پنج سوال کسینجر از دستگاه دیپلماسی اوباما

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا استراتژی امنیت ملی خود را که در سال 2010 اعلام کرده بود، به روز کرد و انتقادهایی که در طول چهار سال گذشته به دلیل بی توجی اش به متغیرهای جامعه جهانی متوجه او شده بود را لحاظ کرد.

کمیته نیروهای مسلح در مجلس سنای امریکا به تازگی تهدیدهای جهانی را بر شمرده است. در هفته گذشته، هنری کسینجر، وزیر امور خارجه اسبق امریکا گفت که این تهدیدها می تواند جایگاه امریکا و موقعیت کشورش در نظام جهانی را مورد تهدید قرار دهد اما نسبت به رویکرد امریکا در رصد و ردیابی این تهدید در عرصه جهانی تردید کرد و گفت که امریکا در حال حاضر چشمان خود را نسبت به بسیاری از مشکلاتی که بر جهان گذشته، بسته است. حرف های کسینجر بسیار قابل توجه است. او کسی است که در زمان جنگ سرد و در جایگاه مشاور امنیت ملی امریکا مسئولیت های مهمی را داشته است.

کسینجر گفت که ایالات متحده باید به پنج سوال پاسخ دهد تا به موجب آن وضعیت خود در جهان و درگیری های امروز دنیا را دریابد، این سوال ها از این قرار هستند: قرار است جلوی چه چیزی را بگیریم؟ فارغ از کیفیت وقوع حوادث می خواهیم مانع از وقوع چه چیزی شویم حتی اگر بنا باشد به تنهایی وارد عمل شویم؟ می خواهیم به چه چیزی برسیم حتی اگر طرف های متعدد نخواهند از ما حمایت کنند؟ اگر فقط حمایت متحدانمان را داشته باشیم می خواهیم چه چیزی را تحقق ببخشیم یا مانع از وقوع چه چیزی شویم؟ چه کسی می تواند برای ما تصمیم بگیرد که درگیر چه مساله ای شویم یا بخواهیم برای یک مساله چه نوع پیمان یا مجموعه ای را تشکیل بدهیم؟ ماهیت آن چیزی که به دنبال ایجاد و تقویت آن هستیم، چیست؟ قرار است آن چیزی که ایجاد کنیم بر اساس کدام ظرفیت های محیطی باشد؟

به اعتقاد من یکی از معمارهای آگاه به واقعیت های جاری در سیاست خارجی امریکا یک سری پرسش های خیالی مطرح نکرده بلکه سوال های او کاملا بر آمده از واقعیت های موجود در اداره های تصمیم گیر جهان است که در آن شمار بسیاری از صاحب نظران و نظریه پردازان سیاسی چه قدیمی چه جدید فارغ از هر گونه وابستگی حزبی یا تمایلات سیاسی شان مطرح کرده اند.

اوباما تلاش کرد به برخی از این پرسش ها در استراتژی جدید خود که جمعه گذشته اعلام کرد، پاسخ دهد، او با این واقعیت به شدت واقعی این مقدمه را برای اعلام استراتژی خود برگزید که ایالات متحده همچنان در راس هرم جهانی بر کرسی رهبری جهان نشسته است (او پارسال به جای این اصطلاح از عبارت رهبری پشت صحنه امریکا استفاده کرده بود) و همچنان برای مدت طولانی پیش رو به رهبری ادامه خواهد داد، مسیر تحولات بزرگی که امرور در عرصه امنیت جهانی شاهدیم امریکا را بر آن می دارد که برای تامین مصالح ملی خود در آینده اقدامات تازه ای را انجام دهد. بزرگ ترین سد در برابر امریکا در حال حاضر مساله مبارزه با تروریسم در خاورمیانه است که در راس اولویت های آن قرار دارد، اما مساله بزرگ تر برای امریکا این است که اگر تا دیروز با یک نهاد بزرگ تروریستی به اسم القاعده روبه رو بود اکنون از دل این نهاد جریان های متعدد تروریستی بیرون آمده است که خارج از کنترل بزرگ ترین کشور دنیا است و به طور مستقیم مصالح آن را تهدید می کند. این جریان در پی حمایت از گروه های مسلح در سوریه یا ویرانی ارتش لیبی پدید آمده است. دقیقا همین مساله بود که نخبگان و سیاستمداران امریکایی را بر آن داشت که در نشست امنیتی مونیخ با نخبگان جهانی گردهم آیند و درباره آینده مبارزه با شبکه های مخوف تروریستی در خاورمیانه بحث و تبادل نظر کنند. این نخبگان با واشنگتن هم نظر هستند که رویارویی با درگیری های جهانی یا تهدیدهای آتی به ویژه در خاورمیانه به سال های طولانی زمان نیاز دارد.

سوزان رایس، مشاور امنیت ملی امریکا می گوید، واشنگتن با متحدانش با هدف از بین بردن تهدیدها همکاری می کند اما او روشن نکرد که ماهیت متحدان امریکا در خاورمیانه چیست و کاخ سفید چه برنامه هایی را برای اداره درگیری ها در خاورمیانه علیه جریان های تروریستی تدارک دیده است.

اعلام استراتژی جدید امریکا در آستانه کنفرانس مبارزه با تروریسم که قرار است یک هفته دیگر در پایتخت امریکا برگزار شود، هم زمان شده است. و این نشان می دهد که چه سیاست های متناقضی در قبال کشورهای مهمی مثل مصر توسط دستگاه سیاست خارجی امریکا دنبال می شود. امریکایی ها در حالی به فکر برقراری ارتباط با جماعت اخوان المسلمین بر آمدند که به هیچ وجه به فکر عواقب این همکاری نبودند. همه محسابت منطقه ای بر مصالح کشورها تاثیر مستقیم می گذارد، تحرکات امریکا نیز از این قاعده مستثنی نیست، امریکا ناچار است برای مواجهه با تهدیدهای در حال فزونی فکری کند، شاید واشنگتن روزی مجبور شود در رفتار کنونی خود در رابطه با قدرت های اسلام گرای سیاسی که اکنون منتظر تحولی در اوضاع برای برداشتن سهم خود از کیک قدرت هستند، تجدید نظر کند. ارتباطات واشنگتن با این گروه ها در آینده می تواند به ضرر ایالات متحده تمام شود. این صحیح است که امریکا از یک سری اصول مربوط به منافع خود دفاع می کند که به هیچ وجه امکان ندارد از آنها دست بشوید اما باید این مساله را دریابد که تحولات ناگهانی پیش بینی نشده مانند پیش روی های داعش و هم فکرانش سبب خواهد شد که امریکا به زور تن به تغییر سیاست های خود بدهد. یقینا دولت ایالات متحده نیاز به تعریف چارچوب اخلاقی برای خود و دادن پاسخ های روشن و بدون تعارف به سوال های کسینجر دارد.

منبع: الاهرام / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: سه شنبه 21 بهمن 1393 / انتشار مجدد: دوشنبه 27 بهمن 1393