پیشینه تیره و تار پادشاه جدید عربستان

نویسنده: دیوید اندرو وینبرگ

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا برای سفر به عربستان و ابراز همدردی با درگذشت ملک عبدالله و همچنین دیدار با جانشین وی، سفر خود به هند را کوتاه کرد. اما سوال این است که ملک سلمان برادر ناتنی و جانشین ملک عبدالله واقعا چه کسی است؟!

ژوزف وستفال سفیر آمریکا در عربستان سعودی با اعلام تبریک به پادشاه جدید عربستان تصریح کرد: «روابط (میان واشنگتن و ریاض) اکنون در پی خردمندی و شجاعت ملک سلمان تقویت خواهد شد.» رابرت جردن فرستاده پیشین آمریکا به عربستان سعودی نیز سلمان را «یک اصلاحگر و آماده به انجام رساندن فعالیت های پیش رو» توصیف کرد و واشنگتن پست در گزارش خود نوشت تحلیلگران سلمان را در مقایسه با عبدالله، میانه رو می دانند.

اما در حقیقت، در همه این اظهارات سابقه دوستی و حمایت سلمان از گروه های افراطی به دلیل ملاحظات سیاسی نادیده گرفته شد. طبق اظهارات بروس ریدل یکی از مقامات پیشین سازمان سیا، سلمان تامین کننده اصلی مالی گروه مجاهدین در افغانستان در اواخر دهه 1980 بود؛ وی همچنین در درگیری های اواخر دهه 1990 در منطقه بالکان به جنگجویان طرفدار دولت در بوسنی کمک های مالی بسیاری کرد. در واقع، سلمان مسئول تامین مالی گروه های جنگجوی نیابتی عربستان سعودی در درگیری های خارج از این کشور محسوب می شود.

سلمان که مدتی طولانی به عنوان فرماندار ریاض فعالیت کرد، عموما مسئول حفظ نظم و آرامش میان اعضای خانواده سلطنتی بود. ملک خالد برادر ناتنی سلمان که در سال های 1975 تا 1982 پادشاه عربستان بود، در تلاش برای استفاده از همین روابط خانوادگی، سلمان را به عنوان مسئول کمیته تامین مالی تاسیس شده برای حمایت از گروه های جنگجو در افغانستان در جنگ با نیروهای شوروی سابق انتخاب کرد. ریدل در این باره نوشت: «سلمان ارتباط و همکاری نزدیکی با تشکیلات وهابی عربستان سعودی دارد.»

طبق برآوردهای ریچل برانسون یکی دیگر از ماموران سازمان سیا که در اواخر دهه 1980 در پاکستان فعالیت می کرد، کمک های مالی عربستان سعودی به جنگجویان در افغانستان ماهانه به 20 تا 25 میلیون دلار می رسید. وی در کتاب خود تحت عنوان «غلیظ تر از نفت: همکاری ناخوشایند آمریکا با عربستان سعودی» به این مسئله اشاره می کند که سلمان در استخدام نیرو برای عبدالرسول سیاف نقش داشته است؛ عبدالرسول سیاف جنگجوی سلفی افغان، مربی اوسامه بن لادن و خالد شیخ محمد بود.

سلمان در نقشی مشابه، از سوی برادر تنی و متحد سیاسی خود ملک فهد در سال 1992 برای ریاست کمیسیون عالی عربستان سعودی برای کمک به بوسنی انتخاب شد. سلمان از طریق این کمیسیون کمک های مالی خاندان سلطنتی را برای کمک به جنگجویان طرفدار دولت بوسنی در درگیری های منطقه بالکان جمع آوری کرد. تا سال 2001 این سازمان حدود 600 میلیون دلار به اسم کمک و فعالیت های مذهبی جمع آوری کرد، اما این بودجه همچنین برای تسهیل ارسال اسلحه به منطقه مورد استفاده قرار گرفته بود. ناتو در سال 2001 به دفاتر کمیسیون عالی عربستان سعودی برای کمک به بوسنی در سارایوو حمله و اسناد تروریستی را کشف کرد: تصاویری از حملات القاعده، دستورالعمل هایی برای جعل نشانه و مدارک وزارت امور خارجه آمریکا و نقشه هایی که ساختمان های دولتی در واشنگتن در آنها علامت گذاری شده بود از جمله مدارک کشف شده در این دفاتر بودند.

اما حمله به دفاتر کمیسیون عالی عربستان سعودی برای کمک به بوسنی اولین کشف سازمان های اطلاعاتی غربی از فعالیت های این کمیسیون در خارج از چارچوب فعالیت های بشردوستانه نبود. مقامات غربی در سال های 1992 تا 1995 نزدیک به 120 میلیون دلار کمک مالی از حساب بانکی شخصی سلمان و حساب های کمیسون عالی عربستان سعودی برای کمک به بوسنی ردیابی کردند که به حساب سازمان کمک به بوسنی در وین موسوم به آژانس کمک جهان سوم واریز شده بود. اگرچه تاکید این سازمان بر این بود که تنها فعالیت های بشردوستانه انجام می دهد، اما آژانس های اطلاعاتی غربی دریافتند این آژانس بخش عمده بودجه خود را در ارسال تسلیحات برای گروه های جنگجو در بوسنی مصرف کرده است.

یک متحد پیشین القاعده که در دوران پس از حمله 11 سپتامبر، برای شهادت به سازمان ملل اعزام شد، از حمایت های سلمان از طریق دو سازمان یاد شده از فعالیت های القاعده در بوسنی خبر داد. اما حمایت های عربستان سعودی از جنگجویان افراطی زمانی با نتیجه عکس مواجه شد که کهنه کاران جنگ به خانه (عربستان سعودی) بازگشتند و در سال 2003 شاخه ای شورشی از القاعده را در این کشور تشکیل دادند که تهدیدی جدی برای دولت و امنیت کشور محسوب می شد.

با این حال، تهدید گروه های افراطی در عربستان سعودی از تمایل سلمان برای همکاری با افراط گرایان نکاست. وی به طور عمده از سنی های افراطی در داخل کشور حمایت می کرد و در ماه نوامبر سال 2002 نیز برای حمایت مالی از سه سازمانی ضیافتی ترتیب داد که واشنگتن به فعالیت های آنها مشکوک بود؛ شاخه های مرتبط با این سازمان ها نیز به اتهام تامین مالی تروریسم تعطیل و یا تحریم شده بودند.

سلمان همچنین در حمایت از مفتی های افراط گرا در عربستان سعودی سابقه ای طولانی دارد. وی به بنیاد عبدالعزیز بن باز، مفتی اعظم عربستان که در سال 1999 درگذشت، کمک های شایانی کرده است. گفته می شود عقیل العقیل که در سال 2004 به دلیل ریاست بر سازمانی که متهم به کمک به القاعده در بیش از 13 کشور بود، هدف تحریم های آمریکا قرار گرفت نیز یکی از اعضای این بنیاد بوده است.

مقامات آمریکایی در توضیح علت سفر اوباما به عربستان سعودی تصریح کردند هدف رئیس جمهور ایجاد «روابط نزدیک» با پادشاه جدید عربستان و اتخاذ تدابیر لازم در مورد وی بوده است. اما شاید لازم باشد مقامات غربی در زمان اندیشیدن به چگونگی تعامل با پادشاه جدید عربستان سعودی و دولت وی، سابقه طولانی سلمان را در حمایت و ترویج افراط گرایی مد نظر قرار دهند. در بدبینانه ترین شرایط، پادشاه جدید عربستان به شخصه دیدگاهی افراطی دارد و در و خوشبینانه ترین حالت، وی شخصی فرصت طلب است که برای پیشرفت، تعصب و افراط گرایی را نادیده می گیرد.

بسیاری در غرب امیدوارند پادشاهی در عربستان روی کار بیاید که اصلاحاتی قابل توجه در این کشور به اجرا گذارد و از فتنه انگیزی از طریق افراط گرایان دست بکشد؛ اما طبق شواهد سلمان شخص مورد نظر نیست!

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی

انتشار اولیه: جمعه 10 بهمن 1393 / انتشار مجدد: پنج شنبه 16 بهمن 1393