تاثیر توافق هسته‌ای بر انتخابات مجلس

نویسنده: جواد صالحی اصفهانی *

دیپلماسی ایرانی: لغو یا کاهش تحریم های بین المللی ایران موجب بهبود اوضاع اقتصادی ایران خواهد شد و اوضاع را به قبل از اعمال تحریم ها بر می گرداند. اما تمام تحریم ها تاثیر مشابهی ندارند و حذف برخی از آنها تاثیری بیشتر از بقیه تحریم ها خواهد داشت. رئیس جمهور روحانی اقبال سیاسی اش را بر روی بهبود اوضاع اقتصادی قرار داده است، همچنین تاثیر توافق هسته ای بر اقتصاد می تواند اثری سریع و مهم بر فضای سیاسی ایران داشته باشد و خودش را در انتخابات پیش روی مجلس که در مارس 2016 برگزار می شود نشان خواهد داد.

کاهش تحریم ها در چهار مسیر اصلی بر اقتصاد ایران تاثیر خواهد گذاشت. فوری ترین تاثیر آن آزادسازی دارایی های بلوکه شده ایران در خارج از کشور است، مبلغی که تخمین زده می شود 100 میلیارد دلار است. این میزان حدود یک چهارم تولید ناخالص داخلی ایران و یک سوم بیشتر از بودجه دولت در سال جاری است. دوم، لغو تحریم ها علیه صادرات نفتی ایرانی ها. تولید فعلی 1.4 میلیون بشکه در روز است که در چند ماه پیش رو می تواند بیشتر شود. سوم، لغو تحریم ها می تواند موجب باز شدن مسیر سرمایه گذاری خارجی در بخش های نفت و گاز، خودرو، هتل و دیگر بخش ها شود. چهارم، بازگشت توانایی تجارت با دیگر نقاط جهان و استفاده از سیستم بانکی جهان، به ویژه در زمینه سیستم سوئیفت است.

لغو تمام تحریم ها تدریجی خواهد بود و هنوز موضوعی نامشخص است و برخی از تحریم ها ممکن است در صورتی که اختلافی پس از توافق به وجود بیاید، قابل بازگشت باشند. دو نوع از لغو تحریم ها -برداشته شدن محدودیت ها در سرمایه گذاری خارجی، بازرگانی و بانکی- تاثیری بزرگ بر اقتصاد ایران خواهد داشت، اما ثمر دادن میوه آن چندین سال زمان می برد.

مزیت درآمد جدید

درآمد جدید موجب بهبود وضعیت مالی دولت می شود و می تواند موجب کمی جهش در بهبود اوضاع اقتصادی شود. این پول به راحتی دارایی دولت در زمینه ارز خارجی را دو برابر و از 30 میلیارد دلار به 60 میلیارد دلار در سال می رساند، یعنی بیش از اندازه ای که برای پر کردن شکاف به وجود آمده از قیمت پایین نفت و جمع آوری مالیات به وجود آمده است.

مهمتر از این، این سرمایه جدید به دولت برای عمل به وعده اش مبنی بر احیای رشد اقتصادی و انجام صدها پروژه توسعه ای تمام نشده کمک کند. تاکنون مهمترین دستاورد اقتصادی دولت پایین آوردن نرخ تورم از 35 درصد سال 2013 به 15 درصد در سال فعلی بوده است. اما خبرهای بخش تولید چندان خوب نیست. در حالی که سقوط اقتصاد متوقف شده است، رشد اقتصادی به 1.2 درصد در سال رسیده است.

جلوگیری از وقوع بیماری هلندی

اما خرج سریع این پول هم موجب ایجاد مشکلاتی خواهد شد. تیم اقتصادی روحانی از مشکلاتی که ارز زیادی می تواند برای تولید کنندگان داخلی به وجود بیاورد آگاه هستند. این مشکل بیماری هلندی نام دارد که موجب صنعتی زدایی و در نتیجه صادرات منابع طبیعی به وجود می آید.

پس از انتقاداتی که از شکست دولت احمدی نژاد در زمینه استفاده از 800 میلیارد دلار پول نفت به ایجاد شغل صورت گرفت -در طول سال های رونق نفتی 2011-2006 دولت وی تنها توانست 14 هزار شغل ایجاد کند- تیم اقتصادی روحانی متوجه این مانع شده است و قصد دارد این جریان نقدی را بهتر مدیریت کند. اما شناخت مشکل یک بحث است و حل آن بحث دیگری است. این مسئله نیاز به پختگی در سیاست و نظم و انضباط در مدیریت جریان دلار به طوری که تولید و اشتغال را تضعیف نکند دارد.

انتخابات مهم مجلس، تنها شش ماه پس از در اختیار قرار گرفتن این درآمد خواهد بود و رای دهندگان مشتاقانه منتظر دلار ارزان تر و قیمت های پایین تر برای کالاهای وارداتی هستند.

* استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیا تک و عضو ارشد موسسه بروکینگز

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند  

انتشار اولیه: چهارشنبه 27 خرداد 1394 / انتشار مجدد: سه شنبه 2 تیر 1394