ارزیابی موسویان ازروابط ایران و آمریکا

حسین موسویان در کنفرانس "بررسی استراتژی تحولات ژئوپولوتیک و اقتصادی جهان" که توسط وزارت خارجه سوئد، وزارت خارجه نروژ و موسسه بین المللی استراتژیک در اوسلو - پایتخت نروژ برگزار شده به مساله توافق اولیه میان ایران و گروه 1+5 و تاثیر روابط ایران و آمریکا در منطقه پرداخت.

 

به گزارش ایسنا، متن سخنرانی سیدحسین موسویان، عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته ای ایران به این شرح است:

 

ایران و گروه 3+3 پس از یک دهه شکست مذاکرات هسته ای توانستند در 24 نوامبر سال 2013 به یک توافق اولیه یعنی برنامه اقدام مشترک دست یابند. چندین دلیل برای این موفقیت اولیه وجود دارد که عبارتند از:

 

1- انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 2013

 

2- مشارکت مستقیم ایران – آمریکا

 

3- احترام آمریکا به حق غنی سازی ایران

 

4- تاثیر تحریم ها علیه اقتصاد ایران

 

5- شکست دنیا برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران از طریق تحت فشار قرار دادن این کشور

 

در واقع ایران به تحریم ها این گونه پاسخ داد:

 

1- افزایش سانتریفیوژهای نصب شده به حدود 20 هزار تا

 

2- تولید 8 هزار و 500 کیلوگرم اورانیوم غنی شده

 

3- افزایش سطح غنای بخشی از این اورانیوم از 3.5 درصد به 20 درصد

 

4- گسترش سانتریفیوژهای پیشرفته تر

 

5- تولید صفحه های سوخت برای راکتور تحقیقاتی تهران

 

6- ساخت دومین تاسیسات غنی سازی در نزدیکی فردو که زیرزمین قرار دارد.

 

موسویان در ادامه سخنانش به دستاوردهای مثبت توافق اولیه اشاره کرد و گفت: نتایج مثبت این توافق بدین شرح است:

 

1- تبدیل بخش زیادی اورانیوم غنی شده در سطح 20 درصد ایران به اکسید مناسب برای مصرف سوخت راکتور تحقیقاتی تهران

 

2- توقف غنی سازی اورانیوم بالاتر از 5 درصد

 

3- توقف نصب سانتریفیوژهای بیشتر در تاسیسات نطنز و فردو و قطعات در راکتور در حال ساخت اراک

 

4- ایران تاسیسات غنی سازی جدید در مکان های بیشتر نصب نکرده است.

 

5- ادامه کار سانتریفیوژ تحقیق و توسعه به گونه ای که موجب ذخیره اورانیوم غنی شده نمی شود.

 

6- ایران به تعهدش برای عدم بازفرآوری یا ساخت تاسیساتی که قابلیت بازفراوری را داشته باشد متعهد بوده است.

 

7- به آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه دسترسی به تاسیسات هسته ایش را داده است.

 

آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در گزارش سپتامبر خود تایید کرد که ایران به تعهداشت طبق برنامه اقدام مشترک پایبند بوده است.

 

در ازای گروه 3+3 دست به اقدامات زیر زده است:

 

1- تلاش هایش برای کاهش بیشتر صادرات نفت خام ایران را به حالت تعلیق در آورده و تحریم ها در بخش پتروشیمی، طلا و دیگر فلزات گرانبها به علاوه تحریم ها در بخش صنعت خودرو و موانع خرید قطعات در بخش هوایی غیرنظامی را لغو کرده است.

 

2- گروه 3+3 همچنین تحریم دیگری در ارتباط با قطعنامه های هسته ای شورای امنیت سازمان ملل یا مرتبط با تحریم های اتحادیه اروپا – آمریکا صادر نکرده است.

 

3- این گروه علاوه بر این یک کانال مالی را برای تسهیل نقل و انتقالات پولی ایجاد کرده است.

 

عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته ای ایران افزود: ایران و گروه 1+5 به پیشرفت هایی برای رسیدن به یک توافق جامع دست پیدا کردند که رسیدگی به مسائل کلیدی شامل آینده رآکتور آب سنگین اراک، تاسیسات غنی سازی فردو و دسترسی بیشتر بازرسان آژانس به تاسیسات هسته ای ایران منجر شد، اگرچه آنها هنوز نتوانسته اند به توافق نهایی برسند.

 

در نتیجه همین پیشرفت ها مذاکرات هسته ای تا 24 نوامبر سال جاری تمدید شده و دو طرف به پایبندی شان به متن توافق اولیه ادامه می دهند.

 

موسویان تصریح کرد: یک توافق نهایی باید منعکس کننده حقوق و الزامات اعضای معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (ان پی تی) و موافقتنامه پادمان جامع آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد.

 

همزمان که مذاکره کنندگان رایزنی های خود را در مورد برنامه هسته ای ایران در نیویورک از سر می گیرند ایران و قدرت های جهانی با یک مرحله بسار سخت برای پیمودن فاصله ها و دستیابی به یک توافق هسته ای جامع در سه ماه باقیمانده مواجهندو سخت ترین مسائل باقیمانده عبارتند از:

 

1- چگونگی تعیین اندازه و ظرفیت برنامه غنی سازی اورانیوم ایران

 

2- یک چارچوب زمانی واقع بینانه برای لغو تحریم ها

 

او در ادامه تاکید کرد یک توافق جامع باید از این عناصر برخوردار باشد:

 

1- نگرانی ها در مورد رآکتور آب سنگین اراک با تبدیل فنی آن به منظور کاهش ظرفیت تولید پلوتونیوم این رآکتور از 10 کیلوگرم به یک کیلوگرم در سال کاهش خواهد یافت. علاوه بر این ایران با یک تعهد بلند مدت از ساخت تاسیساتی که قابلیت بازیافت پلوتونیوم از سوخت مصرف شده را داشته باشد پرهیز می کند.

 

2- ایران خواهد پذیرفت که فردو را به یک تاسیسات تحقیق و توسعه برای سانتریفیوژهایش و دیگر تکنولوژی صلح آمیز هسته ای اش تبدیل کند.

 

3- تهران متعهد خواهد شد تا به طور کامل به اقدامات شفاف سازی مورد توافق و نظارت بیشتر شامل امضا و اجرای پروتکل الحاقی عمل کند.

 

4- برای تعیین اندازه و ظرفیت برنامه غنی سازی اورانیوم ایران به گونه ای که نیازهای عملی صلح آمیز ایران را برآورد کند، یک راه حل باید این گونه باشد:

 

- محدود کردن غنی سازی ایران تا سطح 5 درصد

 

- تطبیق دادن ظرفیت غنی سازی ایران با فعالیت های صلح آمیز هسته ای اش

 

یک توافق احتمالی درخصوص ظرفیت غنی سازی می تواند حاوی رویکرد زیر باشد:

 

1- برای یک مدت زمان مورد توافق ایران از ظرفیتی مناسب با غنی سازی اورانیومی برخوردار خواهد بود که برای تامین سوخت رآکتور تحقیقاتی اش لازم است.

 

2- ایران ظرفیت غنی سازی عملی اش را در سطح کنونی نگه خواهد داشت اما ارتقای سانتریفیوژهای نسل اول مدل های پیشرفته تر را آغاز خواهد کرد. سانتریفیوژهای با ظرفیت بالاتر برنامه غنی سازی ایران را موثرتر خواهند کرد.

 

این اقدامات دریچه ای برای یک دوره زمانی 7 تا 10 ساله به منظور اعتمادسازی ایجاد خواهد کرد که در ترکیب با بازرسی های سرزده و نظارت، به جهان اطمینان خواهد داد که ایران می تواند از یک برنامه هسته ای صلح آمیز با یک بازه زمانی طولانی برای گریز هسته ای احتمالی برخوردار باشد.

 

3- ایران می تواند همکاری بین المللی برای برنامه صلح آمیز هسته ای اش دریافت کند.

 

4- قدرت های جهانی تمام تحریم های هسته ای یک جانبه و چند جانبه علیه ایران را لغو خواهند کرد.

 

5- به محض اجرای آخرین گام از توافق نهایی با برنامه هسته ای ایران همانند هر کشور دیگر عضو معاهده ان پی تی که سلاح هسته ای ندارد، برخورد خواهد شد.

 

این عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در ادامه به تاثیر یک توافق هسته ای بر منطقه پرداخت و افزود: حل مساله هسته ای برای ایران و قدرت های جهانی یک موفقیت خواهد بود و این می تواند به عنوان اساسی برای دورنمای خاورمیانه عاری از سلاح کشتار دسته جمعی باشد. در یک چشم انداز وسیع تر ایران و قدرت های جهانی می توانند در مورد یک شیوه برای مساله خاورمیانه به توافق برسند که بر شش اصل استوار خواهد بود:

 

1- هیچ سلاح هسته ای در خاورمیانه وجود نداشته باشد.

 

2- ممنوعیت بازفرآوری به عنوان مثال جداسازی پوروتنیوم در خاورمیانه

 

3- غنی سازی بالاتر از پنج درصد در خاورمیانه وجود نداشته باشد

 

4- هیچ ذخیره ای غیر از نیازهای داخلی برای استفاده صلح آمی هسته ای وجود نداشته باشد

 

5- تاسیس یک کنفرسیوم منطقه ای یا بین المللی برای تولید سوخت هسته ای

 

6- اجرای اقدامات راستی آزمایی و اعتمادسازی منطقه ای به منظور منع اشاعه سلاح های کشتار دسته جمعی مثل یور اتم یا از طریق ایجاد یک نهاد منطقه ای مثل اصول بازرسی مشترک برزیل – آرژانتین به منظور نظارت بر گسترش هسته ای و راستی آزمایی ماهیت صلح آمیز آن در منطقه.

 

سیدحسین موسویان علاوه بر این بر لزوم همکاری بیشتر ایران و آمریکا در منطقه تاکید کرد و گفت: مساله هسته ای ایران ماهیتا سیاسی است. همانطور که توسط مناقشه اغراق آمیز درخصوص ماهیت برنامه هسته ای ایران نشان داده شده است. واقعیت این است که مساله هسته ای ایران به دلیل دشمنی این کشور و آمریکا حساس شده است و تا زمانی که این خصومت ادامه داشته باشد، مذاکرات برسر برنامه هسته ای ایران به تنهایی به صلح میان ایران و آمریکا منجر نخواهد شد. اگرچه راه حل صلح آمیز برای مساله هسته ای ایران می تواند راه را برای همکاری بیشتر ایران و آمریکا باز کند.

 

سیاست کنونی برای حل این مساله، در صورتی که تهران و واشنگتن یک استراتژی مناسب برای همکاری بیشتر نداشته باشند، به شکست می خورد.

 

یک بسته راه حل جامع برای این دو بعد مختلف از مشکل ایران و آمریکا و مساله هسته ای بسیار ضروری است. برای دستیابی به یک راه حل بلند مدت برای پرونده هسته ای لازم است که ما این موضوع و دیگر مسائل را در یک چارچوب دوجانبه، منطقه ای و بین المللی بیاوریم و لزوم مذاکره در مورد دیگر اختلافات اساسی میان تهران – واشنگتن را در حالی که در مورد منافع مشترک همکاری می کنیم، به رسمیت بشناسیم.

 

ایران و آمریکا دارای منافع مشترکی در مقابله با تروریسم در منطقه هستند. این کشورها چه دوست داشته باشند و چه نداشته باشند، ماهیتا در افغانستان هم پیمان هستند، چون هر دو به دنبال برقراری صلح و ثبات در افغانستان، به علاوه خروج امن نیروهای آمریکا از این کشور تا پایان سال 2014 هستند.

 

ایران و آمریکا در دوران ریاست جمهوری خاتمی در سال 2001 برای بیرون راندن طالبان با یکدیگر همکاری کردند و به طور موفقیت آمیز راه را برای تشکیل یک دولت ملی واحد در سال 2001 از طریق مشارکت ایران در مذاکرات بن به رهبری سازمان ملل درخصوص آینده افغانستان هموار کردند.

 

علاوه بر این ایران و آمریکا در عراق نیز ماهیتا هم پیمان هستند و هر دو کشور از دولت قبلی و کنونی عراق حمایت کردند. همکاری غیرمستقیم ایران و آمریکا در عراق این امکان را به وجود آورد تا رژیم دیکتاتوری صدام حسین در سال 2003 سرنگون شود. آنها هر دو با اقدامات غیرقابل تحمل و غیرقابل کنترل افراط گرایان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) برای نابودی عراق و سوریه از طریق تفرقه افکنی های فرقه ای مخالف هستند.

 

بی اعتمادی عمیق میان ایران و آمریکا مانعی است بزرگ برای همکاری مستقیم این دو کشور جهت نابودی دشمنان مشترک شان. این دشمنی دلیلی است که باعث شده هر دو طرف کمک هایشان را به طور غیرمستقیم انجام دهند. به عنوان مثال جنگ اخیر در عامرلی واقع در شرق عراق یکی از مهم ترین مبارزات علیه داعش بود. جایی که ایران با کمک به نیروهای پیش مرگ کرد در حملات زمینی و حملات هوایی آمریکا، موجب شد تا این شهر که از لحاظ استراتژیک در موقعیت حساسی قرار دارد، آزاد شود.

 

اوباما، رییس جمهور آمریکا در اشاره به جنگ علیه داعش گفت: قدرت ارتش آمریکا بی همتاست، اما در ادامه اعتراف کرد که برای ریشه کن کردن سرطانی مثل داعش به یک ائتلاف گسترده نیاز است. بدون حضور و مشارکت فعال ایران، ائتلاف بین المللی واشنگتن علیه داعش، به همان دلیلی که اقداماتش علیه تروریسم القاعده در سال 2001 و ائتلاف بین المللی 2011 در سوریه به شکست انجامید، موفق نخواهد بود. در واقع بدون حضور ایران هرگونه ائتلاف منطقه یی و بین المللی به منظور حل بحران های خاورمیانه به شکست منجر خواهد شد. بنابراین اکنون زمان آن است که آمریکا، قدرت های جهانی و بازیگران منطقه ای قدرت و نفوذ منطقه ای ایران را بپذیرند.

 

نیاز به تغییر در روابط ایران و آمریکا دیگر یک گزینه نیست. بلکه امری فوری و ضروری است و نیاز است این گفت وگو میان ایران و بازیگران منطقه یی مانند ترکیه عربستان مصر و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای توقف و برگراندن مسیر کنونی فرقه گرایی، افراط گرایی و تروریسم رو به گسترش در خاورمیانه صورت گیرد.

 

در حقیقت بحران کنونی خاورمیانه که با جنگ های داخلی مناقشات فرقه یی و رشد خطرناک تروریسم پیچیده شده، مفهوم جدیدی از ژئوپولوتیک را برای همکاری ایران و آمریکا و ایران و کشورهای منطقه به وجود آورده است تا از طریق آن بتوان امنیت و ثبات را از خلیج فارس تا منطقه مدیترانه و تا مرزهای هند برقرار کرد.

 

با این حال علی رغم این بی اعتمادی تاریخی، دو کشور برای حل مساله هسته ای وارد یک مذاکرات جدی شده اند و این مشارکت مستقیم آنها موجب به دست آمدن این نتیجه غیرقابل پیش بینی شده است. بنابراین می توان گفت که این دستاورد در مذاکرات هسته ای نمونه ای است از آنچه که دو طرف می توانند از آن برای مقابله با شرایط حساس منطقه استفاده کنند.