زندگی زیر سایه داعش چگونه است؟
وقتی که بساط «امارت اسلامی» افغانستان در سال2001 برچیده شد؛ کمتر کسی فکر می کرد 13سال بعد «ابوبکر البغدادی»، خلیفه خودخوانده «داعش» پا جای پای «ملامحمد عمر»، «امیرالمومنین» خودخوانده «امارت اسلامی» افغانستان بگذارد؛ دوگروهی که رویکرد مشترکشان خشونت، ایجاد رعب ووحشت و بیرحمی جنون آمیز در قتل عام مردم عادی و شهروندان با تفکر بنیادگرایی اسلامی است.
از بسیاری جهات، آنچه که این گروه در سوریه و عراق انجام می دهد، با آنچه که «طالبان» در دهه90میلادی در افغانستان انجام داد، شباهت هایی دارد. هدف جنگ «داعش» نیز مانند «طالبان»، تسخیر مناطق بیشتر است. دست کم تاکنون این گروه اقدامی عملی برای به راه اندازی یک جهاد جهانی به سبک «القاعده» یا صدور فتوا برای بمب گذاری در شهرهای اروپایی و آمریکا نداشته است. هرچند به نظر می رسد با توجه به فرامرزی بودن عقایدمذهبی این گروه، هواداران آن این روزها در سراسر دنیا فعال شده باشند.
«امارت اسلامی» افغانستان
در پی خروج نیروهای شوروی سابق از افغانستان، جنگ داخلی در دهه50شمسی آنچنان در این کشور طولانی شد که در طول یک دهه بیش از یک میلیون افغانی کشته شدند. در اوج جنگ های داخلی افغانستان گروهی وارد منطقه «پسین بولدک» ولایت «قندهار» در جنوب این کشور شدند که رهبران آنها اعتقادات «وهابی» و «سلفی» داشتند.
«طالبان» در میانه های دهه1370شمسی کنترل بیشتر مناطق افغانستان را در دست گرفت. «طالبان» ابتدا در پاکستان و در مرزهای خود با افغانستان با هدف استقرار حکومت اسلامی و جاری کردن قوانین شرع، به آموزش «طالبان» دست زد و به تدریج وارد مبارزه مسلحانه شد. در بدو ورود به افغانستان، مردم به این گروه خوشبین بودند و گمان می کردند آنها می توانند به جنگ های داخلی افغانستان پایان دهند و امنیتی نسبی را در این کشور جنگ زده ایجاد کنند.
اما به تدریج آنها با شعار «جهاد با شرک و کفر» و ادعای اینکه هرکس کشته شود به بهشت خواهد رفت، به کشتار مردم پرداختند. اتفاقات و خشونت عریانی که در افغانستان تحت حکومت «طالبان» انجام شده، افکارعمومی دنیا را به شدت متاثر کرد. قتل عام مردم هزاره و به ویژه شیعیان، تخریب مجسمه های بودا در بامیان، خشونت علیه زنان و نادیده گرفتن حقوق اولیه انسان ها مهم ترین اقدامات «طالبان» در افغانستان بود. «طالبان» می رفت تا حوزه نفوذ خود را در منطقه گسترش دهد، اما سرانجام حادثه 11سپتامبر سبب شد قدرت این گروه در منطقه خدشه دار و خاورمیانه بیش از یک دهه به بحرانی ترین نقطه دنیا تبدیل شود.
«طالبان» با عنوان امارت اسلامی افغانستان در سال2001 قوانین خود را در کتابی با عنوان «جریده رسمی» در 142صفحه منتشر کرد و به اجرا گذاشت. از جمله این قوانین که به گفته خود «طالبان» مطابق شریعت و فقه حنفی بود، می توان به محدودکردن رسانه ها، زنان نهادهای غیردولتی و فعالیت های اجتماعی و سیاسی و محدودکردن حقوق اولیه انسانی شهروندان اشاره کرد. این قوانین در کتابچه ای به قیمت 400هزار افغانی معادل 75دلار به امضای «امیرالمومنین ملا محمد عمرمجاهد» و «الحاج ملامحمد حسن آخند» - به عنوان «معاون اداری ریاست الوزرا» رسید.
«طالبان» در صفحه 119روزنامه رسمی خود با ورود به حریم خصوصی افراد تاکید می کند: «مردی که ریش خود را بتراشد یا کوتاه کند، با نظرداشتن حالت مجرم تا 10یوم حبس و حسب لزوم دید حاکم وقت تعزیز می شود.» در ماده26 صفحه 33همان منبع آمده است: «اهل ذمه {اقلیت های مذهبی} مکلف هستند در لباس و وسایل نقلیه خویش علامت مخصوص داشته باشند تا از طرف موظفان تشخیص داده شوند. آنها نمی توانند مراسم دینی خود را آشکار نشان دهند.»
همچنین در صفحه هفت و در ماده12 منشور قانونی «طالبان» تاکید شده: «زنی که در قریه، بادیه یا صحرا در حوار چشمه کاله شویی کند وی را با آداب لازم منع و منزلش را نشانی و صاحب خانه را به طور لازم مجازات می کند.»
«طالبان» با رسانه ها و آنچه افکارعمومی را نسبت به حقوق اولیه خود آگاه می کرد، به شدت مخالفت می کرد به طوری که تنها وسیله اطلاع رسانی یک موج رادیو به نام رادیو افغان بود. همچنین انتشار هرگونه روزنامه و نشریه در این کشور ممنوع شده بود چنان که در صفحه29 ماده7 جریده رسمی هم تاکید شده بود: «مجلات، روزنامه ها، کتاب ها و وسایل صوتی و تصویری و سایر مواد فرهنگی خلاف اسلام و سیاست های امارت اسلامی است و هرگونه توزیع و تکثیر آن ممنوع است.»
«طالبان» حتی در مورد «ان جی او ها» نیز قوانین خاص خود را داشت. این حکومت در صفحه32 جریده رسمی وزارت عدلیه خود آورده است: «موسسات داخلی و خارجی غیرحکومتی که مطابق احکام مقرره ان جی او در افغانستان فعالیت می کنند در صورتی که از احکام مندرج ماده سوم مقرره ان جی او تخلف ورزند، مورد بازپرسی قرار می گیرند.»
در جایی دیگر درباره خریدوفروش و واردات کالا ها قوانینی وضع شده که در میان آنها ورود لوازم آرایشی زنانه و کارت تبریک و هرنوع دستگاه و آلت موسیقی ممنوع است. همچنین تاکید شده است: «دکانداران نمی توانند مجسمه های پلاستیکی یا غیرپلاستیکی را به فروش برسانند یا خریداری کنند.»
در بخش دیگری از این قوانین در صفحه21 جریده رسمی آمده است «موظفان امربه معروف و نهی ازمنکر مکلفند که خانم (زن) و شوهر را از صحبت در آزاد راه (کوچه و خیابان) منع کنند.» به این ترتیب و بر اساس قانون «طالبان»، زن و شوهر هم نمی توانستند در معابر عمومی و در ملأعام با هم سخن بگویند. «طالبان» حتی در مورد پرده منازل شهروندان افغان هم قوانینی را وضع کرده بودند. در صفحه27 جریده رسمی آمده است: «آویختن پرده هایی که دارای عکس ذی روح باشند، ممنوع است.» نگاهی به مجموعه این قوانین در سیاست داخلی «امارت اسلامی» افغانستان از شدت خفقان، خشونت و زیرسوال بردن منشور حقوق بشر که مورد قبول تمام کشورهای دنیاست، نشان داشت.
اگرچه عمر «حکومت اسلامی» «طالبان» که نماینده ای هم در «سازمان ملل» داشت، دیری نپایید، اما چون ریشه این تفکرات در خارج از مرزهای افغانستان متولد و هدایت شده بود، پس از حمله آمریکا و متحدانش خشک نشد و به تدریج در کل منطقه خاورمیانه و حتی اروپا نفوذ کرد.
«داعش» فرزند خلف «طالبان»
نخستین روز ماه رمضان و در تابستان داغ امسال، درست چندماه بعد از خروج آمریکا و متحدانش از عراق و بالاگرفتن تحولات سوریه و در آستانه تحویل قدرت از سوی نوری المالکی به نخست وزیر جدید، اخباری منتشر شد که به سرعت منطقه را نگران کرد. گروه جدیدی که ابتدا «دولت اسلامی عراق و شام» نامیده می شد، اعلام موجودیت کرد؛ گروهی که مواضع بسیار تندتر و بی پروا تری نسبت به «طالبان» داشت، اما برخلاف «طالبان»، «داعش» یک جنبش قومی ساکن نیست که در آرمان ها و نارضایتی های بخشی از مردم محلی ریشه داشته باشد. «داعش» یک جنبش تروریستی جهانی و چندملیتی است که مرزهای ملی را درنوردیده است.
«داعش» را می توان یک جنبش پیشرو در تفکرات «طالبان» و حتی «القاعده» دانست. حتی از نظر عقیدتی افکار «طالبان» و «داعش» یکسان نیست. از نظر سیاسی این دوگروه با هم اختلافات زیادی دارند چراکه در نهایت به توافق رسیدن «طالبان» با «داعش» به معنای پذیرفتن خلافت و رهبری آنان است در حالی که رهبران و بزرگان «طالبان» رهبر «داعش» «ابوبکر البغدادی» را یک بیعت شکن می دانند. «ایمن الظواهری»، رهبر شبکه «القاعده» پس از «اسامه بن لادن» در واکنش به اعلام خلافت ابوبکر البغدادی گفت: «شیخ ابوبکر البغدادی الحسین، با اعلام ادغام «دولت اسلامی عراق و شام»، بدون دستور و مشورت با ما اشتباه کرد. باید توجه داشت «القاعده» یک رسالت است نه گروه جهادی و«داعش» ارتباطی با «القاعده» ندارد.»
«داعش» گروهی شورشی با تفکرات نسل دومی سلفی-«طالبانی» به رهبری «ابوبکر البغدادی» است که از «القاعده» جدا شده و ابتدا با ارتش سوریه وارد جنگ شد. این گروه در واقع ادامه تشکیلات یک گروه از سلفی های جهادی وابسته به «القاعده» در عراق به رهبری ابومصعب الزرقاوی است. الزرقاوی که خود در سال2006 کشته شد، در اعلامیه های خود همواره به فتاوای «ابن تیمیه»، فقیه حنبلی-سلفی و مبتکر و بنیانگذار نظری فرقه وهابیت در قرون اولیه اسلام، استناد می کرد. چنانچه خلیفه موصل و رهبر «داعش» ابوبکر البغدادی نیز خود را دنباله رو ابن تیمیه دانسته است.
هویت اصلی این گروه هنوز مشخص نبود که خبر رسید جنگجویان آنها با فتح شهربه شهر در شمال و جنوب عراق با سرعت پیشروی می کنند. چنانچه «باراک اوباما»، رییس جمهور آمریکا نیز در مصاحبه خود با برنامه 60دقیقه شبکه سی بی اس اعتراف کرد ایالات متحده خطر رشد و افزایش قدرت «داعش» در منطقه را دست کم گرفته بود. برخلاف «طالبان» که هرگونه استفاده از وسایل ارتباط جمعی را محدود و منع می کرد، این گروه فعالیت خود را در آغاز با عضوگیری وسیع در شبکه های اجتماعی آغاز کرد.
«داعش» در حکومت خود و در سیاست داخلی منطقه تحت امرش از جمله شهرهای رقه و موصل، فلوجه و تکریت قوانین بسیار سختگیرانه ای را مبنی بر این نوع شریعت اجرا کرده است. ماموران امربه معروف و نهی ازمنکر «داعش» در شهر و در ملأعام به تشخیص خود دست دزد ها را جدا می کنند، اعدام های خیابانی به راه می اندازند، حقوق اولیه و حیاتی زنان را به طور کلی نادیده می گیرند و با راه اندازی دفاتر و گشت های خیابانی به نام «حسبه» بر اجرای شریعت اسلام سلفی خود نظارت می کنند. «داعش» نشستن زنان بر هرنوع صندلی را منع کرده اند و پوشیدن شلوارجین را برای زنان و مردان کمرباریک محل اشکال می داند. همچنین اگر فردی این گروه را به نام «داعش» بخواند، در ملأعام 70ضربه شلاق خواهد خورد.
«داعش» همچنین بخشنامه هایی لازم الاجرا را برای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در عراق وضع کرده است. بخشی از این بخشنامه ها به این شرح است: «دانشکده ها و گروه های غیرشرعی مانند دانشکده حقوق، علوم سیاسی و هنرهای زیبا، باستان شناسی، تربیت بدنی و فلسفه، گروه مدیریت موسسات توریستی و هتلداری باید ملغی شوند. کلمه های دموکراسی، فرهنگ، آزادی و حقوق، داستان و نمایشنامه باید از همه دروس دانشگاهی حذف شوند.
در گروه زبان های انگلیسی، فرانسه و ترجمه، مسایل مربوط به سود بانکی (ربوی)، نباید مطرح شود. همچنین مسایل مربوط به اصول ناسیونالیستی، عراقی یا مسایل تاریخی مجعول، یا تقسیمات جغرافیایی، قابل بحث و بیان نخواهد بود. اساتید و مدرسان باید این موارد را رعایت کنند. ضوابط شرعی جداسازی دختران و پسران باید رعایت شود و عبارت جمهوری عراق حذف و تبدیل دولت اسلامی می شود. همچنین عبارت آموزش عالی به دیوان تعلیم تبدیل می شود.
سایر اقدامات و قوانین اجتماعی- سیاسی دولت «داعش» به گزارش «روزنامه واشنگتن پست» شامل این موارد است. دولت «داعش» تحت عنوان زکات از مردم به اجبار پول می گیرد. هرگونه فعالیت گروه های سیاسی یا مسلح ممنوع است ولی راه توبه برای اعضای سابق نیروهای مسلح باز است، اما در صورت اصرار بر فعالیت آنها مرتد هستند و با مجازات مرگ مواجه می شوند. همچنین زیارت قبور امکان پذیر نیست و همه قبور و اماکن مقدس تخریب و نابود می شوند.
همچنین مردم باید از اینکه در حکومت دولت اسلامی عراق و شام زندگی می کنند، خوشحال باشند و این خوشحالی را ابراز کنند. کریم مفلح، نوجوانی 15ساله از گروه «داعش» که به اسارت کردها درآمده نیز در گفت وگو با هالی ویلیامز، خبرنگار شبکه خبری سی بی اس می گوید اعضای «داعش» به جوانان داروی ضدافسردگی می خورانده اند. به گفته مفلح، این داروها باعث می شود قدرت فکری نوجوانان از بین برود و بتوانند به اقدامات انتحاری دست بزنند.
از سوی دیگر این گروه در نشریه دوزبانه خود به نام «دابق» درباره به اسارت گرفتن زنان و کودکان شهر های مختلف از جمله سنجار نوشته است زنان و کودکان اسیر میان جنگجویانی که در عملیات حضور دارند، تقسیم می شوند. این گروه قوانین خاص خود را برای نمایندگان رسانه ها دارد که اولین آن بیعت با خلیفه و سوگند وفاداری به او است. همچنین کار رسانه ها و کاربران اینترنت تحت نظارت انحصاری این گروه است و روزنامه نگاران خارجی که با مجوز «داعش» اجازه فعالیت دارند، حق پوشش خبری و تصویری حوادث شهرها و مناطق مختلف تحت امر این گروه را ندارند.
همه اخبار و تصاویر این خبرنگاران باید ابتدا توسط دفاتر نظارتی بررسی شود و در صورت تخلف برخورد شدیدی با آنها می شود. این در حالی است که اعضای این گروه خود هزاران اکانت توییتر دارند و هربار ویدیو هایی را طبق سلیقه خود و انتخابی در فضای مجازی منتشر می کنند. به این ترتیب «داعش» توانسته تا حدود زیادی اخبار و اطلاعات منتشرشده درباره این گروه و قلمرو حکومتی اش را اداره و کانالیزه کند.
نقش کشور های منطقه در شکل گیری «داعش»
در چندماه گذشته در حالی که افکارعمومی دنیا درگیر جنگ غزه بود، «داعش» تعاملات کشورهای خاورمیانه را تغییر داد. هرکدام از دولت های منطقه به نوعی نسبت به فعالیت تروریستی این گروه واکنش هایی نشان داده اند و در این میان تنها اسراییل است که در سکوتی سوال برانگیز منازعات منطقه را تماشا می کند.
جان کالی روزنامه نگاری که سال ها در خاورمیانه بوده و در جنگ های الجزایر، هند و پاکستان، جنگ اعراب و اسراییل در سال1967، جنگ های داخلی یمن، نبرد اردن و فلسطین و جنگ ایران و عراق و جنگ لبنان حضور داشته است نیز در کتاب «سیا و جنگ های نامقدس» اسنادی را منتشر کرده که نشان می دهد سازمان اطلاعاتی آمریکا چگونه دست به تجهیز و حمایت جریان های بنیادگرای مسلمان برای تشکیل «القاعده» و «طالبان» زده است.
در میان کشور های منطقه از عربستان نیز به عنوان پدرخوانده مالی سلفی ها یاد می شود این در حالی است که «داعش» بخشی از سرزمین حجاز را به نقشه جغرافیایی خود اضافه کرده است. حال باید دید دولت عربستان چطور می تواند دست کم خاک خود را از نقشه جغرافیای «داعش» بیرون بیاورد. از سوی دیگر ترکیه نیز تلاشی جدی برای مبارزه با «داعش» نکرده و به این ترتیب در قوام قدرت این گروه سهیم شده است.
در دودهه گذشته گروه های بنیادگرای اسلامی رشد فزاینده ای در سطح منطقه و جهان داشته اند. همه آنها کمابیش از یک الگوی فکری مشترک تبعیت می کنند و با رشد تکنولوژی و گسترش ابزار ارتباطات نسخه های جدید تری از آنها که به مراتب خشن تر از گروه های خلف خود هستند، متولد می شوند. تنها نگاهی کوتاه به مجموعه قوانین آنها، افزایش کاربردی خشونت این گرو ها را به روشنی نشان می دهد. حال باید دید استفاده از ابزار خشونت تا چه میزان می تواند خشونت ورزان را به اهدافشان نزدیک کند. جهان و سازمان های بین المللی نسبت به این خشونت عریان چه واکنشی نشان خواهند داد و آثار این خشونت مدام، چه تاثیری بر آینده مردمان این منطقه خواهد داشت؟
از بسیاری جهات، آنچه که این گروه در سوریه و عراق انجام می دهد، با آنچه که «طالبان» در دهه90میلادی در افغانستان انجام داد، شباهت هایی دارد. هدف جنگ «داعش» نیز مانند «طالبان»، تسخیر مناطق بیشتر است. دست کم تاکنون این گروه اقدامی عملی برای به راه اندازی یک جهاد جهانی به سبک «القاعده» یا صدور فتوا برای بمب گذاری در شهرهای اروپایی و آمریکا نداشته است. هرچند به نظر می رسد با توجه به فرامرزی بودن عقایدمذهبی این گروه، هواداران آن این روزها در سراسر دنیا فعال شده باشند.
«امارت اسلامی» افغانستان
در پی خروج نیروهای شوروی سابق از افغانستان، جنگ داخلی در دهه50شمسی آنچنان در این کشور طولانی شد که در طول یک دهه بیش از یک میلیون افغانی کشته شدند. در اوج جنگ های داخلی افغانستان گروهی وارد منطقه «پسین بولدک» ولایت «قندهار» در جنوب این کشور شدند که رهبران آنها اعتقادات «وهابی» و «سلفی» داشتند.
«طالبان» در میانه های دهه1370شمسی کنترل بیشتر مناطق افغانستان را در دست گرفت. «طالبان» ابتدا در پاکستان و در مرزهای خود با افغانستان با هدف استقرار حکومت اسلامی و جاری کردن قوانین شرع، به آموزش «طالبان» دست زد و به تدریج وارد مبارزه مسلحانه شد. در بدو ورود به افغانستان، مردم به این گروه خوشبین بودند و گمان می کردند آنها می توانند به جنگ های داخلی افغانستان پایان دهند و امنیتی نسبی را در این کشور جنگ زده ایجاد کنند.
اما به تدریج آنها با شعار «جهاد با شرک و کفر» و ادعای اینکه هرکس کشته شود به بهشت خواهد رفت، به کشتار مردم پرداختند. اتفاقات و خشونت عریانی که در افغانستان تحت حکومت «طالبان» انجام شده، افکارعمومی دنیا را به شدت متاثر کرد. قتل عام مردم هزاره و به ویژه شیعیان، تخریب مجسمه های بودا در بامیان، خشونت علیه زنان و نادیده گرفتن حقوق اولیه انسان ها مهم ترین اقدامات «طالبان» در افغانستان بود. «طالبان» می رفت تا حوزه نفوذ خود را در منطقه گسترش دهد، اما سرانجام حادثه 11سپتامبر سبب شد قدرت این گروه در منطقه خدشه دار و خاورمیانه بیش از یک دهه به بحرانی ترین نقطه دنیا تبدیل شود.
«طالبان» با عنوان امارت اسلامی افغانستان در سال2001 قوانین خود را در کتابی با عنوان «جریده رسمی» در 142صفحه منتشر کرد و به اجرا گذاشت. از جمله این قوانین که به گفته خود «طالبان» مطابق شریعت و فقه حنفی بود، می توان به محدودکردن رسانه ها، زنان نهادهای غیردولتی و فعالیت های اجتماعی و سیاسی و محدودکردن حقوق اولیه انسانی شهروندان اشاره کرد. این قوانین در کتابچه ای به قیمت 400هزار افغانی معادل 75دلار به امضای «امیرالمومنین ملا محمد عمرمجاهد» و «الحاج ملامحمد حسن آخند» - به عنوان «معاون اداری ریاست الوزرا» رسید.
«طالبان» در صفحه 119روزنامه رسمی خود با ورود به حریم خصوصی افراد تاکید می کند: «مردی که ریش خود را بتراشد یا کوتاه کند، با نظرداشتن حالت مجرم تا 10یوم حبس و حسب لزوم دید حاکم وقت تعزیز می شود.» در ماده26 صفحه 33همان منبع آمده است: «اهل ذمه {اقلیت های مذهبی} مکلف هستند در لباس و وسایل نقلیه خویش علامت مخصوص داشته باشند تا از طرف موظفان تشخیص داده شوند. آنها نمی توانند مراسم دینی خود را آشکار نشان دهند.»
همچنین در صفحه هفت و در ماده12 منشور قانونی «طالبان» تاکید شده: «زنی که در قریه، بادیه یا صحرا در حوار چشمه کاله شویی کند وی را با آداب لازم منع و منزلش را نشانی و صاحب خانه را به طور لازم مجازات می کند.»
«طالبان» با رسانه ها و آنچه افکارعمومی را نسبت به حقوق اولیه خود آگاه می کرد، به شدت مخالفت می کرد به طوری که تنها وسیله اطلاع رسانی یک موج رادیو به نام رادیو افغان بود. همچنین انتشار هرگونه روزنامه و نشریه در این کشور ممنوع شده بود چنان که در صفحه29 ماده7 جریده رسمی هم تاکید شده بود: «مجلات، روزنامه ها، کتاب ها و وسایل صوتی و تصویری و سایر مواد فرهنگی خلاف اسلام و سیاست های امارت اسلامی است و هرگونه توزیع و تکثیر آن ممنوع است.»
«طالبان» حتی در مورد «ان جی او ها» نیز قوانین خاص خود را داشت. این حکومت در صفحه32 جریده رسمی وزارت عدلیه خود آورده است: «موسسات داخلی و خارجی غیرحکومتی که مطابق احکام مقرره ان جی او در افغانستان فعالیت می کنند در صورتی که از احکام مندرج ماده سوم مقرره ان جی او تخلف ورزند، مورد بازپرسی قرار می گیرند.»
در جایی دیگر درباره خریدوفروش و واردات کالا ها قوانینی وضع شده که در میان آنها ورود لوازم آرایشی زنانه و کارت تبریک و هرنوع دستگاه و آلت موسیقی ممنوع است. همچنین تاکید شده است: «دکانداران نمی توانند مجسمه های پلاستیکی یا غیرپلاستیکی را به فروش برسانند یا خریداری کنند.»
در بخش دیگری از این قوانین در صفحه21 جریده رسمی آمده است «موظفان امربه معروف و نهی ازمنکر مکلفند که خانم (زن) و شوهر را از صحبت در آزاد راه (کوچه و خیابان) منع کنند.» به این ترتیب و بر اساس قانون «طالبان»، زن و شوهر هم نمی توانستند در معابر عمومی و در ملأعام با هم سخن بگویند. «طالبان» حتی در مورد پرده منازل شهروندان افغان هم قوانینی را وضع کرده بودند. در صفحه27 جریده رسمی آمده است: «آویختن پرده هایی که دارای عکس ذی روح باشند، ممنوع است.» نگاهی به مجموعه این قوانین در سیاست داخلی «امارت اسلامی» افغانستان از شدت خفقان، خشونت و زیرسوال بردن منشور حقوق بشر که مورد قبول تمام کشورهای دنیاست، نشان داشت.
اگرچه عمر «حکومت اسلامی» «طالبان» که نماینده ای هم در «سازمان ملل» داشت، دیری نپایید، اما چون ریشه این تفکرات در خارج از مرزهای افغانستان متولد و هدایت شده بود، پس از حمله آمریکا و متحدانش خشک نشد و به تدریج در کل منطقه خاورمیانه و حتی اروپا نفوذ کرد.
«داعش» فرزند خلف «طالبان»
نخستین روز ماه رمضان و در تابستان داغ امسال، درست چندماه بعد از خروج آمریکا و متحدانش از عراق و بالاگرفتن تحولات سوریه و در آستانه تحویل قدرت از سوی نوری المالکی به نخست وزیر جدید، اخباری منتشر شد که به سرعت منطقه را نگران کرد. گروه جدیدی که ابتدا «دولت اسلامی عراق و شام» نامیده می شد، اعلام موجودیت کرد؛ گروهی که مواضع بسیار تندتر و بی پروا تری نسبت به «طالبان» داشت، اما برخلاف «طالبان»، «داعش» یک جنبش قومی ساکن نیست که در آرمان ها و نارضایتی های بخشی از مردم محلی ریشه داشته باشد. «داعش» یک جنبش تروریستی جهانی و چندملیتی است که مرزهای ملی را درنوردیده است.
«داعش» را می توان یک جنبش پیشرو در تفکرات «طالبان» و حتی «القاعده» دانست. حتی از نظر عقیدتی افکار «طالبان» و «داعش» یکسان نیست. از نظر سیاسی این دوگروه با هم اختلافات زیادی دارند چراکه در نهایت به توافق رسیدن «طالبان» با «داعش» به معنای پذیرفتن خلافت و رهبری آنان است در حالی که رهبران و بزرگان «طالبان» رهبر «داعش» «ابوبکر البغدادی» را یک بیعت شکن می دانند. «ایمن الظواهری»، رهبر شبکه «القاعده» پس از «اسامه بن لادن» در واکنش به اعلام خلافت ابوبکر البغدادی گفت: «شیخ ابوبکر البغدادی الحسین، با اعلام ادغام «دولت اسلامی عراق و شام»، بدون دستور و مشورت با ما اشتباه کرد. باید توجه داشت «القاعده» یک رسالت است نه گروه جهادی و«داعش» ارتباطی با «القاعده» ندارد.»
«داعش» گروهی شورشی با تفکرات نسل دومی سلفی-«طالبانی» به رهبری «ابوبکر البغدادی» است که از «القاعده» جدا شده و ابتدا با ارتش سوریه وارد جنگ شد. این گروه در واقع ادامه تشکیلات یک گروه از سلفی های جهادی وابسته به «القاعده» در عراق به رهبری ابومصعب الزرقاوی است. الزرقاوی که خود در سال2006 کشته شد، در اعلامیه های خود همواره به فتاوای «ابن تیمیه»، فقیه حنبلی-سلفی و مبتکر و بنیانگذار نظری فرقه وهابیت در قرون اولیه اسلام، استناد می کرد. چنانچه خلیفه موصل و رهبر «داعش» ابوبکر البغدادی نیز خود را دنباله رو ابن تیمیه دانسته است.
هویت اصلی این گروه هنوز مشخص نبود که خبر رسید جنگجویان آنها با فتح شهربه شهر در شمال و جنوب عراق با سرعت پیشروی می کنند. چنانچه «باراک اوباما»، رییس جمهور آمریکا نیز در مصاحبه خود با برنامه 60دقیقه شبکه سی بی اس اعتراف کرد ایالات متحده خطر رشد و افزایش قدرت «داعش» در منطقه را دست کم گرفته بود. برخلاف «طالبان» که هرگونه استفاده از وسایل ارتباط جمعی را محدود و منع می کرد، این گروه فعالیت خود را در آغاز با عضوگیری وسیع در شبکه های اجتماعی آغاز کرد.
«داعش» در حکومت خود و در سیاست داخلی منطقه تحت امرش از جمله شهرهای رقه و موصل، فلوجه و تکریت قوانین بسیار سختگیرانه ای را مبنی بر این نوع شریعت اجرا کرده است. ماموران امربه معروف و نهی ازمنکر «داعش» در شهر و در ملأعام به تشخیص خود دست دزد ها را جدا می کنند، اعدام های خیابانی به راه می اندازند، حقوق اولیه و حیاتی زنان را به طور کلی نادیده می گیرند و با راه اندازی دفاتر و گشت های خیابانی به نام «حسبه» بر اجرای شریعت اسلام سلفی خود نظارت می کنند. «داعش» نشستن زنان بر هرنوع صندلی را منع کرده اند و پوشیدن شلوارجین را برای زنان و مردان کمرباریک محل اشکال می داند. همچنین اگر فردی این گروه را به نام «داعش» بخواند، در ملأعام 70ضربه شلاق خواهد خورد.
«داعش» همچنین بخشنامه هایی لازم الاجرا را برای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در عراق وضع کرده است. بخشی از این بخشنامه ها به این شرح است: «دانشکده ها و گروه های غیرشرعی مانند دانشکده حقوق، علوم سیاسی و هنرهای زیبا، باستان شناسی، تربیت بدنی و فلسفه، گروه مدیریت موسسات توریستی و هتلداری باید ملغی شوند. کلمه های دموکراسی، فرهنگ، آزادی و حقوق، داستان و نمایشنامه باید از همه دروس دانشگاهی حذف شوند.
در گروه زبان های انگلیسی، فرانسه و ترجمه، مسایل مربوط به سود بانکی (ربوی)، نباید مطرح شود. همچنین مسایل مربوط به اصول ناسیونالیستی، عراقی یا مسایل تاریخی مجعول، یا تقسیمات جغرافیایی، قابل بحث و بیان نخواهد بود. اساتید و مدرسان باید این موارد را رعایت کنند. ضوابط شرعی جداسازی دختران و پسران باید رعایت شود و عبارت جمهوری عراق حذف و تبدیل دولت اسلامی می شود. همچنین عبارت آموزش عالی به دیوان تعلیم تبدیل می شود.
سایر اقدامات و قوانین اجتماعی- سیاسی دولت «داعش» به گزارش «روزنامه واشنگتن پست» شامل این موارد است. دولت «داعش» تحت عنوان زکات از مردم به اجبار پول می گیرد. هرگونه فعالیت گروه های سیاسی یا مسلح ممنوع است ولی راه توبه برای اعضای سابق نیروهای مسلح باز است، اما در صورت اصرار بر فعالیت آنها مرتد هستند و با مجازات مرگ مواجه می شوند. همچنین زیارت قبور امکان پذیر نیست و همه قبور و اماکن مقدس تخریب و نابود می شوند.
همچنین مردم باید از اینکه در حکومت دولت اسلامی عراق و شام زندگی می کنند، خوشحال باشند و این خوشحالی را ابراز کنند. کریم مفلح، نوجوانی 15ساله از گروه «داعش» که به اسارت کردها درآمده نیز در گفت وگو با هالی ویلیامز، خبرنگار شبکه خبری سی بی اس می گوید اعضای «داعش» به جوانان داروی ضدافسردگی می خورانده اند. به گفته مفلح، این داروها باعث می شود قدرت فکری نوجوانان از بین برود و بتوانند به اقدامات انتحاری دست بزنند.
از سوی دیگر این گروه در نشریه دوزبانه خود به نام «دابق» درباره به اسارت گرفتن زنان و کودکان شهر های مختلف از جمله سنجار نوشته است زنان و کودکان اسیر میان جنگجویانی که در عملیات حضور دارند، تقسیم می شوند. این گروه قوانین خاص خود را برای نمایندگان رسانه ها دارد که اولین آن بیعت با خلیفه و سوگند وفاداری به او است. همچنین کار رسانه ها و کاربران اینترنت تحت نظارت انحصاری این گروه است و روزنامه نگاران خارجی که با مجوز «داعش» اجازه فعالیت دارند، حق پوشش خبری و تصویری حوادث شهرها و مناطق مختلف تحت امر این گروه را ندارند.
همه اخبار و تصاویر این خبرنگاران باید ابتدا توسط دفاتر نظارتی بررسی شود و در صورت تخلف برخورد شدیدی با آنها می شود. این در حالی است که اعضای این گروه خود هزاران اکانت توییتر دارند و هربار ویدیو هایی را طبق سلیقه خود و انتخابی در فضای مجازی منتشر می کنند. به این ترتیب «داعش» توانسته تا حدود زیادی اخبار و اطلاعات منتشرشده درباره این گروه و قلمرو حکومتی اش را اداره و کانالیزه کند.
نقش کشور های منطقه در شکل گیری «داعش»
در چندماه گذشته در حالی که افکارعمومی دنیا درگیر جنگ غزه بود، «داعش» تعاملات کشورهای خاورمیانه را تغییر داد. هرکدام از دولت های منطقه به نوعی نسبت به فعالیت تروریستی این گروه واکنش هایی نشان داده اند و در این میان تنها اسراییل است که در سکوتی سوال برانگیز منازعات منطقه را تماشا می کند.
جان کالی روزنامه نگاری که سال ها در خاورمیانه بوده و در جنگ های الجزایر، هند و پاکستان، جنگ اعراب و اسراییل در سال1967، جنگ های داخلی یمن، نبرد اردن و فلسطین و جنگ ایران و عراق و جنگ لبنان حضور داشته است نیز در کتاب «سیا و جنگ های نامقدس» اسنادی را منتشر کرده که نشان می دهد سازمان اطلاعاتی آمریکا چگونه دست به تجهیز و حمایت جریان های بنیادگرای مسلمان برای تشکیل «القاعده» و «طالبان» زده است.
در میان کشور های منطقه از عربستان نیز به عنوان پدرخوانده مالی سلفی ها یاد می شود این در حالی است که «داعش» بخشی از سرزمین حجاز را به نقشه جغرافیایی خود اضافه کرده است. حال باید دید دولت عربستان چطور می تواند دست کم خاک خود را از نقشه جغرافیای «داعش» بیرون بیاورد. از سوی دیگر ترکیه نیز تلاشی جدی برای مبارزه با «داعش» نکرده و به این ترتیب در قوام قدرت این گروه سهیم شده است.
در دودهه گذشته گروه های بنیادگرای اسلامی رشد فزاینده ای در سطح منطقه و جهان داشته اند. همه آنها کمابیش از یک الگوی فکری مشترک تبعیت می کنند و با رشد تکنولوژی و گسترش ابزار ارتباطات نسخه های جدید تری از آنها که به مراتب خشن تر از گروه های خلف خود هستند، متولد می شوند. تنها نگاهی کوتاه به مجموعه قوانین آنها، افزایش کاربردی خشونت این گرو ها را به روشنی نشان می دهد. حال باید دید استفاده از ابزار خشونت تا چه میزان می تواند خشونت ورزان را به اهدافشان نزدیک کند. جهان و سازمان های بین المللی نسبت به این خشونت عریان چه واکنشی نشان خواهند داد و آثار این خشونت مدام، چه تاثیری بر آینده مردمان این منطقه خواهد داشت؟
منبع: روزنامه شرق
نظر شما :