قدرت گرفتن ایران، میراث اوباما

نویسنده: استروان استیونسون

دیپلماسی ایرانی: اوباما با ترک کاخ سفید در اواخر این ماه، میراثی از مرگ و ویرانی را برای منطقه خاورمیانه بر جای خواهد گذاشت. دیدگاه اوباما در زمینه سیاست خارجی بر این امر استوار بود که آمریکا باید تمام تمرکز خود را روی همکاری با ایران قرار دهد و این موضوع را به عنوان استراتژی اصلی خود در نظر بگیرد، اما این رویکرد اوباما تنها موجب شد که جعبه پاندورای درگیری ها و منازعات فرقه ای به یک باره باز شود و تمام منطقه را فرا گیرد.

اوباما بسیار دیر و در آخرین روزهای ریاست جمهوری اش متوجه شد که توافق هسته ای با ایران نه تنها امنیت خاورمیانه را تهدید کرد بلکه موجب تضعیف منافع آمریکا نیز شد (!). در طول این مدت، عربستان سعودی، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و ترکیه تلاش کردند تا مانع از توسعه طلبی های ایران در منطقه شوند، اما این تلاش آنها بیهوده بود و همدلی اوباما با نظام جمهوری اسلامی ایران در نهایت موجب خنثی شدن تمام تلاش های صورت گرفته از سوی آنان شد. ناتوانی و شکست اوباما در حمایت از مخالفان سوری موجب شد تا جنگ داخلی خونین در این کشور وارد هفتمین سال خود شده و هزاران کشته و  آواره بر جای بگذارد.

پس از انعقاد توافق هسته ای ایران، مبلغی در حدود 150 میلیارد دلار از دارایی های بلوکه شده ایران از سوی دولت آمریکا آزاد شد و به این کشور بازگشت. این دارایی ها آن هم در دورانی که اقتصاد ایران به واسطه تحریم های بین المللی به شدت تضعیف شده بود، ثروت قابل توجهی محسوب می شد اما ایران بخشی از آن را برای کمک به حکومت بشار اسد در سوریه، نیروهای حوثی در یمن، حزب الله در لبنان و شبه نظامیان شیعه در عراق اختصاص داد.

اما ایران در این مدت غرب را نیز به شدت تحقیر کرده است. در مارس گذشته، ایران دو فروند موشک بالستیک "قدر اچ" را به صورت آزمایشی شلیک کرد و با این کار قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مرتبط با توفق هسته ای را نقض کرد. جالب این جاست که آزمایش این موشک ها با سفر «جو بایدن»، معاون باراک اوباما به اسرائیل هم زمان بود و حتی بر روی بدنه این موشک ها شعاری با این مضمون به زبان عبری نوشته شده بود که «اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود». در ماه اوت سال 2016 نیز «ولادیمیر پوتین»، در یک اقدام ستیزه جویانه علیه غرب اولین محموله موشک های زمین به هوای (S-300) را برای ایران ارسال کرد. اما سیاست نادرست اوباما در خاورمیانه و تلاش وی برای انعقاد توافق با دولت میانه روی «حسن روحانی» در ایران، چراغ سبزی را به سیاست های توسعه طلبانه ایران نشان داد.

با وجود هشدارهای مکرر، باراک اوباما در دور دوم ریاست جمهوری خود در مقابل خواسته های ایران مبنی بر حمایت از نوری مالکی به عنوان نخست وزیر عراق، سر تسلیم فرود آورد. نوری مالکی که از حمایت ایران برخوردار بود، در دوران تصدی پُست نخست وزیری عراق، مسیر مستقیمی را برای ایران گشود تا این کشور از طریق آن بتواند نیروهای نظامی و تجهیزات مدنظر خود را برای دولت بشار اسد در سوریه ارسال کند.

اوباما زنجیره اشتباهات خود در زمینه سیاست خارجی را با فراهم آوردن پوشش هوایی و پشتیبانی نظامی از نیروهای شبه نظامی شیعه تحت الحمایه ایران در عراق کامل کرد. نیروهای شبه نظامی شیعه که بخشی از نیروهای مبارز برای آزادسازی شهرهای «فلوجه» و «الرمادی» را تشکیل می دادند، در حال حاضر مشغول آزادسازی موصل از دست داعش هستند و تحت فرماندهی سردار «قاسم سلیمانی» عمل می کنند؛ فرماندهی که نقشی کلیدی را در سوریه و بازپسگیری شهر حلب از دست شورشیان ایفا کرد.

ایران به طرز خستگی ناپذیری کنترل و نفوذ خود بر عراق را افزایش می دهد. در حقیقت فساد و آموزش های ضعیف، ارتش عراق را به یک ارتش بی فایده تبدیل کرد و خلئی را  به وجود آورد که ایران به سرعت آن را پر کرد. بی نظمی های سیاسی به وجود آمده در بغداد به همراه ناکارآمدی و سر در گمی سیاست های دولت اوباما در زمینه سیاست خارجی راه را برای تثبیت و تقویت قدرت ایران در این کشور هموار کرد.

بدون شک دولت بعدی آمریکا به رهبری «دونالد ترامپ»، وظیفه ای خطیر و دشوار بر گردن خواهد داشت و باید تلاش کند تا اوضاع نابه سامان منطقه خاورمیانه که در دوران ریاست جمهوری اوباما به وجود آمده را دوباره سر و سامان ببخشد. بسیاری از اعضای تیم ترامپ بر این باورند که ایران سرمنشاء اصلی تمام درگیری ها در منطقه خاورمیانه است و در مقایسه با کشورهایی همچون کره شمالی و حتی روسیه، تهدید بزرگتری برای غرب به حساب می آید. باید منتظر ماند و دید که آیا دولت ترامپ می تواند درگیری ها و منازعات فرقه ای را که با باز شدن جعبه پاندورا ایجاد شده بود به جعبه بازگرداند و در آن را ببندد؟ آیا ترامپ قادر خواهد بود تا از گسترش همه جانبه نفوذ و قدرت ایران در منطقه خاورمیانه جلوگیری کند؟

منبع: خبرگزاری "یونایتد پرس اینترنشنال" / مترجم: زهره شهریاری

انتشار این مطلب به معنای تایید آن از سوی دیپلماسی ایرانی نیست و صرفا جهت آگاهی خوانندگان دیپلماسی ایرانی منتشر شده است.