قمار اوباما روی پرونده ایران

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما، هفت سال پیش زمانی که نامزد انتخابات ریاست جمهوری امریکا بود با بیان اینکه برای شکل دادن مجدد رابطه ایالات متحده با دشمنان قدیمی مانند سوریه، کوبا و کره شمالی به "دیپلماسی مستقیم" علاقه دارد، دنیای سیاست خارجی را تکان داد. منتقدان وی از جمله هیلاری کلینتون، اوباما را ساده لوح خواندند و گذر زمان رای به حقانیت آنها داده است. با این حال در شرایطی که اوباما به پایان دوران ریاست جمهوری خود نزدیک می شود قمار خود درباره اینکه استراتژی اش در پرونده ایران نتیجه ملموسی خواهد داشت را دو برابر کرده است.

هفته گذشته در حالی که مذاکره کنندگان امریکایی در تب و تاب تکمیل توافق با ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور تا ضرب الاجل 24 نوامبر هستند خبری درباره ارسال نامه دیگری از سوی اوباما به آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب ایران منتشر شد. هدف فعلی دولت اوباما توافقی است که توانایی تهران برای تولید سلاح هسته ای را برای یک دهه یا بیشتر محدود کند، اما این توانایی را از بین نمی برد. با این وجود مقامات ارشد دولت اوباما از دیپلماسی هسته ای در  زمینه یک تلاش بزرگتر برای بازگشت ثبات به خاورمیانه پرآشوب با همکاری ایران سخن می گویند.

نیروهای ایرانی و امریکایی در حال حاضر در عراق به طور خاموش با یکدیگر علیه داعش متحد شده اند؛ این نکته ای است که اوباما هم در نامه خود به رهبر ایران به آن اشاره کرده است. دستیاران اوباما با نگاهی فراتر از توافق هسته ای به ایران پیشنهاد می دهند که تهران می تواند حامی تلاش های تازه ای برای دستیابی به یک ثبات سیاسی در سوریه باشد؛ ثباتی که در آن حداقل بخشی از نظام فعلی سوریه که مورد حمایت ایران است بر سر کار باقی بماند.

اکنون خوب است نگاهی به گذشته بیاندازیم تا دریابیم که اوباما تا چه حد از سیاست ایالات متحده در خاورمیانه فاصله گرفته است. روسای جمهور امریکا از زمان جیمی کارتر به دنبال تشکیل ائتلافی عربی برای مهار نظام اسلامی و هدف شان تبدیل کردن این ائتلاف به یک هژمون منطقه ای بود. تلاش طولانی مدت و قاطعانه ایران برای دستیابی به فناوری هسته ای در مرکز بلندپروازی های این کشور جای داشته است. تلاش نهایی اوباما اگر کارگر بیافتد به ایران اجازه می دهد که بخش عمده ای از تاسیاست هسته ای خود را حفظ کند و در عین حال به ایران نقشی برای بازسازی و آشتی سیاسی در سرزمین های منطقه از بغداد گرفته تا بیروت می دهد.

البته ممکن است که این اتفاق مانند بسیاری از تلاش های تاکتیکی دولت ریگان برای تنش زدایی به سرانجام نرسد. همان طور که اوباما هفته گذشته تاکید کرد، "اینکه آنها [ایرانی ها] بتوانند به آنچه که به وضوح برای ایران بهتر است پاسخ مثبت بدهند سوالی است که پاسخ های زیادی برای آن وجود دارد." احتمال بسیاری وجود دارد که مذاکرات به توافقی برای تمدید توافق موقت فعلی منتهی شود که این کار دو دولت تهران و واشنگتن را برای همکاری بر سر عراق و سوریه مشکل تر می کند.

این اتفاق این سوال را بر جای می گذارد که آیا رویکرد اوباما برای ایالات متحده و متحدان سنتی آن در خاورمیانه عاقلانه است یا نه. قطعا نه دولت نتانیاهو و نه اکثر رهبران کشورهای عربی خلیج فارس این گونه فکر نمی کنند. ایران هنوز از نظر آنها یک تهدید بالفعل است که بهترین راه برخورد با آن تحریم های اقتصادی فلج کننده، جنگ نیابتی علیه متحدان آن در سوریه و لبنان و در صورت لزوم اقدام نظامی مستقیم علیه تاسیات هسته ای آن است. بخش عمده ای از هر دو حزب عضو کنگره امریکا در این زمینه با آنها موافق هستند.

اوباما به طور فزاینده ای از این رویکرد خشنود است. وی نسبت به نتانیاهوی جنگ طلب بی اعتناست. وی اغلب درباره گذر از دسته بندی شیعه - سنی خاورمیانه و "عدم مداخله امریکا در جنگ داخلی دیگران" سخن می گوید. به زبانی دیگر، ایالات متحده نباید اسیر گرداب احساسات ضد ایرانی کشورهای سنی مانند عربستان سعودی و ترکیه شود.

یکی از دلایلی که اوباما هنوز از گسترش حملات نظامی علیه نظام بشار اسد در سوریه خودداری می کند تنش زدایی با ایران است حتی امریکا شورشیان میانه رویی را که امریکا برای مبارزه علیه داعش روی آنها حساب کرده بود، مورد حمله قرار داد. این استدلال وجود دارد که حمله به اسد باعث می شود که ایران از نظامیان شیعی وفادار به خود در عراق برای پاسخ به این حملات علیه نیروهای نظامی امریکا در آنجا استفاده کند. بنابراین بهتر است که ایران را وارد تلاشی کرد که منجر به ثباتی سیاسی شود که در نهایت به حذف بشار منجر می شود. چنین مصالحه ای احتمالا این اجازه را به علویان که متحد ایران هستند خواهد داد که در قدرت باقی بمانند.

در واقع، آمریکا با گزینه تلاش برای دفاع از منافع خود در خاورمیانه و احیای ثبات آن با ایران یا علیه ایران روبرو است. سیاست به حاشیه راندن ایران –مانند آنچه در 3 دهه گذشته رخ داده است- به معنای تلاش برای شکست ارتش اسد، تحت فشار قرار دادن دولت عراق برای محدود کردن نظامیان وفادار به ایران و افزایش تحریم ها تا زمانی است که ایران تاسیسات هسته ای خود را نه محدود بلکه نابود کند.

قمار اوباما این است که رویکرد "دیپلماسی مستقیم" به احتمال بیشتر نتیجه قابل قبولی خواهد داشت. فرض اوباما این است که یک فرمول برای برنامه هسته ای ایران، دولت های سوریه و عراق وجود دارد که ایران و متحدان امریکا می توانند با آن کنار بیایند. به احتمال زیاد اوباما اشتباه می کند. اما جسارت سیاست وی نشان دهند رئیس جمهوری است که به دنبال اثبات حقانیت خود و یک میراث است.

منبع: واشنگتن پست

انتشار این مطلب به معنای تایید آن از سوی سایت دیپلماسی ایرانی نیست و صرفا جهت اطلاع خوانندگان دیپلماسی ایرانی از اندیشه های نویسندگان خارجی منتشر شده است.

انتشار اولیه: یکشنبه 18 آبان 1393 / انتشار مجدد: یکشنبه 25 آبان 1393