روسیه همچنان در آینده اوکراین نقش دارد

دیپلماسی ایرانی: نخستین انتخابات پارلمانی اوکراین، پس از سرنگونی یاناکوویچ در حالی برگزار شد که نزدیک به 5 میلیون نفر از ساکنان مناطق شرقی و کریمه در آن شرکت نداشتند. از این رو بر اساس شمارش آرا، احزاب غرب گرا توانستند حداکثر بیشترین سهم را به خود اختصاص دهند؛ هرچند در این میان حزب وابسته به یاناکویچ تنها 8 درصد آرا را به دست آورد. در حال حاضر اوکراین علاوه بر بحران های سیاسی و درگیری در مناطق شرقی، با چالش اقتصادی مواجه است. بر اساس پیش بینی های صورت گرفته تولید ناخالص ملی این کشور با ادامه این روند بین 7 تا 10 درصد کاهش خواهد داشت. از سوی دیگر روسیه نیز این کشور را به دلیل نحوه پرداخت گاز، نسبت به قطع شدن آن در زمستان تهدید کرده است. مجموعه این عوامل موجب شده است تا پارلمان و در آینده دولت جدید را با چالش جدی مواجه کند به همین دلیل رویکرد آینده پارلمان می تواند بر بحران های سیاسی واقتصادی این کشور اثرگذار باشد. در این باره گفت وگویی با دکتر محمود شوری، مدیر گروه مطالعات اوراسیا، پژوهشگر مسائل روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز در مرکز تحقیقات استراتژیک داشته ایم که در ادامه می خوانید:

اولین انتخابات پارلمانی از زمان انقلاب فوریه گذشته اوکراین برگزار شد. اکنون گفته می شود احزاب متمایل به غرب بر پارلمان مسلط هستند. حضور این جریان در پارلمان اوکراین چه تاثیری می تواند بر آینده تحولات اوکراین به خصوص مناطق شرقی داشته باشد؟

پارلمان یکی از عرصه های رویارویی جریان های غرب گرا و روس گرا در دوره های پیشین بود. از این رو انتخابات پارلمان همواره یک انتخابات پر سر و صدا بوده است. با توجه به این که در گذشته رقابت احزاب روس گرا با غرب گرا خیلی نزدیک بوده این انتخابات همواره مهم محسوب شده است. اما در این دوره از انتخابات، با توجه به بحران پیش آمده و جدایی کریمه و سپس بخش هایی از شرق اوکراین، سبب شده است ساکنان این بخش ها نتوانند وارد فرایند انتخابات شوند و احزاب محدودی که هنوز گرایش به روسیه دارند، نتوانستند آرای بیشتری را به دست آورند. گفته شده تنها یکی از احزاب طرفدار یاناکوویچ نزدیک به 8 درصد آرا را به خود اختصاص داده است که طبیعتا نمی تواند بر آینده این کشور اثرگذار باشد. به همین دلیل به نظر می رسد پارلمان اوکراین، از نظر گرایش در حوزه سیاست خارجی، یک دست و تقریبا جریان های غرب گرا که تمایل به حضور در اروپا دارند، دست برتر را داشته باشند. از طرفی مسایل دیگری مانند سیاست های اقتصادی منجر می شود که دیدگاه های مختلفی در پارلمان شکل بگیرد. در مقابل حزب همبستگی که منتسب به پوروشنکو است، توانسته بیشترین آرای شمارش شده را به دست آورد و در مورد آرای مستقل نیز پیش بینی می شود این حزب پیشرو باشد، اما حزبی نیست که به تنهایی بتواند اکثریت مطلق پارلمان را در اختیار داشته باشد. بنابراین ناگزیر به ائتلاف با حزب جبهه مردم به رهبری آرسنی یاتسنیوک، نخست وزیر فعالی خواهد بود تا بتواند دولت را مستقر کند.

در حال حاضر اوکراین با چالش اقتصادی مواجه است و از طرفی هم با بحران گاز روبه رو است به این دلیل که تهدیدهایی از طرف روسیه مبنی بر قطع گاز صورت گرفته است. آیا پارلمان غربگرا می تواند اوضاع اقتصادی را بهبود ببخشد؟

یکی از مهمترین مشکلات دولت و پارلمان جدید، سامان بخشیدن به وضعیت اقتصادی است؛ وضعیتی که بعد از بحران های شرقی موجب بروز چالش برای بخش صنعت و حتی جدا شدن بخش عمده ای از آنها و در نهایت آسیب رساندن به اقتصاد شده است. در حال حاضر بخش هایی از هزینه های دولت باید صرف مسایل نظامی و دفاعی شود. تنها امیدواری اوکراین دریافت کمک هایی خواهد بود که ممکن است از طرف  غرب ارسال شود تا به نسبت بتواند این دوران را پشت سر بگذارد و نیم نگاهی به رشد اقتصادی در سال های آینده داشته باشد. اما یکی از معضلات دولت جدید نوع رابطه با روسیه است که در ابعاد مختلفی تقسیم می شود. یکی از آن ابعاد مربوط به چالش های جدایی طلبی در شرق اوکراین است که روسیه کاملا اثرگذار خواهد بود. درواقع نوع تعامل با روسیه می تواند بر آینده این مناطق اثرگذار باشد. از طرفی مساله تامین گاز چالش دیگر در زمستان خواهد بود. پیش بینی شده که روسیه فشار خود را به لحاظ انرژی در زمستان امسال بر روی اوکراین افزایش خواهد داد و از این فرصت استفاده خواهد کرد تا سیاست های خود را دنبال کند و به آن دست یابد. در حال حاضر روس ها اعلام کرده اند که با توجه به سابقه بد اوکراین در خصوص نحوه پرداخت ها، اکنون باید برای خرید گاز، اقدام به پیش پرداخت کنند. در حال حاضر گفت وگو در این زمینه ادامه داشته و به نتیجه ای نرسیده است. از این رو کارشناسان پیش بینی می کنند که روسیه در اوج سرما، اوکراین را با مشکل بی گازی مواجه کند. بنابراین بخشی از اقتصاد اوکراین وابسته به همکاری با روسیه بوده و اثرگذار است. این عوامل می تواند بر موفقیت دولت و پارلمان جدید نیز تاثیر بگذارد.

گفته شده سه میلیون نفر در دو استان شرقی و نزدیک به دو میلیون نفر ساکن کریمه در این انتخابات شرکت نکردند. در واقع چیزی حدود 5 میلیون نفر در انتخابات حضور نداشتند. عدم حضور این تعداد چه تاثیری می تواند بر آینده سیاسی اوکراین بگذارد؟

برنامه این است که در مناطق شرقی انتخاباتی به صورت جداگانه برگزار شود. این بدان مفهوم است که روند جدایی مناطق شرقی که پس از جدایی کریمه آغاز شد، در حال تثبیت شدن است. به نظرم این انتخابات مهر تایید و صحه ای خواهد بود بر جدا شدن مناطق شرقی و عملا شاهدیم که این مناطق از فرایند نقش آفرینی در دولت مرکزی جدا شده اند. بنابراین اگر شرایط تغییر کند باز آنها نمی توانند بر دولت اوکراین موثر باشند، زیرا حداقل برای یک دوره چهار ساله باید تنها شاهد نقش اکثریت غرب گرا در دولت مرکزی و پارلمان باشیم. به همین دلیل عملا جریان های روس گرا خیلی نمی توانند بر دولت آینده اوکراین تاثیر بگذارند.

پارلمان جدید تا چه حد از ظرفیت و توان کافی به منظور بازگردادن مناطقی که به نوعی از خاک اوکراین جدا شدند، به وسیله تصویب قوانین یا همکاری با نهادهای بین المللی برخوردار است؟

این مساله بیشتر به دولت مربوط می شود تا پارلمان. به هر حال نوع دولتی که انتخاب می شود و همچنین نوع تعاملاتی که پارلمان جدید از طریق قانونگذاری انجام می دهد، می تواند بر فرایند بحران موثر باشد. اینکه بحران به چه نتیجه می رسد، چندان مشخص نیست، اما به طور حتم اثرگذار است. از طرفی قوانینی که موجب نزدیکی بیشتر اوکراین به غرب شود نیز می تواند واکنش منفی روسیه را در پی داشته باشد. بنابراین بعید است که پارلمان بتواند تاثیری بر الحاق مناطق جدا شده داشته باشد و این مساله از طریق حوزه های قانونی قابل حل و فصل باشد. این مساله بیشتر باید در چارچوب تعاملات دولت مرکزی با روسیه یا اقدامات نظامی حل و فصل شود. البته خود اوکراینی ها نیز چندان امیدوار به حل مساله از طریق اقدامات نظامی و حتی سیاسی در کوتاه مدت به منظور متقاعد کردن روس ها برای عدم حمایت از جدایی طلبان در شرق نیستند.

انتشار اولیه: سه شنبه 6 آبان 1393 / انتشار مجدد: یکشنبه 11 آبان 1393