آزمون صداقت روس ها در آستاراخان

این هفته برای روسیه و ایران هفته ای سرنوشت سازی است؛ هفته ای که می تواند مرزبندی آینده مرادات و مناسبات دو کشور را شفاف تر کند، به خصوص برای جمهوری اسلامی ایران. برای اینکه به ارزیابی دقیق تری دست پیدا کند که آیا روسیه می تواند برای اتکا دوباره در نظام بین الملل قابل اتکا باشد یا خیر.

به گزارش فرارو، مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای هیات ایرانی به پایان رسید. حسن روحانی و هیات همراه امروز از غرب راهی شرق شد؛ از سرزمین اوباما به سرزمین پوتین.

رییس جمهوری ایران از مسکو عازم آستاراخان روسیه شد تا در چهارمین اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر شرکت کند.

نشستی که علاوه بر تمرکز حاضران بر گفتگو حول محور یک موضوع دو دهه ای لاینحل، با دیدارها و مذاکرات حاشیه ای همراه خواهد بود.

مهمترین دیدار حاشیه ای این اجلاس می تواند یقینا دیدار و گفتگو حسن روحانی با همتای روس خود ولادمیر پوتین باشد. دیداری که از حدود یکسال گذشته برای چندمین بار است که تکرار می شود.

از آغاز دوران ریاست جمهوری حسن روحانی در مرداد ماه سال گذشته، رییس جمهوری ایران سه دیدار با رییس جمهوری روسیه داشته است که با دیدارهای حاشیه ای در اجلاس سران کشورهای عضو حاشیه دریای خزر شمار دیدارهای سران دو کشور به رقم چهار می رسد.

دیدارهای انجام گرفته میان مقامات دو کشور محدود به روسای جمهور نبوده است و در سایر سطوح هم دو کشور دیدارهای پر تعدادی داشته اند.

در یک سال اخیر مراودات تهران و مسکو صرفا در حد دیدارها و رایزنی های دو جانبه مقامات دو کشور هم نبوده میان دو کشور در حوزه های مختلف قراردادها و توافقنامه های متعددی به امضا رسید.

نتیجه عقد قراردادهایی امضا شده ۱۰ برابر شدن مبادلات تجاری میان دو کشور و رسیدن رقم آن به ارزش 70 میلیارد یورو بود. سفر هیأت اقتصادی و تجاری روسیه به ایران و مذاکرات این هیأت با وزرای اقتصاد، نفت و نیروی ایران در 18 شهریورماه منجر به عقد چندین قرار داد تجاری شد.

دیدارها و رایزنی های گسترده مقامات ایران و روسیه در سطوح بالا و همچنین امضای قراردادهای و توافقنامه های متعدد به خصوص پس از بروز بحران اوکراین و افزایش تنش میان روسیه و کشورهای غربی به خصوص ایالات متحده آمریکا حکایت از اتخاذ "رویکرد به شرق" در حوزه روابط بین المللی و سیاست خارجی دولت دارد.

این در حالی است که به نظر می رسد روسیه که به تازگی آماج تحریم اروپا و آمریکا قرار گرفته است برای کاستن از فشارهای این تحریم ها، تمایل فراوانی به گسترش ارتباط با همسایه جنوبی خود دارد.

بر این اساس در چنین شرایطی دولت حسن روحانی همزمان با مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 که کلید خروج از بن بست آن نه دست روسها بلکه در اختیار غربی ها به خصوص ایالات متحده آمریکا است جایگاه ویژه ای را برای روسیه تعریف کرده است.

موضوعی که در گذشته نیز به کرات مورد آزمون قرار گرفته است و از این رهگذر آنچه که باید و شاید نصیب ایران نشده است. با این حال به نظر می رسد که در ایران هر بار باید آزمودنی توسط خود افراد مورد آزمون و خطا قرار گیرد تا نسبت به صحت و سقم آن اطمینان حاصل شود.

بر این اساس لازم است پیش از آنکه هزینه سنگینی به کشور به واسطه گسترش روابط و مناسبات با روسیه و جاخالی دادن های این کشور در بزنگاههای حساس وارد شود، دولت حسن روحانی هم خود شخصا صداقت در گفتار و عمل روسیه را مورد آزمایش قرار دهند که آفتاب آمد دلیل آفتاب. کجا بهتر از اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر.

تعیین رژیم حقوقی دریای خزر مسئله ای که به دلایل مختلف از جمله زیاده خواهی های روسیه و تلاش برای تحمیل نظر خود به جمهوری اسلامی ایران نزدیک به دو دهه است که لاینحل مانده است.

در همین راستا آخرین دور نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر تحت مدیریت روسیه در غیاب ایران برگزار شد. در شهریور ماه 1388 رهبران همه کشورهای ساحلی دریای خزر جز ایران در قزاقستان گرد هم آمدند که یکی از دلایل عمده دعوت نشدن ایران به نشست پیشین سران کشورهای حوزه خزر این بود که در غیاب تهران، با دادن امتیازاتی به ترکمنستان، دولتمردان این کشور را متقاعد کنند رژیم حقوقی خزر را منهای ایران بپذیرد.

سه کشور روسیه، قزاقستان و جمهوری آذربایجان بر تقسیم کف دریاچه به نسبت سواحل کشورها و همچنین استفاده مشترک از سطح آب برای کشتیرانی و حمل و نقل تأکید دارند، اما ایران و ترکمنستان این توافقنامه ها را به رسمیت نمی شناسند.

در نشست قزاقستان این سه کشور تصور می کردند با ترکیب چهار منهای یک، ایران مجبور به تمکین سیاست های آنها خواهد بود. این سناریو البته به بار ننشست و ترکمنستان مواضع خود را بر سر مناطق مرزی موردنظر خود حفظ کرد.

بر این اساس روس ها که تحت فشار شدید غرب قرار دارد و برای مصون ماندن از اعمال تحریم ها نیاز به یارکشی در نظام بین الملل دارد، ضروری است در ازای امتیازی که از قبال همراهی با جمهوری اسلامی ایران می گیرد نه امتیاز بلکه به حق ایران در چهارمین نشست سران کشورهای دریای خزر صحه بگذارد. در این صورت دولت حسن روحانی می تواند اطمینان پیدا کند که دربرابر غرب روسها قبال اطمینان برای اتکا هستند یا خیر.