5 پیشنهاد برای مذاکرات هسته ای

دیپلماسی ایرانی: پاییز امسال ایران و قدرت های جهانی مشغول مذاکراتی سخت برای رسیدن به توافق هسته ای هستند. نویسنده ی این سطور به عنوان کارشناس امور خارجی و هسته ای ایران، پیشنهاد های زیر را به تیم مذاکره کننده ارائه می دهد. این توصیه ها براساس بررسی دقیق مذاکرات در طول یک دهه ی گذشته می باشد و به طور ویژه بر زمینه های بین المللی، منطه ای و غربی مذاکرات کنونی تمرکز کرده است.

1- اجتناب از دیدگاه محوری سازمان ملل درباره مذاکرات: موقعیت ایران از زمانی که دولت قبلی تحریم های سازمان ملل را «کاغد پاره» می دانست و با راه حل هایی برای حل مشکلات مخالف بود، تا به امروز که ایران لغو تحریم ها را قسمتی از توافق نهایی قرار داده، تغییر کرده است. مزیت رویکرد ایران این است که اگر تحریم های سازمان ملل توسط شورای امنیت مورد بررسی قرار گیرند و لغو شوند، پس از آن تحریم های یک جانبه ی ایالات متحده و اتحادیه اروپا پشتوانه ی قانونی خود را از دست می دهند. اما مشکل این رویکرد این است که تحریم های ایران به خاطر سیاست های داخلی ایالات متحده و مخالفت های کنگره به سرعت لغو نخواهند شد. در نتیجه بعید است آمریکا با لغو این تحریم ها موافقت کند چون در آن صورت فرش را از زیر پای تحریم های خودش کشیده است.

2- تغییر گفتمان از دادن اطمینان درباره مقاصد صلح آمیز ایران به عواقب وخیم شکست مذاکرات: مشخص است که ایالات متحده و اتحادیه اروپا بیشتر از چماق ترس در مقایسه با هویج مشوق ها استفاده کرده اند. به همین دلیل این مسئله موجب می شود تا ترس از عواقب شکست بیشتر شود. بنابراین این گونه اقدامات منجر به تکمیل راکتور آب سنگین اراک بدون طراحی دوباره ی آن و محدود کردن دسترسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی می شود. در حالی که اعطای مشوق می توانست منجر به ارائه ی تضمین درباره ی مقاصد غیرنظامی و صلح آمیز برنامه هسته ای ایران شود.

از دیدگاه غربی ها، ایرانی که آنها در حال مذاکره با آن هستند، چیزی کمتر از ایران با توان بالقوه ی ساخت سلاح هسته ای نیست و نکته ای که باید به عنوان اهرم دربرابر مذاکره کنندگان غربی در اختیار داشت، شناخت این مسئله است که آنها واقع گرا هستند و زبان قدرت را می فهمند. نیازی به گفتن نیست که این یک موضوع حساس است که معادل بازی کردن با سیاست های مرزی هسته ای است، اما نکته ای که باید در حال حاضر به آن توجه کرد مشوق های اندکی است که غربی ها در مقایسه با مطالبات بیش از حدشان ارائه می دهند.

3- مقابله با مطالبات زیادی غرب از طریق مقابله با درخواست ها: با وجود مطالبات بیش از اندازه غربی ها، ایران به طور مداوم به این اقدامات اعتراض می کند و اعلام کرده که این درخواست ها فراقانونی و غیر منطقی هستند. مانند تقاضای اخیر ایالات متحده مبنی بر دسترسی به تاسیسات نظامی ایران که در راستای جنگ روانی با ایران است و به منظور تضعیف اعتماد ایران و به دست آوردن یک امتیاز عملیات سیاسی-روانی علیه ایران است.

در مقابل ایران باید اقدامی بیش از مخالفت انجام دهد و در برابر هر مطالبه ی زیاده طلبانه ای، درخواستی مطرح کند، حتی اگر آن درخواست غیر منطقی باشد. مثلاً ایران می تواند درخواست کند که به عنوان بخشی از ناظران بین المللی به آزمایش های هسته ای آمریکا دسترسی داشته باشد تا مطمئن شود که آمریکا مخفیانه به دنبال سلاح های جدید هسته ای نباشد. چنین اقدامات متقابل ایران می تواند منجر به بهبود زمین بازی شود.

4- اصرار بر مطرح شدن مسائل مربوط به امنیت منطقه ای در مذاکرات هسته ای: این مسئله تا توافق اخیر ژنو و برنامه اقدام مشترک که تنها درباره مسئله هسته ای بود، وجود داشت. بسته های قبلی غرب شامل مسائل امنیتی منطقه ای هم بوده است. علاوه بر این اخیراً در حاشیه مذاکرات سال 2014 با گروه 5+1، با توجه به اوضاع امنیتی منطقه و لزوم مبارزه با داعش، نیاز به گفتگو با ایران حس می شود و این مسئله نشان دهنده ی نقش پیشروی ایران در امنیت منطقه ای است.

5- دادن مهلت به آمریکایی ها برای موافقت سریع با توافق: ایران باید نباید به آمریکا مهلتی بیش از سه تا پنج ماهه به منظور تعیین وضعیت توافق نهایی و راضی کردن کنگره، بدهد. این مسئله به دولت اوباما این فرصت را می دهد تا با نزدیک شدن به پایان دوره ی کنگره بتواند به توافق با ایران فکر کند، همچنین با جلوگیری از طولانی شدن روند مذاکرات، فرصت از مخالفین هم گرفته می شود.

ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20        

انتشار اولیه: جمعه 4 مهر 1393 / باز انتشار : جهارشنبه 9 مهر 1393