزارت امور خارجه آمریکا گفت هدف ما همچنان رسیدن به توافق پیش از 30 ژوئن است. ممکن است چند روز بیشتر لازم باشد، مثل آنچه در لوزان اتفاق افتاد اما هیچ برنامه ای برای تمدید بلندمدت تر لازم و مطرح نیست. آلن ایر در گفت وگو با خبرگزاری «ترند» درباره روند مذاکرات هسته ای گفت: « همه طرف ها متعهد به رسیدن به توافق جامع و پایدار هستند. این فرصت کم نظیری است که نباید از دست برود. در دو هفته پیش همه مذاکره کنندگان به طور فشرده و بدون وقفه سخت در تلاش بودند تا اختلافات باقی مانده حل شود. اما اختلافات و شکاف ها که بعضی از آنها عمده است سرجای خود باقی مانده اند. او افزود: «آنچه برای رسیدن به آن لازم و کافی است فقط تصمیم های سخت سیاسی است. ما امیدوار هستیم که در چند روز آینده در وین تلاش همه ما برای رسیدن به این هدف مثمر ثمر شود.» این در شرایطی است که دنیس راس، مشاور پیشین باراک اوباما، از تمدید مذاکرات خبر داد و گفت که احتمالا مذاکرات بین 3 تا 6ماه تمدید خواهد شد.

توافق بر سر لغو تحریم ها، اختلاف بر سر تحقیق و توسعه
گزارش ها حاکی است که طرف های مذاکره هسته ای در مذاکرات خود تا روز گذشته در زمینه جدول زمان بندی رفع تحریم ها علیه ایران به پیشرفت هایی دست پیدا کرده اند. بنابر گزارش منابع غربی، این موضوع که تاکنون از محورهای «دشوار» مورد بحث بین ایران و گروه 1+5 بود در حال حاضر دیگر موضوع چندان چالش برانگیزی در این مذاکرات به شمار نمی آید. با این حال چگونگی ادامه روند تحقیق و توسعه در برنامه هسته ای ایران به ویژه در خلال دوره ۱۰ تا ۱۵ سال بعد از توافق نهایی هسته ای، هم اینک ازجمله مسائل فنی مورد بحث طرفین است. بنا بر این گزارش، روز گذشته در وین، کار نگارش پیش نویس توافق نهایی اتمی ادامه یافت و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز با بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد دیدار داشت؛ کری این دیدار را «خوب» توصیف کرده و از «سخت کوشی» بان کی مون در جریان مذاکرات هسته ای با ایران تقدیر کرد. خبرگزاری مهر نیز روز گذشته نوشت که وزیران امور خارجه و انرژی ایالات متحده آمریکا جمع بندی نهایی خود از مذاکرات هسته ای و نقاط اختلاف را به کاخ سفید منتقل کرده و در انتظار دستور و فرمان نهایی باراک اوباما هستند.