چرا آیت الله سیستانی با مالکی مخالف بودند؟

سرپرست سرکنسولگری ایران در کربلا علت مخالفت آیت الله سیستانی با نخست وزیری نوری المالکی را تشریح کرد.
مشروح گفت وگوی شکرالله طاهری با «ابنا» در پی می آید:
* ابتدای بحث را با موضوع اتفاقات روز عراق یعنی تحولات سیاسی پس از انتخابات آغاز می‎کنیم. ائتلاف قانون در روز جمعه 14 اردیبهشت سال 1392 با حضور پررنگ حزب الدعوه و به ریاست آقای نوری المالکی پیروز انتخابات شد. پس از ماه ها که تمامی مردم عراق و سایر کشورها انتظار داشتند که مالکی بر مسند نخست وزیری بنشیند، حیدرالعبادی به عنوان رئیس جمهور جدید برگزیده شد. علت متقاعد کردن آقای مالکی برای کناره گیری و جایگزین شدن حیدر العبادی برای نخست وزیری چه بوده است؟
به عنوان مقدمه باید عرض کنم که بر اساس یک توافق نانوشته، نخست وزیر عراق باید از شیعیان انتخاب شود و کسی می تواند نخست وزیر شود که رئیس حزب غالب در انتخابات باشد. همانطور که می‎دانید، دولت قانون با کسب تعداد 95 کرسی توانست بیشترین آرا را کسب کند؛ لذا براساس قانون باید رئیس این ائتلاف به عنوان رئیس هیئت دولت و نخست وزیر عراق از سوی رئیس جمهور مامور تشکیل کابینه شود.
رئیس این ائتلاف، نوری مالکی است اما با توجه به جریاناتی که در دوران هشت ساله صدارت وی و اختلافی که بین گروه های شیعه به وجود آمد، در نهایت به این نتیجه رسیدند که نوری مالکی در راس امور و نخست وزیری نباشد. بر اساس قانون، آقای مالکی باید اکنون سکان دار منصب نخست وزیری می‎شد لیکن رخدادهایی همچون احتمال تجزیه عراق در پی حملات داعش، اخلال در نظم کشور و احتمال از بین رفتن یکپارچگی میان گروه های مختلف حاکم در عراق (شیعیان، اهل سنت و اکراد) و مهم‏ تر از همه اینکه همبستگی بین شیعیان نیز در آستانه تضعیف قرار داشت، در نهایت منجر به آن شد که پس از بررسی های بسیار به این نتیجه برسند که آقای نوری مالکی در راس امور نباشد.
آقای نوری مالکی با توجه به تسلطی که به اوضاع عراق داشت و سبک و سنگین کردن شرایط فعلی کشور به این نتیجه رسید که پافشاری اش برای صدارت نخست وزیری می تواند به اختلافات عراق دامن بزند و به مساله وحدت ملی خدشه وارد کند؛ لذا وی با درک موقعیت فعلی و ترجیح منافع ملی کشورش بر منافع خود حاضر به کناره گیری شد تا یکی از اعضای حزب الدعوه که هم گروه و از رفقای قدیمش نیز هست، زمام امور را به دست بگیرد.
* کناره گیری آقای مالکی به این سهولت که شما می فرمایید نیز حاصل نشد و شواهد از اتفاقات دیگری حکایت دارد. شماری از مردم در اعتراض به کناره گیری آقای مالکی به خیابان‏ ها آمدند و برخی کارشناسان حتی احتمال رخ دادن کودتا را اعلام کرده بودند. آقای نوری مالکی، خود نیز رضایت چندانی از این موضوع نداشته و گویا مجبور به کناره گیری شد!
حامیان «ائتلاف قانون» معتقدند که بر اساس قانون باید نوری مالکی به عنوان رئیس این ائتلاف مامور تشکیل کابینه می شد، لذا در ابتدا از کناره گیری نوری مالکی رضایت نداشتند چراکه قانون حق نخست وزیری را به او داده و نارضایتی ایشان نیز بر این اساس بود. اما همانطور که عرض کردم، آقای مالکی با در نظر گرفتن مشکلات پیش روی دوران نخست وزیری‎اش و احتمال وارد شدن لطمه به موضوع وحدت ملی کشور، برای حفظ اتحاد و تمامیت ارضی عراق، در نهایت به این نتیجه رسید که باید این کار عملی شود و اعتراض خود را پس گرفت و حتی اعلام کرد که آماده همکاری با نخست وزیر جدید است که این حرکت نوری مالکی در حفظ وحدت بسیار پسندیده و قابل تقدیر است.
* آیا کناره گیری آقای مالکی، دموکراسی و آزادی در انتخابات عراق را زیر سوال نبرد؟
خیر، بنده چنین نظری ندارم. کسی که انتخاب شده در راستای خط فکر سیاسی آقای نوری مالکی است و از اعضای حزب الدعوه است. این موضوع هیچ منافاتی با دموکراسی ندارد، بلکه مطابق با اصول دموکراسی است که در راستای ایجاد تغییر و تحول، به راحتی دولتی با انتخابات مردمی جابجا می شود و در این خصوص هیچ مشکلی پیش نمی آید.
* همانطور که مستحضرید، رابطه سیاسی آقای نوری المالکی با ایران رابطه بسیار تنگاتنگی بود. با روی کار آمدن آقای حیدر العبادی این سوال مطرح می شود که آیا آن روابط تهران - بغداد به قوت خود باقی خواهد ماند؟
قطعاً همین طور است. شما مطمئن باشید که آقای حیدرالعبادی هم جزء افرادی هستند که تقویت رابطه با جمهوری اسلامی ایران از سیاست های اصولی شان است و خط مشی آقای مالکی را دنبال می کند. مطمئنا هیچ تغییری در روابط استراتژیک بین ایران و عراق به وجود نمی آید، همان دوستی و برادری صمیمانه ای که در زمان نوری مالکی حاکم بوده است، با توجه به دیدگاه و نگاه آقای حیدرالعبادی نسبت به ایران ادامه خواهد داشت.
* «علی هاشم» سرپرست دفتر المیادین در تهران، طی گزارشی در پایگاه خبری - تحلیلی المانیتور نوشت: «هیات بلند پایه‎ای از سوی رهبر معظم انقلاب به عراق سفر کرده و دیداری با آیت‎الله سیستانی داشتند. آیت‎الله سیستانی در این دیدار به یکی از اعضای این هیات گفتند که به مقام معظم رهبری اعلام بفرمایید که من با روی کار آمدن آقای مالکی موافق نیستم. هیات ایرانی پس از بازگشت از عراق، خدمت رهبری رسیدند و اتفاقات را بازگو کردند. ایشان نیز به مشاوران ارشد خود دستور فرمودند که آقای نوری المالکی را متقاعد به کناره گیری کنند.» شما چه مقدار صحت و سقم این مطلب را تایید می‎کنید؟
بنده نمی‎توانم در مورد این گزارش اظهار نظری کنم ولی به صورت کلی خدمتتان عرض می‎کنم که در دو سه سال گذشته، اختلافاتی بین گروه های مختلف سیاسی در عراق به وجود آمد. حضرت آیت الله سیستانی نیز طی این دو سه سال در مباحث سیاسی وارد نشدند. شاید نزدیک به سه سال باشد که ایشان مسئولین سیاسی عراق را در نجف به حضور نپذیرفتند و تمایلی برای ملاقات با آنها نداشته و اعتقادشان به این بود که صلاح نیست با سیاسیون نشست داشته باشند.
این بحث در رابطه با آقای نوری مالکی نیز اتفاق افتاده است و بنا به گفته نزدیکان حضرت آیت الله سیستانی، نظر ایشان بر این بود که «به جای آقای نوری مالکی شخص دیگری بر مسند نخست وزیری بنشیند و ادامه نخست وزیری وی در شرایط فعلی به نفع کشور و ملت عراق نیست».
آنچه می توانم در مورد نظر مقام معظم رهبری - که در این گزارش آمده - عرض کنم این است که حضرت آقا همواره نظرشان بر این بوده که خواسته های حضرت آیت الله سیستانی باید در راس امور در عراق اجرا شود. ایشان هیچگاه در خصوص فردی، جریانی و یا گروهی در عراق نظری ندادند و نفرمودند که چه کسی نخست وزیر عراق بشود و چه کسی نخست وزیر عراق نشود.
مجددا تاکید می‎کنم که نظر مقام معظم رهبری این است که نقطه نظرات علمای عراق به ویژه حضرت آیت الله سیستانی در این کشور اجرایی شود.
* آنچه مسلم است، مخالفت حضرت آیت‎الله سیستانی با روی کار ماندن آقای نوری المالکی بود که این مهم را بسیاری از شبکه های خبری و خبرگزاری ها اعلام کردند. به نظر شما دلیل این مخالفت آیت الله سیستانی با آقای مالکی چیست؟
عراق یک کشور بحران زده است و مشکلات سیاسی، اقتصادی و امنیتی دارد. عملیات تروریستی و جنایتکارانه در آن انجام می شود. آیت الله سیستانی نظرشان بر این بود که دولت نتوانسته خواسته های مردم را برآورده کند. بالاخره مردم انتظاراتی دارند و می خواهند در امنیت و آسایش باشند و از لحاظ معیشتی می خواهند در حد مطلوبی قرار گیرند.
طبق نظر حضرت آیت الله سیستانی آنچه که مردم در زمینه‎های امنیتی، سیاسی، اقتصادی، معیشتی و پیشبرد امور در عراق از آقای نوری مالکی انتظار داشتند، اتفاق نیفتاده و در این موضوعات به آقای نوری مالکی اشکالاتی را وارد دانستند؛ لذا اعتقاد داشتند فرد دیگری برای نخست وزیری انتخاب شود تا با ایجاد تغییر و تحولات و اتخاذ مواضع جدید و با رویکرد سیاست های جدید بتواند کشور را از این وضعیت نجات دهد.
* محور دوم گفت و گوی ما پیرامون تحولات میدانی عراق است. داعش از زمان ورود به عراق، حملاتی را به اقصی نقاط این کشور داشته است. این گروه تروریستی امروزه حملات به جنوب کشور - که اکثراً مناطق شیعه نشین است - را متوقف کرده است و حملات به شمال کشور و مناطق کردنشین علی الخصوص اربیل را افزایش داده است. این تغییر استراتژی را چگونه می‎بینید؟
علت تغییر تاکتیک داعش در حمله به اربیل می تواند به چند دلیل باشد. هدف از حمله داعش به عراق، تشکیل یک حکومت سنی تندرو و افراطی در محدوده کشورهای سوریه، عراق، لبنان و فلسطین با نام «خلافت اسلامی» است که با افکار و اندیشه های دموکراسی و آزادی خواهانه مغایرت دارد و ابتدائا بحث اختلاف بین شیعه و سنی را مطرح کرد که تا اندازه ای هم کارگر شد.
این گروه تروریستی، اهل سنت را علیه شیعیان تهییج کرد و تلاش داشت که مناطق هم مرز ترکیه، سوریه و عراق را برای خود امن کند اما این مسئله بدون توسعه آن به اقلیم کردستان عراق ممکن نیست. از طرفی داعش به دنبال توسعه قلمرو خود در همه جای عراق از جمله اقلیم کردستان است.
از طرف دیگر گروه داعش هیچ رحمی حتی به گروه های سنی هم نمی کند، مگر آنهایی که افکار و اندیشه های خودشان را دارند. سنی های با تدبیر و روشنفکری که کشتار مردم را محکوم می کنند، به هیچ وجه مورد تایید داعش نیستند و لذا داعش در نخستین اقدام، با نگاه شیعه و سنی وارد قضیه شد.
داعش پس از آنکه مناطقی را به دست گرفت و به اصطلاح حکومت به راه انداخت، تغییر تاکتیک داد. اهل سنت را از اکراد و شیعیان تفکیک کرد و بعد هم تمایز بین سنی و کرد را ایجاد کرد و لذا به فکر تسلط بر کردستان افتاد. به همین دلیل اکنون به مناطق کردنشین حمله ور شده است.
دلیل دیگر تغییر تاکتیک در جهت حمله به کردستان این بوده که داعش معتقد است بسیاری از رفتارهای کردها در کردستان با خط مشی اسلام و خلیفه اسلامی مغایرت دارد، بنابراین برای اینکه بتواند خط و مشی افراطی خود را در کردستان عراق پیاده کند به آنجا حمله کرد.
از همه مهم تر اینکه برداشت آنان از اسلام، یک برداشت قشری و سطحی است و اسلام را در محدوده تنگ نگاه خودشان می بینند. لذا آن افکار و اندیشه هایی که به عنوان افکار دموکراسی و آزادی در مردم کردستان عراق تبلور پیدا کرده است، مورد قبول اینها نیست. بنابراین داعش با جای گرفتن در عراق، کم کم خود را به سوی اقوام دیگر گسترده می کند و تغییر تاکتیکشان هم در این راستاست. یعنی گسترش قلمرو با ترویج ایدئولوژی افراطی در راستای تشکیل حکومت بر مبنای ایده خود پیش بینی می شود و داعشیون در مرحله بعدی با حمله به مناطق سنی نشین، به جنگ با برادران اهل تسنن که مخالف ایدئولوژی افراطی آنها هستند خواهند رفت.
* دولت آمریکا که تا ماه های گذشته به صورت علنی از داعش حمایت کرده و سایر کشورها را به تجهیز آنان تشویق می‎کرد، اخیرا به مواضع این گروه تروریستی حمله ور شده و مناطقی را بمباران کرده است. این موضع دوگانه دولت آمریکا انتقادات شدید «سیدحسن نصرالله» دبیرکل حزب الله لبنان که شامگاه جمعه 24 مردادماه به صورت ویدئو کنفرانس سخن می‎گفت را نیز به همراه داشته است. شما به عنوان یک شاهد عینی در منطقه، مواضع آفتاب پرستانه دولت آمریکا را چگونه ارزیابی می‎کنید؟
آمریکایی ها از روز اول نظرشان درمورد تقویت داعش برای اخلال امنیت منطقه مثبت بوده است و خودشان بزرگ ترین حامی این گروه تروریستی هستند. داعش در کشورهای همپیمان آمریکا در منطقه آموزش دیده و سپس تجهیز و سازماندهی شده و با چراغ سبز آمریکا به عراق حمله کرده است.
تجهیزات این گروه تروریستی متعلق به دولت آمریکاست اما با چه واسطه‎ای به دست آنها رسیده است؟! واسطه تجهیز، دوستان استراتژیک آمریکا یعنی برخی کشورهای منطقه هستند. علت اینکه دولت آمریکا موضع تهدید را به جای حمایت در مورد داعش اتخاذ کرده این است که اکنون جوی علیه این گروه تروریستی در سراسر جهان به راه افتاده و جنایات فجیع داعش تمام مردم دنیا را متاثر کرده است. پس دیگر آمریکا نمی‎تواند حمایت کند چراکه دیگر در مقابل تمام دنیا قرار می‎گیرد. به هرحال باید گفت که آمریکا کشوری تروریست پرور و این سیاست های یک بام و دو هوا نیز برای پیشبرد اهدافش در منطقه است و هدف اصلی آمریکا نیز جهان اسلام است.
اوایل که این اتفاق در عراق افتاد، آمریکا برای همکاری با ایران در راستای مبارزه با داعش ابراز تمایل کرد ولی بعدها هیچ اراده ای از سوی این کشور مشاهده نشد. دولت آمریکا در شش ماهه اخیر مواضع مختلفی در مقابل حملات داعش به عراق و سوریه اتخاذ کرده است. حقیقت امر این است که دولت آمریکا هرگاه متوجه واکنش جامعه جهانی علیه خود در هر موضوعی شود، با کمی تغییر مسیر در مواضعش، در جهت شست وشوی اذهان عمومی جهان گام برمی دارد و موضع خود را در راستای منافع خویش تغییر می دهد و با چرخش در سیاست خود تلاش می کند که با نظر جامعه جهانی هر چند به طور موقت هماهنگ شود.
عملیات نیروهای آمریکایی صرفا یک عملیات نمادین است و تأثیری بر عملکرد یا قوت و ضعف داعش ندارد، همان گونه که تأثیری بر تروریسم در عراق هم نگذاشته است. صرفا یک اقدام نمادین بود که به چندین نقطه حمله محدود کردند و هدفشان هم صرفا این بود که خطوط قرمز خود را به نیروهای داعش تذکر داده باشند.
آمریکایی ها در عراق دو خط قرمز دارند؛ یکی پایگاه نظامی این کشور است که در شمال غرب اربیل واقع شده است و نگران هستند که تحرکات داعش به شمال عراق هم منتقل شود و در نهایت امنیت پایگاه این کشور با مشکل مواجه شود. در حقیقت آمریکایی ها با توجه به اتفاقی که در لیبی برای سفارت این کشور و سفیر واشنگتن افتاد، این بار می خواهند پیش دستی کنند و نگذارند همان اتفاق در عراق و برای پایگاه نظامی شان بیفتد. دومین خط قرمز آمریکایی ها نیز مسیحیان عراق هستند که با توجه به اتفاقاتی که طی روزهای گذشته در منطقه شمال غرب استان نینوا افتاد و یک شهر مسیحی نشین به تصرف داعشی ها درآمد و تعداد زیادی از مسیحیان قتل عام شدند، آمریکایی می خواهند به عوامل داعش تذکر دهند که این اقدامات آنها با برخورد غرب مواجه خواهد شد.
همین اقدامی که آمریکایی ها انجام داده اند، اگرچه نمادین بوده اما روحیه نژادپرستانه و تبعیض آمیز آنها را نشان می دهد. آنها مردم را در حقیقت به دو دسته تقسیم کرده اند؛ دسته ای که باید از آنها حمایت و حفاظت شود و دسته ای که محافظت از آنها ضرورتی ندارد. خود این رویکرد، ماهیت اقدام به ظاهر ضدتروریستی آمریکا در عراق را زیر سؤال می برد.
به هر حال تمام این گروه ها در کلیت امر، مخلوق و بازیچه سیاست های گروه غرب به خصوص ایالات متحده هستند. لذا دو رویکرد غرب مبنی بر حمایت از این گروه ها علیه کشورهای مستقل و بر عکس سرکوب آنها در مواقع رویارویی با منافع و هم پیمانان آنها، نقشه ثابت موجودیت این گروه ها بوده است.
استکبار جهانی و در راس آن آمریکا به عنوان حامی اصلی این گروه ها در سوریه، در تمام مراحل به خاطر تضعیف دولت بشار اسد از این گروه ها حمایت می کردند اما با گسترش دامنه فعالیت های آنها در عراق و تهدید منافع هم پیمانان آمریکا در منطقه، سیاست های آمریکایی ها و در کلیت امر گروه غرب، نسبت به آنها نیز تغییر کرده است. به بیان دیگر مرحله سکوت و حمایت ضمنی از داعش به سر آمده و مرحله جدیدی با حمله نظامی نیم بند آمریکا به نیروهای داعش در نزدیکی اربیل آغاز شده است.
گسترش دامنه فعالیت این گروه ها، تهدید منافع هم پیمانان آمریکا توسط داعش و اعلام خلافت کذایی از جانب آنها باعث شد تا بار دیگر رویکرد آمریکا و غرب نسبت به این گروه ها تغییر کرده است.
صدور بیانیه 11509 شورای امنیت با تلاش های گروه غرب و حمله اخیر نیروی هوایی آمریکا نشانگر این تغییر موضع است اما این تغییر موضع به معنای حذف این گروه و پایان مداخلات کشورهای منطقه ای و بین المللی نخواهد بود. کشورهای گروه غرب همچنان از این گروه ها در راستای منافع خود استفاده خواهند کرد. برای مثال، ذبح دو خبرنگار آمریکایی توسط یکی از اعضای داعش سندی بر این مدعاست. توجه بفرمایید که تا تمام جهانیان به سیاست حمایت دولت آمریکا در مقابل جنایات وحشیانه معترض شدند، ویدئوهایی مبنی بر کشته شدن دو شهروند آمریکایی به دست این گروه تروریستی در فضای مجازی منتشر شد. آیا این شک و شبهه وجود ندارد و برای جامعه جهانی سوال برانگیز نیست؟