رمزگشایی از ارتش سری پوتین

 
به گزارش فرادید به نقل از تایم، در سال 2000، یعنی اولین سال ریاست جمهوری پوتین، چچن یاغی ترین استان روسیه محسوب می شد و جنگ سالاران مسلمان بر آن حکومت می کردند. جنگ سالارانی که تنها زمانی تسلیم شدند که پوتین نیروی هوایی را برای با خاک یکسان کردن شهرهای چچن فرستاد. ده ها هزار غیرنظامی در این فرآیند کشته شدند، و اوضاع به حدی وخیم بود که سازمان ملل در گزارشش، گروزنی، پایتخت چچن را "ویرانترین شهر در کرۀ زمین" نامید.

با این وجود، چچن امروز تنها جایی در روسیه است که پوتین در آن آشکارا و علناً پرستیده می شود. خیابان مرکزی شهر نام او را بر خود دارد، و نیروهای امنیتی محلی که اعضای آن را عمدتاً جنگجویان سابق تشکیل می دهند، حالا قسم خورده اند تا فرامین او را اجرا کنند و در راه اجرای دستوراتش شهید شوند.
 

   
این عهد وفاداری نشان می دهد که پوتین تا چه حد توانسته چچن را تغییر دهد. او نه تنها موفق شده که شورشیان اسلامگرای این ناحیه را سر جای خود بنشاند، بلکه آنها را به مخلصترین نیروهای خود بدل کرده است. آنها به خصوص در سال پیش، در میانۀ جنگ در شرق اکراین به کار پوتین آمدند و به جدایی طلبان طرفدار روسیه کمک کردند تا قسمتهای بزرگی از کشور را به اشغال خود دربیاورند. حال، در حالیکه آمریکا و متحدانش به اعمال تحریم برای مجازات روسیه برای این اقدامات ادامه می دهند، نیروهای مسلح در چچن به خطرناکترین و غیرقابل پیش بینی ترین ابزارهای دست روسیه در مقابله با غرب بدل شده اند.
 
یکی از مشاوران باتجربۀ پوتین که نخواست نامش فاش شود، در مسکو به تایم گفت: "آنها خیلی کاربردی هستند." این مشاور می گوید که وقتی که کرملین با یک دشمن سرسخت رو به رو است، با استفاده از چچنی ها نشان می دهد که "اگر نمی خواهید با ما مذاکره کنید، مشکلی نیست. حالا سر و کارتان با این ده هزار اوباشی است که ما برای روز مبادا نگه داشته بودیم. شاید بعدش دلتان خواست که مذاکره کنید."
 
از زمان شروع درگیری ها در اوکراین در بهار سال 2014، ایالات متحده چنان خطری را از جانب چچنی ها احساس کرد که علیه قدیروف و زیردستان ارشدش، تحریم وضع کند. اتحادیۀ اروپا در شرح علل تحریم و ضبط دارایی های قدیرف به تهدید تابستان گذشتۀ او اشاره کرد، زمانی که او گفته بود 74000 جنگجوی تحت امرش را برای جنگ در اکراین خواهد فرستاد. دولت اوکراین نیز در دسامبر گذشته، تحقیقاتی جنایی را علیه قدیرف، در مورد دستور او برای گروگان گرفتن چند نمایندۀ مجلس اوکراین و انتقال آنان به چچن، صادر کرد.

طبق گفته های وزیر کشور اکراین، این دستورها "نشان دهندۀ این است که تهدید به قتل یا آسیب زدن به اعضای پارلمان اکراین، تهدیدی جدی است." اگرچه واکنش قدیرف نسبت به این تحریم ها به سخره گرفتن آنها بوده است، اما در تابستان سال گذشته، او نیز در اقدامی متقابل ورود باراک اوباما و چندین مسئول ارشد اروپایی را به چچن منع کرد.
 
با این حال بسیاری در کرملین با اضطراب نظاره گر تحرکات قدیرف هستند و لابی کردن نزد پوتین برای محدود کردن او را آغاز کرده اند. در عوض به نظر می رسد که پوتین بیش از همیشه دست قدیرف را برای حمله به مخالفان کرملین در داخل و خارج باز گذاشته، و نیروی خودسری را وارد معادلات روسیه کرده که خود پوتین هم ممکن است به زودی نتواند کاملاً آن را کنترل کند. گلب پاولوسکی، که در دهۀ اول حکومت پوتین مشاور او بود، می گوید: "واقعیت این است که پوتین در حال حاضر قادر نیست قدیرف را حذف کند، چنین کاری نیازمند دخالت نظامی، آن هم در ابعاد گسترده است."
 

 
پوتین به خوبی می داند که چنین دخالتهای نظامی ای تا چه حد می توانند پیچیده شوند. در اوایل دهۀ نود، اوکراین، گرجستان و ارمنستان جزو کشورهایی بودند که به صورت مسالمت آمیز از مسکو جدا شدند. بوریس یلتسین، اولین رییس جمهور روسیۀ پس از شوروی، چچن را خط قرمز خود می دانست.
 
از زمان تزار پتر کبیر در قرن هیجدهم، تسلط بر ناحیۀ استراتژیک میان دریای سیاه و دریای خزر، مایۀ افتخار حاکمان روسیه بوده است. از دست دادن چچن می توانست زنجیره ای از واکنشها را رقم بزند که در نهایت به پایان تسلط کرملین بر کل قفقاز شمالی منجر شود. قفقاز شمالی ناحیه ای عمدتاً مسلمان نشین است که چچن نیز بخشی از آن است. بنابراین، یلتسین در سال 1994، تانکهای روسی را برای سرکوب جدایی طلبان چچنی فرستاد و با ناباوری شاهد کشتار هزاران داوطلب روس به دست شورشیان بود. یلتسین در سال 1996، خواهان صلح شد و عملاً به چچن استقلال اعطا کرد. اما کم شدن آتش جنگ، موقتی بود.
 
تا سال 1999، چند جنگ سالار تندروتر در چچن، تصمیم گرفتند تا یورشی را به داغستان روسیه ترتیب دهند، و بدین ترتیب دلیل را برای جنگ به دست مسکو دادند. پوتین که در آن زمان نخست وزیر بود، تمام نیروی نیروهای هوایی کشور را علیه شبه نظامیان چچنی به کار گرفت.

چچنی ها دفاع ضدهوایی نداشتند. بنابراین تا شروع سال 2000، و زمانی که پوتین ریاست جمهوری روسیه را در اختیار گرفت، اغلب چچنی ها به وضوح دریافته بودند که امکان پیروزی در این جنگ را نخواهند داشت.
 
در چنین وضعیتی، و در حالی که فرماندهان چچنی به جان یکدیگر افتاده بودند، پوتین با یک پیشنهاد برای رهبر مذهبی چچن وارد شد. او مفتی میانه رویی به نام اخمد قدیرف بود. پوتین دو راه پیش روی او گذاشت: قدیروف می توانست بنشیند و شاهد نابودی مستمر هموطنانش باشد، یا اینکه می توانست تغییر جبهه دهد و به روسیه کمک کند تا عناصر تندروتر شورش را شکست دهد. قدیرف این معامله را پذیرفت.
 
این تصمیم به قیمت جان اخمد قدیروف تمام شد. در جریان یک رژۀ نظامی که در ورزشگاهی در گروزنی برگزار می شد، تروریست ها بمب بزرگی را که زیر صندلی قدیروف کار گذاشته شده بود منفجر کردند و او را به همراه چندین تن دیگر کشتند. رمضان، پسر او که تنها 27 سال داشت، مستقیماً به مسکو پرواز کرد و با چشمانی اشک آلود تایید پوتین را برای حاکم شدن بر چچن دریافت کرد.
 
رمضان قدیروف، با حمایتهای مالی و معنوی کافی از سوی کرملین (و حداقل در آغاز کار، با کمک سرویسهای اطلاعاتی روسیه)، اولین هدف خود را تشکیلی نیرویی وفادار قرار داد که تنها به خودش پاسخگو باشند. برای این کار نیاز بود تا جدایی طلبان بیشتری متقاعد به تغییر موضع شوند.

اپتی علائدینوف، سرلشکری که در آن زمان مسئول متقاعد کردن جنگجویان شورشی به ترک استحکامات اصلیشان در جنوب چچن بود، می گوید: "ما به آنها توضیح می دادیم که "خوب، شما در جنگل پنهان شده اید و دیر یا زود کشته خواهید شد. خیلی سال دیگر، قبلیه تان خواهد گفت که به خاطر شما منقرض شده است. آیا می خواهید این اتفاق بیافتد؟"" بسیاری از شورشیانی که همچنان ایستادگی می کردند، به این استدلال تن دادند. آنهایی که راضی نشدند، تحت تعقیب قرار گرفتند و معمولاً کارشان با مرگ به انتها می رسید.
 
تا سال 2009 که قانون نظامی در چچن لغو شد و محلی ها اجازه یافتند تا خودشان امنیت محل زندگیشان را تامین کنند، اکثر شورشی ها معامله ای که پوتین به پدر قدیرف پیشنهاد داده بود را پذیرفته بودند. هر چند که یک دهه طول کشید، اما پوتین بالاخره موفق شد تا از سرسخت ترین دشمنانش، خادمانی وفادار برای خود بسازد. آنها به زودی به پیاده نظامی حیاتی برای یکی از جنگهای دیگر پوتین بدل می شدند.
 
سال پیش، چند روز مانده به سال نوی مسیحی، علائدینف، بخشنامه ای به هزاران مرد تحت فرمانش صادر کرد: صبح روز بعد، 28 دسامبر، در استادیوم فوتبال در مرکز گروزنی حاضر شوید. در این دستور آمده بود که افراد باید با خود جیرۀ غذایی، لباس رزمی، لباس گرم و هر سلاحی که می توانند حمل کنند، را بیاورند. فرمانده می گوید: "کاری کردیم که باورشان شود قرار است همان روز اعزامشان کنیم."
 
آن شب، بخش های خبری تلویزیون روسیه، سخنرانی قدیروف در مقابل سربازانش در استادیوم را نشان دادند. او در سخنرانیش اذعان کرد که ارتش روسیه دارای کشتی های جنگی، هواپیماها و سلاحهای هسته ای بسیاری است که با استفاده از آنها می تواند از مام میهن در برابر متجاوز خارجی دفاع کند. او گفت: "اما بعضی از ماموریتها، تنها به دست داوطلبان قابل انجام است. و ما قصد داریم که این ماموریتها را به انجام برسانیم." سپس فریاد تکبیر "الله اکبر" از جمعیت بلند شد.
 
فرمانده آن روز از همۀ نیروهایی که در استادیوم گرد آمده بودند، مجموعاً بیش از پانزده هزار نفر، پرسید که آیا آماده اند که پیش از آنکه برای جنگ فرستاده شوند، از نظام خارج شوند؟ علائدینوف می گوید که این سوال یک آزمون اراده بوده است. راهی برای این که آمادگی جنگجویان را برای انجام عملیات مخفیانه در اکراین بسنجند. به جای فرستادن نیروهای مشغول به خدمت را به آن درگیری گسیل دارند، یعنی کاری که به معنای تجاوز رسمی (و غیرقانونی) روسیه خواهد بود، ارتش مکرراً از سربازان خواسته است تا پیش از ورود به مناطق جنگی از ارتش مرخصی بگیرند. این ادعایی است که نیروهایی روسی که در اوکراین اسیر شده اند، مطرح کرده اند.
 

بدین ترتیب، پوتین قادر است تا هرگونه دخالتی در اوکراین را رد کند و مدعی شود که نیروهای روسی که در آنجا کشته یا اسیر شده اند، همگی نیروهای داوطلب بوده اند. یک افسر چچنی که سال گذشته به همین سیاق در شرق اکراین بوده، به شرط عدم ذکر نامش، می گوید: "برایم مهم نبود. هر کاری را برای اجابت دستورها انجام می دهم." او تابستان گذشته از جنگ بازگشته است.
 
این افسر که بیست و چند ساله است، سالهای نوجوانیش را تحت رژیم قدیرف گذرانده و تحت محاصرۀ تبلیغات او قرار داشته است. پیام این تبلیغات گاه سر و شکل شیزوفرنیک پیدا می کند و اسلام و التزام به پوتین را به هم پیوند می دهند. اما این التقاط به نظر کارگر افتاده است. عبداله استامولوف، مشاور رهبری چچن که در تدوین برنامۀ بازآموزی مشارکت داشته و از سال 2012 بر آن نظارت دارد، می گوید: "در راهروهای مدارس چچن، یک طرف برجکهای کرملین را می بینید و یک طرف مناره ها و مساجد چچن را."
 
پیام اتحاد میان چچن و روسیه و تعهد به هر دو، در باشگاههای بوکس و هنرهای رزمی این ناحیه شدیداً قابل مشاهده است. در این مناطق رسم است که پسرها پیش از بلوغ شروع به انجام این ورزشها کنند. لچی قربانف، قهرمان کاراتۀ جهان که به بچه های اشراف محلی، از جمله سه پسر قدیرف، تمرین می دهد، می گوید که به طور میانگین در میان بهترین هنرجویانش، از هر 5 نفر 4 نفر به نیروهای مسلح می پیوندند. او می گوید: "نظم در خون ماست. اگر رهبرمان ما را در مسیر کاری قرار دهد، ما از پسش برمی آییم."
 
جدای از باشگاههای مشتزنی منطقه، قدیرف پنج مدرسۀ هیئت امنایی تاسیس کرده که در آن پسران، معمولاً 9 تا 12 ساله، دو تا سه سال را به حفظ کردن قرآن می پردازند. اگر پسران در امتحانات ورودی موفق شوند، آموزش سکولار برایشان در طول این زمان متوقف خواهد شد.

سید حسین سید ابراهیمی، مدرس مدرسۀ هیئت امنایی گروزنی، می گوید: "ما در این جا نوعی فرهنگ را در ذهنشان می کاریم. پسران ما راست قامت و سر به زیرتر هستند. شما تفاوت را در راه رفتن آنها می بینید."
 
این سیستم، انبوهی از اعضای بالقوه را در اختیار قدیرف می گذارد که با اصول وفاداری و قربانی کردن خود پرورش یافته اند. به اینها سنت جنگ آوری چچنی ها را اضافه کنید. صلاح مژیف، مفتی چچن که بر حیات دینی ساکنان این ناحیه نظارت دارد، می گوید: "چچنی ها از ابتدای تاریخ جنگجو تربیت شده اند و این میراثی است که از زمان تولد به ما می رسد."
 
بنابراین، زمانی که نیروها در ماه دسامبر در استادیوم گرد آمدند، علائدینوف، از اینکه همۀ آنها برای انجام ماموریت خارجی در هر نقطه از جهان آماده بودند، شگفت زده نشد. او می گوید: "چیزی که ما به مردم روسیه و جهان نشان دادیم این است که در هر شرایطی از قدیرف و پوتین حمایت می کنیم. ما حتی برای مرگ هم آماده ایم، چرا که مرگ اگر با شرف همراه باشد، چیزی نیست."
 
چنین جدیت و جسارتی در چند ماه گذشته، برخی را در مسکو نگران کرده است. برخی از مسئولان در کرملین، روز به روز بیشتر نگران این موضوع می شوند که نیروهای قدیرف دیگر خود را وابسته به پایتخت ندانند. مهمترین زنگ خطر در اوایل ماه مارس برای مسئولان روس به صدا در آمد. زمانی که آنها مردی به نام زائر دادائف، معاون فرمانده یکی از گردانهای ویژۀ چچن را دستگیر کردند و او را به قتل بوریس نمتسف، یکی از منتقدان سرسخت پوتین، متهم کردند. نمتسف که از رهبران سرشناس اپوزیسیون در مسکو بود، در حالی که در 27 فوریه به همراه دوستش، از نزدیکی کرملین به سمت خانه اش می رفت، از پشت هدف گلوله قرار گرفت و به قتل رسید.

اگرچه قاتلان چچنی قبلاً نیز به کشتن منتقدان پوتین متهم شده بودند، این سرشناسترین مخالف پوتینی بود که به قتل رسیده بود و اولین بار بود که یک افسر ارشد چچنی با چنین اتهامی رو به رو میشد (دادائف اتهام قتل را رد کرده است.). اما بلافاصله پس از دستگیری دادائف، قدیرف او را به خاطر میهن پرستیش ستود و گفت که دادائف "هرگز قدمی علیه روسیه برنخواهد داشت."