تصویری که نماد رابطه ریاض - واشنگتن است

دیپلماسی ایرانی: وزارت خارجه آمریکا عکسی ( تصویر بالا ) را از جلسه 11 سپتامبر جده میان جان کری و ملک عبدالله، پادشاه عربستان منتشر کرده است که می تواند نشان دهنده ی وضعیت فعلی روابط ایالات متحده و عربستان سعودی باشد. چرا این عکس برای انتشار انتخاب شده است؟ این عکس به دلیل آنکه ااز زاویه لانگ شات گرفته شده است و برخلاف عکس های دیپلماتیک تنها دو نفر اصلی حاضر در دیدار را نشان نمی دهد می تواند ریشه گمانه زنی های بسیاری در خصوص انتخاب آن باشد. انتخاب این عکس که به همراه یک عکس دو نفره از کری و عبدالله است یک احتمال را به ذهن متبادر می کند. یکی از احتمالات آشکار این است که طرف آمریکایی از حضور بندر بن سلطان در جلسه ناراحت بوده است. سلطان برای مدت زمان طولانی سفیر عربستان در ایالات متحده بود و سپس رئیس سازمان اطلاعات سعودی ها شد و هم اکنون مشاور، فرستاده ویژه و دبیر شورای عالی امنیت ملی است. این عکس ممکن است جایگاه وی را نشان دهد.

بندر ارتباطش با دولت اوباما را در سال های 2012 تا 2014 از دست داد. یعنی زمانی که خواستار حمایت ایالات متحده از شورشیان مستقر در سوریه بود و این کشور مخالفت می کرد. کاخ سفید به این دلیل که وی خارج از کنترل است با وی همکاری نکرد. در نهایت در ماه آوریل، پادشاه به وضوح در پاسخ به فشار ایالات متحده، وی را از سمت رئیس سازمان اطلاعات برکنار کرد، ولی اجازه داد سمت مبهم دبیر شورای عالی امنیت ملی را حفظ کند. سه ماه بعد، بندر، جایگاهش در ریاض را به دست آورد و از آن زمان به عنوان فرستاده ویژه در چند جلسه سطح بالا حضور یافته است.

عربستان سعودی خود را رهبر جهان اسلام می داند و در این رابطه در حال رقابت با ایران است. تقسیم بندی سنی –شیعه که قرن ها ادامه دارد و بعد از انقلاب ایران به شکل خطرناکی افزایش یافت، اسلام سیاسی اخوان المسلمین، که در بهترین حالت، دیدگاه پادشاهی های عرب همانند آل سعود، می باشد، خطرناک تر از دیدگاه غیر اسلامی است.

منافع اصلی ایالات متحده در عربستان مربوط به نقش این کشور به عنوان بزرگترین صادرکننده ی نفت است و منافع فرعی، اجازه دادن به سعودی ها برای استفاده از اهرم بازار به منظور ثابت نگه داشتن قیمت است. این رویکرد دلیل مداخله ی نظامی ایالات متحده در سال 1990 و مقابله با تجاوز صدام به کویت و تعهد ایالات متحده برای حفظ پایگاه های دریایی و هوایی اش در منطقه ی خلیج فارس است –البته هیچ پایگاهی در خاک عربستان وجود ندارد- این اقدامات منجر به تلاش زیاد عربستان برای حفظ آن چه که آن را برتری اسلامی می داند، شده است. البته در گذشته این مسئله شامل حمایت از تروریسم هم بوده است.

به طور مثال از سال 1996 تا 2003، شاهزاده سلطان، وزیر دفاع و شاهزاده نایف، وزیر کشور به اسامه بن لادن پول می دادند تا القاعده به عربستان حمله نکند. امروز عربستان سعودی هرگونه حمایت از تروریست ها را انکار می کند و در عوض مدعی است، درصورتی که شهروندانش در سوریه مبارزه کنند یا به مبارزین کمک کنند، آنها را مجازات می کند. اما این مسئله در تضاد با دهه ها فعالیت عربستان مبنی بر اعزام جوانان مذهبی به افغانستان، چچن، بوسنی و جاهای دیگر برای مبارزه است. البته این ادعا مغایر با اقدامات بندر هنگام انتصابش به ریاست سازمان اطلاعات است. او در آن زمان گفته بود با خلاص شدن از شر بشار اسد و حزب الله در لبنان، سر مار (ایران) را قطع خواهد کرد. وی برای تاکید  صداقت عربستان در مورد سوریه گفته بود، که دستورات پادشاه را دنبال می کند حتی اگر به معنای استخدام هرگونه مبارز جهادی ناراضی باشد.

در چرخه ی سیاسی در واشینگتن، یک باور عمومی وجود داشت مبنی بر این که عربستان حامی جنگجویان سوری عضو گروه های القاعده نیست، اما کاملاً مشخص است پادشاهی کوچک قطر که همسایه عربستان و رقیب دیپلماتیک آن است، از مبارزان وابسته به القاعده (جبهه النصره) حمایت می کند. با این وجود دیپلماسی روزهای اخیر نشان می دهد که یک ائتلاف شامل عربستان در حال تشکیل است که هدفش مبارزه با داعش در عراق و شاید در سوریه  باشد. آل سعود به احتمال زیاد به دنبال این است که تهدید جهادی های تندرو را متعادل کرده و در عین حال با سرنگونی دولت سوریه یک شکست استراتژیک را به ایران تحمیل کند.

منبع: نیو ریپابلیک / ترجمه : تحریریه دیپلماسی ایرانی

اتنشار اولیه : چهارشنبه 26 شهریور 1393 / باز انتشار : سه شنبه 1 مهر 1393