دو گزارشگر تخصصی حقوق‌بشر به ایران می‌آیند

حضور نمایندگان ایران در جلسه «شورای حقوق بشر»؛ «ژنو» موجب شد که مسایل مرتبط با حقوق بشر، در هفته گذشته به دفعات تکرار شود. ایران گزارشی از عملی کردن 123 توصیه از تعهداتش به این شورا ارایه کرد. همچنین در حاشیه این اجلاس، هیات ایرانی دیداری با رییس بخش حقوق بشر «سازمان ملل» داشت که به گفته معاون فرهنگی قوه قضاییه «در این دیدار قرار شد که گزارشگران ویژه حقوق بشر را در کشور بپذیریم.»

 

حجت الاسلام والمسلمین هادی صادقی روز گذشته به مناسبت نمایشگاه مطبوعات در میزگردی شرکت کرده بود که خبرگزاری های «فارس» و «تسنیم» برگزار کرده بودند. «فارس» در بخش دیگری از این خبر در نقل قولی از معاون فرهنگی آورده که «قرار شد که ما گزارشگران بی طرف را بپذیریم و در سال آینده میلادی دو گزارشگر تخصصی به ایران می آیند.» گزارشگر ویژه حقوق بشر و گزارشگر تخصصی و موضوعی، حیطه کاری متفاوتی دارند. ایران از سال 2002 تاکنون گزارشگر ویژه را برای حضور در کشور نپذیرفته و بارها دلایل خود را در این زمینه اعلام کرده ، است، اما برای حضور گزارشگر تخصصی و موضوعی ممانعتی ندارد، اگرچه از ورود آخرین گزارشگر موضوعی به ایران نیز حدود یک دهه می گذرد.

 

به گفته یک مقام آگاه در ستاد حقوق بشر ایران، آخرین گزارشگر موضوعی سازمان ملل، سال 2005 به ایران سفر کرد ه است.

 

 این مقام مطلع به «شرق» گفته که تاکنون شش تا هفت گزارشگر موضوعی سازمان ملل به ایران آمده اند و این ستاد هیچ مشکلی با ورود و تهیه گزارش گزارشگران موضوعی ندارد. همچنین این نهاد از ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز برای حضور در ایران دعوت کرده ولی تاکنون این بازدید عملی نشده است. همین فرد گفته که منظور معاون فرهنگی از موافقت برای ورود گزارشگر نیز، گزارشگر موضوعی بوده است.

 

اولین گزارشگر ویژه

 

انتخاب نخستین گزارشگر ویژه حقوق بشر از سوی کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد به ۱۹ اکتبر۱۹۸۴ (مهرماه ۱۳۶۳) و قطعنامه ۵۴/ ۱۹۸۴ بازمی گردد. «آندریاس آگوییلار»، که از قبل از انقلاب با حکومت ایران در تماس بود، در آوریل 1968 اولین کنفرانس جهانی حقوق بشر را در تهران برگزار کرده بود و فوریه 1980 نیز عضو و یکی از دو رییس «کمیسیون ملل متحد برای بررسی وتحقیق در مورد جنایات شاه» بود.

 

او عضو کمیته «حقیقت یاب» پنج نفره ای بود که از سوی «کورت والدهایم»، دبیرکل وقت «سازمان ملل» تشکیل شده بود. پیدا بود که مقامات ایران بعد از انقلاب به او اجازه ورود به تهران را نمی دهند، از همین رو او نیز استعفا داد. اما گزارش هایش مبنای صدور چند قطعنامه علیه ایران در آن زمان شد. اما بالاخره پای اولین گزارشگر ویژه حقوق بشر بعد از پیروزی انقلاب، یعنی زمستان 68 به ایران باز شد. آن هم در سال های آخر جنگ و حوادث بعد از انقلاب. «ریبالدو گالیندوپل»، دومین گزارشگر ویژه ایران در سازمان ملل بود؛ او توانست ابتدای انتصابش با برخی زندانیان سیاسی در زندان اوین ملاقات کند و برخی معتقدند گزارش های او موجب بهبود وضعیت زندانیان شد. «موریس کاپیتورن»، نماینده دیگر سازمان ملل هم از سال ۱۹۹۶ به بعد به ایران آمد و گزارش هایی از شرایط زندان ها و نوع محاکمه متهمان تهیه کرد. البته او از سال ۲۰۰۲ به بعد امکان بازدید از ایران را نیافت زیرا قطعنامه شورای حقوق بشر در این سال، حد نصاب رای لازم را برای تمدید ماموریت به دست نیاورد.

 

«احمد شهید» از مالدیو

 

اما در سال های اخیر جمهوری اسلامی نسبت به تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر، اعتراض دارد. این موضوع با انتساب «احمد شهید»، وزیر خارجه سابق مالدیو به این سمت و مصاحبه ها و گزارش های تند او، شدت یافته است. «احمد شهید»، مدتی وزیر خارجه مالدیو بوده و بعد به عنوان اولین سخنگوی دولت تاریخ این کشور کار کرده است. او همچنین به عنوان یکی از بنیان گذاران مالدیو جدید شناخته می شود. با این حال؛ انتصاب او از ۱۱ ژوئن ۲۰۱۱ موجب تیرگی مناسبات ایران و «سازمان ملل» در حوزه حقوق بشر شد. او امسال برای دومین دور متوالی به این سمت تعیین شد و گزارش های حقوق بشری منفی او، همچنان ادامه دارد. مقامات ایران همواره گزارش های «احمد شهید» را مغرضانه و متاثر از جهت گیری های سیاسی او دانسته اند.

 

آخرین موضع ایران

 

جواد لاریجانی در آخرین موضع گیری خود در مورد گزارش های منفی «احمد شهید» گفت که «بنده کاری به شخص گزارشگر ویژه ندارم و برای ایشان احترام قایل هستم، اما حقیقت این است که ما از لحاظ حرفه ای انتقادات بسیار جدی ای به کار او داریم. باید بگویم جمهوری اسلامی ایران هدف یک نوع تروریسم سیاسی و رسانه ای قرار گرفته و این ماشین عظیم تبلیغات ضدایرانی را آمریکا و متحدانش علیه ما به راه انداخته اند.»

 

صادقی، معاون فرهنگی قوه قضاییه نیز در مورد گزارشگر ویژه می گوید که «گزارشگر منصفی نیست و در برخوردهای چندساله اخیر خود نشان داده است که اصلا بی طرف عمل نمی کند. احمد شهید از سیاسیون و کسانی که در خارج نشسته اند حمایت می کند. گزارشگری که پیش از گزارشش اینگونه قضاوت می کند مانند قاضی ای است که حکم را قبل از شنیدن ادله صادر می کند و ما این گزارشگر را تابه حال در ایران راه نداده ایم. قرار شد که ما گزارشگران بی طرف را بپذیریم و در سال آینده میلادی دو گزارشگر تخصصی به ایران می آیند.»

 

تلاش برای تحقق توصیه های حقوق بشری

 

هیاتی از «ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران»، هفته گذشته برای ارایه دومین گزارش خود راهی ژنو شد. این گزارش که به «یوپی آر» معروف است شامل تشریح اقدامات انجام شده درباره عملی کردن ۱۲۳ توصیه پذیرفته شده از سوی ایران در دور قبلی است که به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد ارایه شد. در این گروه، علاوه بر محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر، معاون فرهنگی قوه قضاییه، سه نماینده مجلس شورای اسلامی، چهار معاون وزیر، چند قاضی عالیرتبه و مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه نیز حضور داشتند. به گفته لاریجانی «جمهوری اسلامی ایران پس از تصویب توصیه های دور اول «یو پی آر» در شورای حقوق بشر، برای محقق شدن همه آنها فعال شده و از طریق «ستاد حقوق بشر» که نهاد هماهنگ کننده مکانیزم UPR در ایران است، توصیه ها را به سازمان ها و نهادهای ذی ربط ارجاع داده و طی فاصله زمانی بین دو گزارش، تلاش کرد تاحدامکان اجرایی شوند.»

 

پس از ارایه گزارش، ۱۱۰ کشور حاضر در نشست، نقطه نظرات خود را در قالب توصیه های جدید، ارایه کردند. برخی از آنها عملکرد ایران را مثبت ارزیابی کردند و برخی گزارش ها را رد کردند. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی «ستاد حقوق بشر»، کشورهای حاضر در این نشست، گزارش تروییکای مسوول بررسی «یوپی آر» ایران متشکل از سه کشور فیلیپین، آرژانتین و رومانی را استماع و گزارش کار را تایید کردند. همچنین مقرر شد که جمهوری اسلامی ایران تا برگزاری بیست و هشتمین نشست دوره ای شورای حقوق بشر سازمان ملل در ماه مارس (اواخر اسفند و اوایل فروردین)، نظر رسمی خود را نسبت به توصیه های مطرح شده، به دبیرخانه شورای حقوق بشر سازمان ملل اعلام کند. به گفته صادقی، دو تفاوت عمده حقوق بشری ایران با غرب، «حکم اعدام و روابط جنسی» است.