نفعی که روسیه از شکست مذاکرات هسته‌ای می‌برد

نویسنده: مارک کاتز*

دیپلماسی ایرانی: اگر به قبل از الحاق کریمه به روسیه در سال 2014 بازگردیم، خواهیم دید که روابط واشینگتن با مسکو هرگز بدتر از روابطه واشینگتن با تهران بعد از انقلاب 1979 نبوده است. در واقع در دهه 1990 و 2000، روابط روس ها و آمریکایی ها به نظر می رسید که بهبود یافته بود، اما روابط واشینگتن با تهران همچنان ضعیف بود. اما از زمانی که حسن روحانی در آگوست 2013 به عنوان رئیس جمهور ایران آغاز به کار کرد و به ویژه از وقتی که بحران کریمه و شرق اوکراین در سال 2014 آغاز شد، موقعیت غیرمعمولی به وجود آمده است: احتمال بهبود روابط ایران با آمریکا و غرب افزایش یافته است، در حالی که روابط روسیه با آمریکا و غرب به شدت رو به وخامت گذاشته است.

تحلیلگران روسی و ایرانی درباره تاثیرات این روند جدید صحبت کرده اند. چندین کارشناس روسی درباره این که ممکن است روابط روسیه با ایران به خاطر بهبود روابط ایران با آمریکا و غرب به خطر بیفتد، هشدار داده اند. کارشناسان ایرانی هم به نوبه خودشان به این نکته اشاره کرده اند که ترس روس ها تعجب آور نیست، چون آنها تلاش هایی علیه ایران هم داشته اند.

از آغاز سال 2014، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه چندین دیدار با همتای ایرانی اش، محمدجواد ظریف داشته است. علاوه بر این چندین هیات عالی رتبه روسی به تهران سفر کرده اند. در اکتبر 2014، معاون روس اتم (که نیروگاه اتمی می سازد) و دبیر شورای امنیت روسیه از ایران بازدید کرده اند. در چند ماه پس از آن رئیس مجلس دوما و وزیر توسعه اقتصادی روسیه، سفری مشابه داشته اند. سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در ژانویه 2015 به تهران سفر کرد و توافق همکاری نظامی با ایران را امضا کرد. علی اکبر ولایتی، مشاور سیاست خارجی رهبر معظم ایران و وزیر خارجه اسبق در ژانویه 2015 به مسکو سفر کرد و با ولادیمیر پوتین دیدار داشت.

مسکو و تهران همچنین طرح های جاه طلبانه ای در زمینه بهبود تجارت اعلام کردند. مسکو پس از تحریم خرید کالاهای این کشور توسط اروپا به خاطر اقداماتش در اوکراین، واردات غذایی از ایران را افزایش داد. مسکو همچنین با ساخت دو راکتور هسته ای و امیدواری برای ساخت چند راکتور دیگر برای ایران، موافقت کرده است.

همچنین تلاش هایی برای احیای فروش سیستم دفاع ضد موشکی اس-300 به ایران هم صورت گرفته است. سیستمی که در سال 2010، فروشش توسط دیمیتری مدودف، رئیس جمهور وقت متوقف شد. علاوه بر این اخیراً اعلام شده است که مسکو با تغییر جایگاه ایران از عضو ناظر به عضو اصلی پیمان شانگهای موافقت کرده است. (در جریان دیدار ولایتی) همچنین مسکو به دنبال توافق تجاری به مبلغ 20 میلیارد دلار است تا در ازای خرید 500 هزار بشکه نفت در روز از ایران، تجهیزات و کالاهای روسی به این کشور بفروشد.

در مذاکرات جاری با گروه 1+5 بر سر موضوع هسته ای ایران، مسکو به دنبال توافقی است که از دستیابی ایران به سلاح هسته ای ممانعت به عمل آورد. هرچند رویکرد روسیه در این موضوع بیشتر با مواضع ایران انطباق دارد. در اشتراک با بی اعتمادی دیرینه به آمریکا، بدیهی است که مسکو و تهران انگیزه های زیادی برای همکاری متقابل دارند، آنها در صورتی که مذاکرات هسته ای شکست بخورد و روابط ایران با آمریکا و غرب مجدداً خصمانه شود، می توانند با یکدیگر همکاری کنند.

مشکلی که روسیه دارد این است که نمی تواند روابط میان آمریکا و غرب را کنترل کند. اگر ایران از یک سو و آمریکا، بریتانیا و فرانسه از سویی دیگر به توافق هسته ای دست پیدا کنند، روسیه در موقعیتی قرار ندارد که بتواند آن را بلوکه کند. اگر مسکو در این زمینه تلاش کند، ایران و غرب می توانند به سادگی روسیه را نادیده بگیرند و توافق را پی بگیرند، در نتیجه عدم نفوذ مسکو عیان خواهد شد.

شاید بهترین امیدی که مسکو می تواند داشته باشد، این است که مذاکرات هسته ای شکست بخورد و روابط ایران و غرب بار دیگر خصمانه شود، در آن صورت ایران، روسیه را به عنوان شریکش در زمینه مخالفت با آمریکا و غرب خواهد دید. علاوه بر این اگر روابط روسیه و غرب بر سر اوکراین و یا هر جای دیگری در اروپا بدتر شود، روسیه هم می تواند اذهان را از ایران دور کند و هم این که برای متمرکز کردن منابع غرب می تواند توجه آنها را به ایران به عنوان دشمنی بسیار خطرناک تر از کرملین معطوف کند.

*  استاد دولت و سیاست در دانشگاه جورج میسون. وی مدرک دکترای علوم سیاسی اش را در سال 1982 از دانشگاه ام آی تی کسب کرده است. کاتز نویسنده کتاب های متعددی از جمله «ترک بدون شکست خوردن: جنگ علیه ترور پس از عراق و افغانستان» است.  

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند

انتشار اولیه: چهارشنبه 5 فروردین 1394/ انتشار مجدد: پنج شنبه 13 فروردین 1394