نامه سناتورها به نفع ایران بود؟

نویسنده: سوزان مالونی

دیپلماسی ایرانی: 47 سناتور جمهوری خواه با هدف فروپاشی مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران و جلوگیری از دستیابی به توافق جامع، روز دوشنبه نامه ای سرگشاده خطاب به مقامات ایران منتشر کردند که اعتبار و اطمینان به رئیس جمهور آمریکا را زیر سوال برد. اگرچه بسیاری به نامه تنها به عنوان اقدامی حزبی و خطرناک نگریستند، اما می توان گفت نویسندگان نامه به هدف خود رسیدند: پارانویای دولت ایران (در مورد آمریکا) تشدید شد و این نامه پیشرفت ها در مذاکرات را در دستیابی به یک راه حل برای بن بست هسته ای ایران با مشکل مواجه کرد.

نامه به ویژه به برتری کنگره و در حقیقت جمهوری خواهان در تعیین مدت زمان اعتبار هرگونه توافق هسته ای حاصله میان ایران و آمریکا و پنج قدرت جهانی حاضر در مذاکرات اشاره داشت. در نامه بر این مسئله تاکید شد که «هر توافقی که از سوی کنگره مورد تایید قرار نگیرد توافقنامه اجرایی نیست و رئیس جمهور بعدی می تواند چنین توافق اجرایی را با چرخش قلمی لغو کند و کنگره می تواند در هر زمانی مفاد توافقنامه را تغییر دهد» و جمهوری خواهان در این نامه برای اینکه پیام خود را واضح تر برسانند، بر این موضوع تاکید کردند که دوره ریاست جمهوری اوباما در چند ماه آتی پایان می یابد در حالی که «بسیاری از ما (47 امضاکننده نامه) برای مدت های طولانی و حتی شاید چندین دهه پس از پایان دوره ریاست جمهوری اوباما به فعالیت خود در سنای آمریکا ادامه خواهیم داد.» این نامه توسط تام کاتن سناتور جوان و تازه وارد جمهوری خواه تنظیم شد.

انتقادهای وارد شده به نامه سناتورها به تهران

انتشار این نامه انتقاد شدید دولت و بسیاری افراد دیگر را در پی داشت. اوباما جمهوری خواهان را به متحد شدن با طیف تندرو مخالف دیپلماسی و متمایل به جنگ متهم کرد. جو بایدن معاون رئیس جمهور در مورد نامه گفت: «(انتشار چنین نامه ای) بسیار پایین تر از شأن نهادی بود که من برای آن احترام قائلم و پیام گمراه کننده این نامه چه برای دوستان و چه برای دشمنان ما این است که فرمانده کل قوای کشور توانایی عمل به تعهدات آمریکا را ندارد؛ پیامی که هم اشتباه و هم خطرناک است.»

این نامه همچنین در شبکه های اجتماعی مورد تمسخر قرار گرفت، به ویژه پس از اینکه جک گلداسمیت استاد دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد به اشتباهات موجود در نامه بر مبنای قانون اساسی آمریکا و نقش کنگره در تصویب معاهده اشاره کرد.

دن درِزنر یکی از اعضای غیرثابت بروکینگز و استاد روابط بین الملل سناریویی خوشبینانه را در این زمینه مطرح کرد: هشدار سناتورهای جمهوری خواه در مورد مدت محدود باقی مانده از ریاست جمهوری اوباما ممکن است همانند بومرنگ عمل کند و در نهایت به نفع رئیس جمهور تمام شد، بدین ترتیب که تهران را به پیشبرد سریع تر مذاکرات ترغیب نماید.

دلم می خواست همانند درزنر می اندیشیدم، اما خوشبینی خود را در مورد ایران مدت ها پیش از دست دادم. در مقابل، من فکر می کنم سناریوی دیگری محتمل باشد: سناتورها با تشدید نگرانی ها و شک و تردیدهای پیشین ایران در مورد دوره فعالیت رئیس جمهور اوباما و اعتبار وعده های وی، بر نگرانی تهران افزودند. انتشار چنین نامه ای اکنون تهران را به درخواست مطالبات بیشتر در مقابل امتیازاتی که قائل می شود، ترغیب می کند و اکنون ایران احتمالا توافقی را خواستار خواهد شد که طبق آن، تحریم های اعمال شده علیه این کشور در کوتاه ترین زمان ممکن لغو شوند؛ تهران احتمالا برنامه ریزی های خود را نیز برای تعیین تاریخ انقضای کوتاه تر برای هرگونه تعهدی (طبق توافقنامه)، آغاز می کند.

نکته دقیقا همین جاست: در پایگاه های اجتماعی عمدتا صحبت از تصمیم اشتباه سناتورهای جمهوری خواه است و ظرفیت درک (بینش) تنظیم کننده نامه یعنی سناتور کاتن. سناتور هری رید (دموکرات - نوادا) کاتن و پیروان وی را به تلاش غیرخردمندانه برای تحت تاثیر قرار دادن اقدامات رئیس جمهور متهم کرد. اما متاسفانه مسئله از بی خردی و حماقت گذشته است؛ این یک راهبرد بود و احتمالا تاثیر خود را نیز گذاشته است.

اقدامی اشتباه یا راهبردی هوشمندانه؟

آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم ایران به واشنگتن کاملا بی اعتماد است و مکررا در مورد اینکه آیا آمریکا به تعهدات خود در هر توافقنامه ای پایبند خواهد بود، ابراز شک و تردید کرده است. وی عمدتا این مسئله را به ایرانی ها یادآور می شود که حتی در صورت پذیرش توافق هسته ای از سوی ایران، آمریکا به اقدامات مخرب پایان نمی دهد و تحریم های اعمال شده لغو نمی شوند.

اکنون سناتورهای جمهوری خواه در بازتابی از بیانیه های نامزدهای احتمالی این حزب در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016، به طور مکتوب به این مسئله اذعان داشتند: دولت اوباما نمی تواند هیچ وعده ای بدهد و دشمنان داخلی وی از هیچ تلاشی برای خنثی سازی هرگونه تعدیل تحریم ها و یا دیگر امتیازات وعده داده شده به تهران در توافق هسته ای، رویگردان نخواهند بود. اکنون فکر می کنید چنین نامه ای بر شک و تردیدهای پیشین رهبر معظم ایران نخواهد افزود؟!

بر خلاف نظرهای منتشر شده در توییتر، کاتن سناتور احمقی نیست؛ وی یک کهنه سرباز جنگ عراق است که مدرک تحصیلی خود را از دانشگاه هاروارد گرفته؛ حتی بسیاری وی را «آینده جمهوری خواهان» می نامند. وی با هشدارهای متعدد در مورد تهدید ایران مشهور شده و به نظر می رسد وی یکی از معتقدان واقعی به تئوری توطئه «روابط حسنه میان دولت اوباما و ایران» است: تا زمانی که ایران تا سال 2017 بمب هسته ای خود را سر هم نکند، آمریکا تحریم های جدید علیه ایران اعمال نخواهد کرد و به این کشور اجازه خواهد داد که قابلیت های هسته ای را افزایش دهد. کاتن اوایل امسال نیز گفته بود: «پایان مذاکرات از عواقب ناخواسته اقدامات کنگره نیست؛ بلکه در حقیقت نتیجه ای است که کنگره می خواهد به آن برسد.» وی در ماه دسامبر وعده داد: «کنگره به مذاکرات پایان خواهد داد.»

با این حال، دن درزنر در مورد مسئله نسبیت در سیاست خارجی آمریکا حق داشت: نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آینده و حتی جاه طلب ترین جمهوری خواهان، حتی اگر امروز تهدیدی را مطرح کنند، در صورت پایبندی دو طرف به توافقنامه، به سختی می توانند توافق را نادیده بگیرند. طبق نتایج نظرسنجی ها، آمریکایی ها حصول توافق هسته ای، به ویژه راه حلی که در نتیجه مذاکره بدست بیاید را به درگیری نظامی دیگری در خاورمیانه ترجیح می دهند.

منبع: بروکینگز / ترجمه و تخلیص: طلا تسلیمی