حمایت گسترده در ایران از تفاهم هسته‌ای

نویسنده: آرین طباطبایی

دیپلماسی ایرانی: شرایط در تهران در ساعاتی پس از اعلام دستیابی به توافق، نشان دهنده میزان اهمیت این مسئله در زندگی ایرانی ها بود. مردم ایران پنجشنبه شب در شهرهای گوناگون در خیابان ها تجمع کردند و به جشن و سرور پرداختند. مردم برای مدتی طولانی منتظر چنین رویدادی بودند. در ماه های منتهی به دستیابی به توافق هر زمانی که با دوست و اقوامم در تهران دیدار می کردم، اولین سوالی که عموما می شنیدم این بود: «در مذاکرات چه خبر است؟ به توافق می رسیم؟» یک روز پس از اینکه توافق به صورت علنی در لوزان اعلام شد، ائمه جماعات از «پیروزی» جمهوری اسلامی استقبال کردند و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز در زمان بازگشت به ایران با استقبال گسترده مواجه شد.

اکنون که تقریبا به همه مسائل فنی روی میز در لوزان رسیدگی شده، چشم ها به واشنگتن و تهران خیره است. اگرچه طرفین مذاکره برای آماده سازی پیش نویس توافقنامه نهایی تا مهلت 30 ماه ژوئن تلاش می کنند، اما چالش های اساسی در مسائل بین المللی مطرح نیست؛ بلکه در سیاست های داخلی در تهران و واشنگتن نهفته است. به طور قطع افرادی در تهران وجود دارند که به این توافق با شک و تردید می نگرند که از نمونه آنها می توان به حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه بانفوذ تندرو کیهان اشاره کرد. وی درباره توافق گفت: «(ایران) اسب زین شده را داد و افسار پاره تحویل گرفت.» اسماعیل کوثری یکی از اعضای کمیته روابط خارجی و امنیت ملی مجلس نیز تصریح کرد تیم مذاکره کننده ایران در سال های گذشته «وقت کشی» کردند و «وقت ملت و کشور تلف شده است».

اما به رغم اعتراض ها و انتقادهای اینچنینی در تهران، این سیاست ها در واشنگتن است که احتمالا مشکل ساز خواهد شد. سه ماه فاصله زمانی میان اعلام بیانیه مشترک و دستیابی به توافقنامه نهایی مرحله ای حساس است که می تواند به شکست یا موفقیت مذاکرات منجر شود. توافقنامه اولیه نیز با شک و تردیدها و نگاه های انتقادگرایانه مواجه شد؛ اما این مرتبه دست کم در تهران چندین عامل از جمله کاردانی تیم مذاکره کننده و حمایت ضمنی برخی از مهم ترین چهره های سیاسی در ایران از گفتگوها شرایط را برای دستیابی به توافق فراهم می کند.

ظریف روز یکشنبه به مجلس دعوت شد. نگرش مجلس احتمالا مشابه کنگره آمریکا خواهد بود: زمانی که مخالفان ایران در واشنگتن انتقاد از مذاکرات را آغاز می کنند، همتایان آنها در مجلس نیز عموما اقدامی مشابه انجام می دهند. مجلس ایران همانند کنگره آمریکا خواستار نقش داشتن در روند گفتگوهاست و می خواهد که در جریان امور قرار بگیرد؛ هر چه نباشد مذاکرات هسته ای اولویت اول در سیاست خارجی ایران است. ظریف چندین مرتبه در روند گفتگوها در مجلس حضور یافته و با تندروها در مجلس تعامل داشته است، اما این مرتبه به طور نسبی آماده به مجلس خواهد رفت.

ظریف درس خود را در ماه نوامبر سال 2013 و پس از اعلام دستیابی به توافق اولیه و زمانی که با مناظرات طیف تندرو مواجه شد، آموخت؛ وی این مرتبه زمینه را برای موفقیت مذاکرات به طور نسبی آماده کرده بود. به محض پرواز هواپیما از لوزان، ظریف گفتگوی خبری را آغاز و تلاش کرد به روایت ها از توافق شکل دهد: وی به برخی از مفاد توافق پرداخت و در عین حال بر عادلانه بودن توافق تاکید کرد.

حسن روحانی رئیس جمهور ایران نیز با یادآوری اینکه آیت الله علی خامنه ای رهبر معظم ایران کاملا در جریان روند مذاکرات بوده اند و به دولت و مذاکره کنندگان پند و اندرز می دادند، سهم خود را برای جلب حمایت از توافق در ایران انجام داد. این اقدام پیامی واضح به مخالفان توافق در ایران بود: رهبر معظم ایران طرف تیم مذاکره کننده است و از همه اقدامات این گروه اطلاع دارد. ظریف نیز در اظهارات خود پس از اعلام دستیابی به بیانیه مشترک از آیت الله خامنه ای که بالاترین قدرت سیاسی را در کشور داراست، تشکر کرد و این قدردانی کاملا بجا بود؛ چرا که بدون حمایت آیت الله خامنه ای، مذاکره ای صورت نمی گرفت.

در زمینه هسته ای رهبر معظم ایران کاملا میانه رو عمل کرد. نقش وی تنها موافقت با مذاکرات و تایید و یا رد نتیجه نهایی نبود؛ اعضای تیم مذاکره کننده همچون عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد هسته ای در تمام مدت گفتگوها از طریق یک خط مستقیم با رهبر ایران در ارتباط بودند.

طیف تندرو در تهران احتمالا همچنان به اعتراضات خود ادامه خواهند داد. برای نمونه روزنامه کیهان روز شنبه مطلبی را با تیتر «هسته ای می رود، تحریم ها می ماند!» منتشر کرد. اما حمایت گسترده از توافق، حمایت های آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم ایران و حمایت های محتاطانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و تلاش های ظریف برای تعیین کردن شرایط مناظرات در مورد برنامه جامع اقدام مشترک احتمالا بدین معنی خواهد بود که انتقادها در تهران در حد یکی دو تیتر و یا سرمقاله در روزنامه ها باقی خواهند ماند و تلاش جدی برای فروپاشی مذاکرات صورت نخواهد گرفت. ای کاش می شد اقدامات کنگره آمریکا را نیز پیش بینی کرد!

منبع: فارن پالسی / ترجمه و اقتباس: طلا تسلیمی