تقسیر زیباکلام از بازگشت طریف به تهران

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران در روزنامه شرق نوشت:

آمدن دقیقه ٩٠ دکتر ظریف به تهران اگرچه از پیش برنامه ریزی شده اعلام شد، اما برخی رسانه ها از رایزنی های او در تهران برای آخرین جمع بندی ها و سپس بازگشت وی به وین خبر دادند. این امر می تواند مبین این نکته باشد که توافق نهایی پیش روی طرف ها قرار دارد وگرنه دلیلی برای این اقدام وجود نداشت. اگر احتمالا بن بستی به وجود آمده بود، یقینا او به جای گرفتن این تصمیم، در هتل کوبورگ می ماند و تلاش می کرد با چانه زنی های دشوار که تخصص وی است، بن بست شکنی کند. ظرف نزدیک به دوسال گذشته، ظریف و همکارانش در تیم مذاکره کننده، صدهاساعت مذاکره، به ویژه با طرف آمریکایی داشته اند.

در این دو سال، مقاطع زیادی وجود داشته که دو طرف با مواردی از اختلافات رو به رو بوده اند که به نظر نمی رسیده راه حلی برای آنها وجود داشته باشد. اما بعد از ساعت ها مذاکره، سرانجام راه حل مورد قبول هفت کشور پیدا شده است. ایران یک گام به عقب برداشته و یکی، دو گام هم طرف غربی و نهایتا طرفین تن به مصالحه داده اند. این بار هم به نظر نمی رسیده اختلاف نظر جدی به وجود آمده باشد و لاجرم به منظور حل وفصل آن، ظریف راهی تهران شده باشد. به علاوه درباره مسائل و اختلافات عمده، تا حدود زیادی چارچوب های اولیه توافقات به دست آمده است.

راین اساس احتمال اینکه سفر ظریف به واسطه به وجودآمدن بن بست جدی در مذاکرات صورت گرفته باشد، خیلی اندک است. با توجه به این واقعیت که به جز جان کری، سایر وزرای خارجه کشورهای مذاکره کننده هم به پایتخت ها بازگشته اند بنابراین می توان نتیجه گرفت که برنامه جامع اقدام مشترک و ضمائم آن تقریبا آماده شده و وزرای خارجه هفت کشور برای گرفتن آخرین تأیید ها از دولت های متبوع، به کشورهایشان رفته اند.

اگر این فرض درست باشد، بنابراین از نخستین ساعات اولیه امروز، باید شاهد بازگشت مجدد همه مذاکره کنندگان ارشد به وین باشیم. درعین حال این رفت وآمدها حاوی یک نکته ظریف دیگر هم می توانسته باشد. مخالفان و منتقدان تیم مذاکره کننده نظام، ظرف ١٨ماه گذشته و با وجود موفقیت هایی که دکتر روحانی و دیپلمات ها به دست آورده اند، از هیچ حمله و انتقادی نسبت به آنها فروگذار نکرده اند. با اینکه مسئولان ارشد نظام بارهاوبارها رضایت و اطمینان خاطر خودشان را از تیم مذاکره کننده ابراز کرده اند، اما مخالفان همچنان به همان روش های تخریبی قبلی مشغول هستند و بر حجم آن افزوده اند. آنها حتی از مراسم ملی تشییع شهدای غواص و تریبون های مذهبی ماه مبارک رمضان هم علیه دولت یازدهم سوءاستفاده کرده اند. با توجه به این واقعیت که در توافق نهایی، طرفین متعهد به برداشتن گام های جدی و اخذ تصمیمات جدی تر شده اند.

بنابراین از فردای توافق این احتمال وجود دارد که تیم مذاکره کننده با دور تازه ای از شماتت و تندخویی از سوی تندروها مواجه شود. از سوی دیگر ممکن است افراطیون به مصوبه اخیر مجلس که دولت را موظف می کند از دستاوردهای هسته ای دفاع کند، استناد کرده و توافق را به مجلس بکشانند و از آن طریق مشکلاتی سر راه دولت یازدهم به وجود آورند. درحالی که آمدن و رفتن ظریف به تهران مبین این خواهد بود که مقامات ارشد نظام در جریان آخرین تحولات مذاکرات و مواضع طرف ها قرار گرفته اند. این امر سبب می شود فشار تندروها تا حدی کاهش یابد.

اگرچه همان طور که پیش تر هم یادآور شدم. این بار هم آمدن و رفتن دکتر ظریف در دقیقه ٩٠، سبب نمی شود تندروها از فردای اعلام رسمی توافق حمله و انتقاد به دولت یازدهم را مجددا از سر نگیرند. درعین حال این حرکت ظریف باعث خواهد شد تا حدودی حاشیه امن و دفاعی برای سیاست های هسته ای دولت یازدهم به وجود بیاید و دستکم از آتش سنگین مخالفان تا حدودی کاسته شود.